του Γιάννη Ιατρού
Η πρώτη μου επαφή με τη Ροζάβα και τους αγώνες του κουρδικού λαού για ανεξαρτησία, όλως παραδόξως έγινε το 2016, όταν διάβασα το πολυβραβευμένο ιταλικό κόμικ «Kobane Calling» (στα ελληνικά ένα μέρος του δημοσιεύτηκε στις σελίδες του περιοδικού Μπλε Κομήτης, εκδόσεις Polaris), μία ιστορία – προϊόν της βιωματικής εμπειρίας του δημιουργού της, του ταλαντούχου Zerocalcare. Στα χνάρια της επιτόπιας ερευνητικής «κομικογραφίας» του Joe Sacco (Palestine), ο Ιταλός κομίστας ταξιδεύει μέχρι το Αφρίν και καταγράφει ένα οδοιπορικό στην πολύπαθη περιοχή που οι Κούρδοι διεκδικούν ως… σπίτι τους, ανάμεσα από Τουρκία, Συρία και Ιράκ.
Σε ένα έργο το οποίο διεκδικεί να διαφωτίσει τις σκοτεινές πτυχές των κουρδικών αγώνων, πτυχές που μάλλον σκόπιμα αφήνονται στο σκοτάδι από τα συστημικά μέσα ενημέρωσης και τους καθοδηγητές της κοινής γνώμης του δυτικού κόσμου, ο Zerocalcare μιλάει για το πρωτοποριακό πείραμα της Ροζάβα, της αυτόνομης κουρδικής περιοχής εντός των συριακών συνόρων, που προέκυψε κατόπιν του Συριακού Εμφυλίου.
Χαρακτηριζόμενο από την πρωτοπορία του, το Σύνταγμα της Ροζάβα μιλάει για εθνική και θρησκευτική συνύπαρξη, οικολογία, αναδιανομή του πλούτου και άμεση δημοκρατία, ενώ ειδική βαρύτητα έχουν οι προβλέψεις για την ισότητα των φύλων και τη γυναικεία χειραφέτηση, γεγονός που συνάδει με την καθοριστική συμβολή των Κουρδισσών πολεμιστριών στον Εμφύλιο Πόλεμο και τις μάχες κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Στο κόμικ του Zerocalcare υπάρχει ένας συγκερασμός αφηγηματικών μοτίβων και διαρκής εναλλαγή συναισθημάτων. Από τη μία, το κομμάτι των πληροφοριών έχει ειδικό βάρος και συχνά συνοδεύεται από την κριτική στάση του συγγραφέα απέναντι στις μεθοδεύσεις των ΗΠΑ και του Δυτικού Κόσμου εν γένει, αλλά φυσικά και της Τουρκίας. Από την άλλη, παρόλο που ο πόλεμος είναι, δυστυχώς, εγγενές στοιχείο της περιοχής, γίνονται προσπάθειες να μπει σε β’ πλάνο. Αυτό που γίνεται φανερό, είναι πως, παρά την εξοικείωσή τους – και την αποτελεσματικότητά τους – με τον πόλεμο, αυτοί οι άνθρωποι θέλουν και μπορούν να ζήσουν ειρηνικά, συντροφικά, προοδευτικά. Το πείραμα της Ροζάβα, ακόμα και κάτω από αυτές τις τραγικές συνθήκες, αναδεικνύεται ως μία όαση δημοκρατίας σε μία περιοχή που δε φαίνεται να ειρηνεύει σύντομα.
Στα εδάφη της Ροζάβα, λοιπόν, στη Βόρεια Συρία, ξεκίνησε την εισβολή ο Ερντογάν, με τις ευλογίες της Αμερικής. Μίας Αμερικής που χρησιμοποίησε τους Κούρδους για την εξολόθρευση του Ισλαμικού Κράτους, και όταν έπαυσαν να της είναι χρήσιμοι, τους άφησε βορά στις άγριες ορέξεις του «σουλτάνου» Ερντογάν, παίζοντας με τις ελπίδες ενός λαού βασανισμένου που επιθυμεί την ελευθερία και την ειρήνη του. Η δυσχερής θέση του Τούρκου Προέδρου στην εσωτερική πολιτική σκηνή είναι κακός οιωνός για το τι μέλλει γενέσθαι.
Η στάση του προέδρου Τραμπ, ασυνάρτητη. Στις κατηγορίες πως εγκαταλείπει πιστούς και άξιους συμμάχους, με τη βοήθεια των οποίων μπήκε τέλος στην εξάπλωση του ISIS, αντέτεινε πως παρόλο που «μας αρέσουν οι Κούρδοι», κι αυτοί «δεν μας βοήθησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Νορμανδία». Επιτρέποντας στον Ερντογάν να εισβάλλει στην περιοχή, δημιουργείται για ακόμα μια φορά ένα χάος στη Μέση Ανατολή με απρόβλεπτες συνέπειες για όλους.
Το ερώτημα είναι πώς θα απαντήσει σε αυτά που συμβαίνουν η άφωνη, σε μεγάλο βαθμό, διεθνής κοινότητα, και φυσικά ποιος θα πρέπει να είναι ο ρόλος της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης, σε αυτό. Τα προσφυγικά κύματα που θα προκύψουν ως αποτέλεσμα της νέας κατάστασης θα πλήξουν πρώτα και κύρια τη χώρα μας. Παράλληλα, αναρωτιέται κανείς πώς ο δυτικός κόσμος, που τάχθηκε τόσο δυναμικά κατά του Ισλαμικού Κράτους, στέκεται αμέτοχος παρατηρητής σε κινήσεις του Ερντογάν που θέτουν τις βάσεις για την ανασύστασή του, με την απελευθέρωση πολλών εκ των μαχητών του από τις κουρδικές φυλακές αλλά και με την αποδυνάμωση του βασικού αντιπάλου του – των Κούρδων.
Ειδικά όμως η Ελλάδα θα πρέπει να πρωτοστατήσει κατά του τουρκικού φασισμού και των επεκτατικών διαθέσεών του, αφού οι μνήμες από μιαν άλλη τουρκική εισβολή σε ξένα εδάφη, αυτά της Κύπρου, είναι ακόμα νωπές. Δε γίνεται να τηρείς σιγή ιχθύος για τη μία περίπτωση και ταυτόχρονα να διεκδικείς επίλυση και διεθνή στήριξη για την άλλη.
Όσο η διεθνής κοινότητα μένει αμέτοχη απέναντι στην τσαλαπάτηση του διεθνούς δικαίου από έναν επιθετικό δικτάτορα, τόσο πιο ελεύθερος και δυνατός θα αισθάνεται αυτός απέναντί της. Το πείραμα της Ροζάβα δεν πρέπει να αποτύχει, όχι μόνο γιατί αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα ειρηνικής συνύπαρξης ενός λαού που διεκδικεί το δίκιο του. Αλλά γιατί αν αποτύχει, κανείς δεν ξέρει πότε ο Ερντογάν θα αποφασίσει να δοκιμάσει τις δυνάμεις του στην απέναντι γειτονιά.