Του Δημήτρη Κωνσταντάρα-Σταθαρά
Ο αγαπητός Β. Δ. Αναγνωστόπουλος, αφού εξάντλησε τη διδακτική του καριέρα στα αμφιθέατρα του Πανεπιστημίου, τώρα ως ομότιμος καθηγητής (δηλαδή συνταξιούχος καθηγητής Πανεπιστημίου, λέξη συνταξιούχος, ασυμβίβαστη με τον χαρακτήρα του κ. Βασίλη Αναγνωστόπουλου), συνεχίζει αδιάλειπτα να σκορπίζει απλόχερα το φως της γνώσης του σε μας, δηλαδή στο πλατύτερο κοινό, μέσω των άρθρων που δημοσιεύει σε έντυπα Μ.Μ.Ε. και μέσω βιβλίων που εκδίδει κατά διαστήματα (πάνω από 70). Κάτι που μας χαροποιεί, γιατί η πένα του είναι γλαφυρή και ελκυστική, κατανοητή και προπαντός χρήσιμη στον χώρο της Λογοτεχνίας. Ευγενική του προσφορά έφερε σε μας το τελευταίο του πόνημα «Προσεγγίσεις (Θεωρητικές και Κριτικές) σε λογοτεχνικά θέματα», χαροποιώντας μας για το πνευματικό έδεσμα. Θεωρώ υποχρέωσή μου να μοιραστώ τη χαρά μου για την προσφορά αυτή με τους αναγνώστες της φιλόξενης «Θεσσαλίας» και ταυτόχρονα να παρουσιάσω, δειγματοληπτικά, το περιεχόμενο του πονήματος αυτού, για να φανεί αφενός η πνευματική μου ευχαρίστηση και αφετέρου οι γνώσεις που μου πρόσφερε σε ένα θέμα, που δεν έχω ειδικότητα ή και ιδιαίτερες σπουδές, παρά μόνο μια γενική θεώρηση και έλξη προς αυτό.
Το βιβλίο «Προσεγγίσεις (Θεωρητικές και Κριτικές) σε λογοτεχνικά θέματα» (σχήμα 14Χ21, σελ. 287, έκδοση: Εκδοτικός Οίκος Κ.& Μ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2021), χωρίζεται σε δυο βασικά μέρη: Α’ Μέρος: Θεωρητικές προσεγγίσεις και Β’ Μέρος: Κριτικές προσεγγίσεις, ενώ στο τέλος ακολουθούν Ευρετήρια, Πίνακας ονομάτων και Πίνακας έργων, όρων και πραγμάτων (ελληνικά και ξενόγλωσσα).
Το πρώτο μέρος (Θεωρητικές προσεγγίσεις σε λογοτεχνικά θέματα) είναι εποικοδομητικό για τους ειδικούς και αποκαλυπτικό για τους μη ειδικούς, όπως είναι ο υπογράφων το σημείωμα αυτό, που μπορούν να κατανοήσουν και να ευχαριστηθούν τη λογοτεχνία. Στις δεκαέξι ενότητες που απαρτίζουν αυτό το μέρος, μέσα από παραδείγματα και παράθεση λογοτεχνικών έργων, αναπτύσσονται ποικίλες θεωρητικές προσεγγίσεις, όπως: Τι είναι λογοτεχνία; (Απαντά: «Και τέλος τέλος, τι άλλο είναι η λογοτεχνία, αν όχι ένα κείμενο συγκινησιακό, λειτουργικό, ζωντανό και ευχάριστο; Ας το κρίνει ο αναγνώστης», σελ. 14). Γιατί διαβάζουμε λογοτεχνία; (Απαντά: «Τα βιβλία που διαβάζουμε μας ανοίγουν δρόμους που ακολουθούμε στη ζωή», σελ. 16). Η λογοτεχνία αλλάζει τη ζωή; (Απαντά: «Διηγούμαι, άρα υπάρχω. Έχουμε ανάγκη να αφηγούμαστε ιστορίες, όπως έχουμε ανάγκη να ακούμε ή να διαβάζουμε τις ιστορίες των άλλων», σελ. 18). Στο 9ο κεφάλαιο «Σκέψεις γύρω από το σύγχρονο μυθιστόρημα» (σελ. 50) μας εξηγεί το φαινόμενο των ογκωδών και «ευπώλητων» (δική του έκφραση για τα best sellers) μυθιστορημάτων (π.