Του Νεοκλή Μαντά,
διδάκτορα Πολεοδομίας-Ψυχογεωγραφίας,
Λίγο πριν τη μεγάλη είσοδο στον αιώνα της απογοήτευσης, κάπου στο 1999, η γενιά μας αντίκρισε στο λευκό πανί μια σειρά από αιρετικά ορθόδοξα και mainstream πρωτοποριακά φιλμ, που προμήνυαν το άδοξο τέλος των μεγάλων (αμερικανικών) ονείρων, έπειτα από την κατάρρευση της κοινωνίας της καταναλωτικής ευμάρειας. Εμπνευσμένοι σκηνοθέτες έκαναν ταινίες ευρείας αποδοχής, οι οποίες κατάφεραν να μιλήσουν με μια – ακίνδυνη φαινομενικά – αλληγορική γλώσσα στους εφήβους του πλανήτη, για όλα αυτά που πλέον έχουνε γραφεί στη σάρκα μας ως Ιστορία των αρχών του άχαρου 21ου αιώνα. Η εκλαϊκευμένη φιλοσοφία επιστημονικής φαντασίας του Matrix, ο υπαρξιακός τρόμος στη σκληρή καθημερινότητα της Έκτης Αίσθησης ή η ακάλυπτη ιατροφαρμακευτικά ψυχή του Fight Club που οδηγεί σε ένα πολυπόθητα αυτοκαταστροφικό reboot της κοινωνίας, είναι μερικές από αυτές τις δημιουργίες που φαίνεται να είχαν ως κοινό παρονομαστή της έμπνευσής τους τις τελευταίες μέρες μιας μεγάλης αυτοκρατορίας των αισθήσεων. Μιας παρηκμασμένης αυτοκρατορίας που έπασχε από σύνδρομα ανηδονίας, πολύ πριν τα ράφια της σταματήσουν να γεμίζουν από πλαστικοποιημένα προϊόντα σε ασυναγώνιστες τιμές. Η χολιγουντιανή εφηβεία μάς έμαθε να ονειρεύεται μετριοπαθώς, καταμεσής των ανάστατων Βαλκανίων.
Αλλά αυτά τα ίδια ανηδονικά σύνδρομα, εκτός από τις ψυχικές εκφράσεις του ανθρώπινου γένους στο πανί, άρχισαν να στοιχειώνουν και το επιστημονικό πνεύμα εκείνης της μεταβατικής εποχής. Οι φίλοι μου κι εγώ, επιλέγοντας ο καθένας μας σε αναλογικά μηχανογραφικά διαφορετικές σχολές, ενηλικιωθήκαμε απομνημονεύοντας παραμύθια ευρωπαϊκής συνοχής. Μεταολυμπιακά, η Ελλάδα έπρεπε πάση θυσία να σταθεί αναστηλωμένη στο πάνθεον των δυτικών μητροπόλεων. Αυτό ήταν το κλίμα μέσα στο οποίο σπούδασα τις πόλεις, με τους σχολαστικούς υπολογισμούς των πολεοδόμων να υλοποιούν μεταμοντέρνες καρτποσταλικές αναπλάσεις αστικών κέντρων ως αντίδοτο στους αναπόφευκτους αναπτυξιακούς τριγμούς του νέου αιώνα που κάλπαζε. Επιτελεία ειδικών και ομάδες κρούσης από επιχειρηματικούς εμπειρογνώμονες προσπαθούσαν να λύσουν τον μακροοικονομικό γρίφο για την προώθηση ολοκληρωμένων αναπτυξιακών στρατηγικών σε υποβαθμισμένες ή προβληματικές αστικές περιοχές. Με ποθούμενο την οικονομική βιωσιμότητα, ο ψυχρός σχεδιασμός άρχισε να εμπλουτίζει τις τεχνικές εκθέσεις του με κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές ανησυχίες.
Κινηματογραφικές εμπνεύσεις, που προετοίμασαν την έφηβη ψυχή και ενήλικοι πολεοδομικοί πειραματισμοί, που αποτόλμησαν διεπιστημονικές επιμειξίες του πνεύματος, έστρωσαν τα ψυχογεωγραφικά χαλιά, πάνω στα οποία μια ολόκληρη γενιά περπάτησε για να κατοικήσει τη διαμοντέρνα πόλη του 21ου αιώνα. Και τώρα που όλα σφραγίζονται και καταρρέουν, βρίσκουμε διέξοδο μπλέκοντας τις ενσυνείδητα αφελείς κινηματογραφικές μας αναφορές με τις υβριδικές πολεοδομικές μας αυταπάτες. Ο καθένας μας εκπονεί ένα προσωπικό Σχέδιο Ολοκληρωμένων (συν)Αισθηματικών Παρεκβάσεων (ΣΟσΑΠ) για την πόλη όπου καταδικάστηκε να κατοικεί. Περπατάει στα παρασκήνια των πόλεων, με έναν καφέ στο χέρι, συζητώντας για όλα αυτά που τον βαραίνουν. Σηκώνει το βλέμμα στα κρεμαστά δάση, που εξακολουθούν να φυτρώνουν αυθαίρετα στα μπαλκόνια των ξένων ή βγάζει γλάστρες στους τυφλούς τσιμεντένιους ακάλυπτους εκφράζοντας οικολογική πίστη. Χαιρετά όλα τα αδέσποτα της πόλης (ακόμα και τις κατσαρίδες), καθώς πίσω από τα ήρεμα μάτια τους κρύβονται αυτά που μας περιμένουν. Κάθεται στα παγκάκια για να ρεμβάσει δωρεάν ορεινά ή θαλασσινά θεάματα, συνομιλώντας με φίλους που είναι στα σύρματα. Και κάπως έτσι, από υπνωτισμένος τεχνοκράτης προσπαθεί να νιώσει ξανά ζωντανός άνθρωπος.