χ. «Κώδικας Ντα Βίντσι» του Νταν Μπράουν (Dan Brown)) που ελκύουν τους αναγνώστες. Χάρηκα ιδιαίτερα και ξαναδιάβασα με ενδιαφέρον πολύ στο 11ο κεφάλαιο «Λογοτεχνία και φυσικό περιβάλλον» (σελ. 71) ένα εκτεταμένο απόσπασμα από το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Υπό την βασιλικήν δρυν» που το συνδέει με το «φυσικό περιβάλλον του οποίου η έννοια συνυπάρχει με την έννοια της λογοτεχνικής γραφής» (σελ. 63). Ας το απολαύσομε με τη γραφή του Παπαδιαμάντη (σελ. 71): «Όταν παιδίον διηρχόμην εκεί πλησίον, επι ονορίου οχούμενος, διά να υπάγω να απολαύσω τα αγροτικάς μας πανηγύρεις, των ημερών του Πάσχα, του Αγίου Γεωργίου και της Πρωτομαγιάς, ερέμβαζον γλυκά μη χορταίνων, μίαν βασιλικήν δρυν. Οποίον μεγαλείον είχεν! Οι κλάδοι χλωρόφαιοι, κατάμεστοι, κραταιοί, οι κλώνες της, γαμψοί ως η κατατομή του αετού, ούλοι ως η χαίτη του λέοντος, προείχον αναδεδημένοι, εις βασιλικά στέμματα. Και ήτον εκείνη άνασσα του δρυμού, δέσποινα αγρίας καλλονής, βασίλισσα του δρυμού… Ερρέμβαζον αναβλέπων εις τους κλώνους της τους κραταιούς, και ηνοιγόκλειον ηδυπαθώς τα χείλη εις την πνοήν της αύρας της, εις τον θρουν των φύλλων της. Εκατοντάδες πουλιών ανεπαύοντο εις τους κλώνας της, έμελπον τρελά τραγούδια… Δρόσος, άρωμα και χαρμονή εθώπευον την ψυχήν μου…». Κατά παρόμοιο τρόπο παραθέτει ο συγγραφέας στα 16 κεφάλαια αυτού του μέρους, παραθέτοντας αποσπάσματα από διηγήματα, μυθιστορήματα, δημοτικά τραγούδια και ποιήματα, πολύ οικεία και γνωστά σε μας τους παλιότερους, για να τεκμηριώσει τις θεωρητικές προσεγγίσεις της λογοτεχνίας. Τέλος, το μέρος αυτό εισάγει τον αναγνώστη γενικά στη λογοτεχνία-ποίηση, αλλά και στις νεότερες τάσεις και εκφάνσεις της πνευματικής αυτής δημιουργίας.
Το δεύτερο μέρος (σελ. 121-174) που το συγκροτούν είκοσι έξι ενότητες αναφέρεται σε Κριτικές Προσεγγίσεις. Είναι βιβλιοπαρουσιάσεις 26 σύγχρονων συγγραφέων, που έκανε ο Β. Δ. Αναγνωστόπουλος κατά καιρούς στο Πανεπιστήμιο, σε δημόσιους χώρους και στον Τύπο. Δεν σας κρύβω πως στο μέρος αυτό απλώθηκε μπροστά μου ένα πανόραμα λογοτεχνικής δημιουργίας (πεζογραφία-ποίηση) που το διάβασα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί μέσα στις λίγες σελίδες του (53 τον αριθμό), είναι σαν να διάβασα εκατοντάδες σελίδες των 26 βιβλίων, που συνέγραψαν επώνυμοι παρουσιαζόμενοι συγγραφείς. Ο συγγραφέας, πανεπιστημιακός δάσκαλος με πείρα, με τη γλαφυρή πένα του προσελκύει τον αναγνώστη, αναλύοντας κάθε έργο, παρουσιάζοντας τη λογοτεχνική του δομή και αξία και πρωτίστως τον δημιουργό και το έργο του. Έτσι, αρχίζοντας με το βιογραφικό του παρουσιαζόμενου συγγραφέα, καθώς και με την εργογραφία του, προχωρεί στην ανάλυση του συγκεκριμένου βιβλίου από πολλές απόψεις. Οπότε, ο αναγνώστης να έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τον συγγραφέα και τον τίτλο του βιβλίου που επιθυμεί να διαβάσει και να πάει στο βιβλιοπωλείο να το αγοράσει και να το απολαύσει. Θεωρώ πολύ χρήσιμο εδώ να παραθέσω τους συγγραφείς και τα βιβλία τους που παρουσιάζονται και, ίσως, μας παρακινήσουν να γευτούμε και να απολαύσουμε κάποιο από αυτά, ανάλογα με τις προτιμήσεις μας: Βαγγέλη Αυδίκου «Το βλέμμα στον τοίχο με τη μαντανία» (διηγήματα). Βασίλη Βασιλικού «Γλαύκος Θρασάκης» (μυθιστόρημα). Ρέας Γαλανάκη «Αμίλητα βαθιά νερά-Η απαγωγή της Τασούλας» (μυθιστορηματικό χρονικό). Αντώνη Δελώνη «Άμα λήψει παρούσης» (μυθιστόρημα αντίστασης στη Χούντα). Ιάσων Ευαγγέλου (Βολιώτης). Ποιητική πορεία με πολλές ποιητικές συλλογές. Λένα Διβάνη (Βολιώτισσα, Πανεπιστημιακός) «Ψέματα.
Η αλήθεια είναι…» (μυθιστόρημα). Δημήτρης Καζαμίας (γεννήθηκε στην Αθήνα από γονείς Μικρασιάτες-Σμυρνιούς)-γιατρός «Στα φτωχά χρόνια της δεκαετίας του ’30». Κανής Καραβά «Σχήμα οξύμωρον ή Η Λίζα και τα περίεργα μαρούλια» (μυθιστόρημα-πολιτικά γεγονότα 1973-1993). Βαγγέλης Κάσσος «Ποιητική φωνή των καιρών» (ποιήματα). Μαρούλα Κλιάφα «Δύσκολοι καιροί για μικρούς πρίγκιπες» (μυθιστόρημα με γεγονότα που συμβαίνουν μέσα στο 1989). Γιώτα Κούγιαλη (Βολιώτισσα) «Ερώτων τραύλισμα» (μυθιστόρημα). Νίκος Κυριαζής «Μαρία των γλάρων» (μυθιστόρημα). Δημήτρης Λάμπρου Κωνσταντάρας «Στα δύσκολα σε θέλω» (μυθιστόρημα με πραγματικά και επινοημένα γεγονότα). Μαρίας Λαμπαδαρίδου-Πόθου «Το ξύλινο τείχος» (ιστορικό μυθιστόρημα-Θερμοπύλες-Σαλαμίνα). Δημήτρη Λιαντίνη «Ποιητικές συλλογές». Λίνα Μαντά (μυθιστόρημα) «Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι». Θανάσης Νικολάου «Ο Νέος Εκλεκτός» (μυθιστόρημα). Αλκυόνη Παπαδάκη «Το ταξίδι που λέγαμε» (μυθιστόρημα). Λότης Πέτροβιτς (η) μυθιστόρημα «Ο κόκκινος θυμός». Μάνθος Σκαργιώτης, μυθιστόρημα «Ένα κλειδί, τρεις πόρτες» (Μεταπολίτευση, δικτατορία, Εμφύλιος). Πέτρος Τατσόπουλος, αυτοβιογραφία «Η καλοσύνη των ξένων». Τασούλα Τσιλιμένη (Πανεπιστημιακός Π. Θεσσαλίας), μυθιστόρημα «Τη νύχτα που ζήλεψε το φεγγάρι». Ευγενία Φακίνου, μυθιστόρημα «Έρως, θέρος, πόλεμος». Χαρούλα Φράγκου (Βολιώτισσα), ποιητική συλλογή «…κατά δύναμιν…». Χρήστος Χωμενίδης, μυθιστόρημα «Λόγια Φτερά» (Έπεα πτερόεντα). Νάσος Χριστογιαννόπουλος «Ορμυθοσκαλίσματα, Ελληνικη…Μυθολογία», αφήγηση.
Οι «Προσεγγίσεις (θεωρητικές και πρακτικές) σε λογοτεχνικά θέματα» είναι ένα βιβλίο για τους ειδικούς να διευρύνουν τις γνώσεις τους γύρω από τη λογοτεχνία και για τους μη ειδικούς (όπως είναι ο υπογράφων το σημείωμα αυτό) να προσανατολιστούν και να διευκολύνουν τις προτιμήσεις τους πάνω στη λογοτεχνία.
Θα κλείσω το σημείωμά μου αυτό με έναν αφορισμό του συγγραφέα μας που γράφει στη σελίδα 250 του παρόντος βιβλίου: Η λογοτεχνία γίνεται γέφυρα για να μας περάσει στον αντίπερα κόσμο, στον φανταστικό, αλλά και στον γύρω μας και στον μέσα μας …και δεν θα πάψει ν’ αποτελεί τροφή του νου και της ψυχής, καταφυγή και ασπίδα του πολιτισμού» και, βεβαίως με μια ευχή δική μας: Αγαπητέ Βασίλη να είσαι υγιής και ακμαίος πνευματικά και να συνεχίζεις την πνευματική σου δημιουργία.