Του Γεωργίου Καπουρνιώτη
Πολλοί από εμάς έχουμε αναρωτηθεί αρκετές φορές… «Τι είναι η φιλία; Έχω πραγματικούς φίλους»; Προσπαθώντας να δώσουμε έναν ορισμό στην έννοια της φιλίας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί την εκούσια και εθελοντική κοινωνική σχέση, η οποία χαρακτηρίζεται από αγάπη, αμοιβαιότητα, συμπάθεια και κοινές στιγμές με κάποιο φίλο. Η φιλία βασίζεται στην αλληλοκατανόηση και την αφοσίωση μεταξύ των ατόμων. Έχουμε, όμως, παρατηρήσει πως σε κάθε δεκαετία της ζωής μας, αυξάνονται οι φίλοι και των τριών επιπέδων – οι ιδανικοί, οι μη ιδανικοί, οι ανυπόφοροι.
Με ποιους τρόπους προσπαθούμε να αποφύγουμε τους μη ιδανικούς, ανυπόφορους φίλους; Δεν απαντήσαμε σε ένα e-mail που δε θέλαμε να απαντήσουμε; Αντί να νιώσουμε καλά με τον εαυτό μας, βρίσκουμε δικαιολογίες για να εξηγήσουμε τη στάση μας. Δεν τηλεφωνούμε όταν ξέρουμε ότι είναι η ώρα που ένας φίλος θα περίμενε τηλεφώνημά μας! Αντί να συγχαρούμε τον εαυτό μας που αποτινάξαμε τα δεσμά μας, τηλεφωνούμε όταν ξέρουμε πως δεν είναι κανείς στο σπίτι και του αφήνουμε ένα μήνυμα στον τηλεφωνητή.
Ποιος είναι ο λόγος που το κάνουμε αυτό; Τι μας κάνει να παραμένουμε σε σχέσεις που είναι ολοφάνερο ότι μας αφήνουν ανικανοποίητους ή μας ενοχλούν; Γιατί πείθουμε τον εαυτό μας να πνίξει αυτά τα συναισθήματα, λέγοντας ότι τελικά τα πράγματα δεν είναι και τόσο άσχημα;
Αν κάποιος μας ρωτούσε: «Θέλετε πραγματικά να συνεχίσετε τη διαιώνιση επιφανειακών σχέσεων με τους φίλους σας που κάνουν τα δόντια σας να σφίγγουν και δε σας προσφέρουν καμιά πραγματική ισότητα;», τι θα απαντούσαμε;
Αν η πρώτη σκέψη μας σαν απάντηση στην ερώτηση είναι: «Φυσικά θα ήθελα να δώσω ένα τέλος, αλλά πώς να τους το κάνω αυτό;», είσαι ένας εκπληκτικός άνθρωπος αλλά ταυτόχρονα και ένας αλτρουιστής.
Ας σκεφτούμε το εξής: «Ας υποθέσουμε ότι ανακαλύψαμε ότι, με το να ανεχόμαστε τις πιο ενοχλητικές συνήθειες και συμπεριφορές των φίλων μας, τους κάνουμε κακό, εμποδίζοντάς τους να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Επιπροσθέτως, με τον τρόπο αυτό μένουν στάσιμοι στη ζωή τους καθώς δεν έχουν το έναυσμα το οποίο θα τους παρακινούσε σε μία αλλαγή».
Από την άλλη δεν ξέρουμε τι θα κάναμε χωρίς αυτούς, αλλά είναι φορές που δεν τους αντέχουμε ούτε ένα λεπτό. Οι φίλοι είναι σπουδαίοι στις ταινίες, αλλά στην πραγματική ζωή μπορούν να μας ωθήσουν στην τρέλα. Αυτό που έχουμε ανάγκη μερικές φορές είναι φίλοι που μπορούμε να τους «ανοίξουμε» και να τους «κλείσουμε» όπως την τηλεόραση. Δε μας αρέσει η στάση τους; Αλλάζουμε κανάλι. Δε θέλουμε να ακούσουμε τα ίδια παλιά προβλήματα ή συμβουλές για άλλη μια φορά; Κλείνουμε τη συσκευή. Με μερικούς φίλους, η ζωή είναι χαλαρή, διασκεδαστική. Με άλλους, είναι άγραφα συμβόλαια που υπαγορεύουν τι μπορούμε να πούμε και τι όχι!
Ας απαντήσουμε με το χέρι στην καρδιά: Ποιον βοηθάμε με το να φαινόμαστε ευγενικοί αντί να είμαστε ειλικρινείς; Εξάλλου, είναι πολύ πιο πιθανό ότι τους κάνουμε περισσότερο κακό από καλό όταν τους αφήνουμε να μιλούν ασταμάτητα για πράγματα που ελάχιστα μάς ενδιαφέρουν, αντί να τους πούμε ότι πλήττουμε. Πολλές φορές αρνούμαστε να τους πούμε ότι πλήττουμε με τα διαρκή παράπονά τους ή ότι βαρεθήκαμε την πολυλογία τους ή ότι δεν είμαστε διατεθειμένοι να ανεχτούμε άλλο τις απαιτήσεις τους ή την αντιπαθητική συμπεριφορά τους. Θα πρέπει, όμως, να σκεφτούμε πως αν εμείς βρίσκουμε τη συμπεριφορά τους απαράδεκτη, έτσι αντιμετωπίζεται και από τους υπολοίπους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφονται. Επιπλέον, όταν τους αποδεχόμαστε έτσι όπως είναι ενώ όλο και λιγότεροι τους ανέχονται, τους «βοηθάμε» να γίνονται πιο εξαρτημένοι από εμάς.
Δε λέμε τι αισθανόμαστε ή τι σκεφτόμαστε επειδή φοβόμαστε πως αν το κάνουμε θα πληγώσουμε τον φίλο μας, θα κάνουμε κακό στη φιλία μας, σε έναν άλλον φίλο, στη φιλία μας με έναν άλλο φίλο και ούτω καθ’ εξής. Εφευρίσκουμε όλων των ειδών τις δικαιολογίες και τις υποσχέσεις για μελλοντικές ανταμοιβές που μας κρατούν δέσμιους σε τέτοιου είδους φιλίες!
Αν λέμε στον εαυτό μας ότι είμαστε ανειλικρινείς με τους φίλους μας επειδή τους λυπόμαστε, ξεγελάμε και κολακεύουμε τον εαυτό μας. Πολλοί λόγοι μπορεί να μας οδηγήσουν σε αυτό. Ίσως προτιμάμε να αποφεύγουμε τις αντιπαραθέσεις, να μην εμπιστευόμαστε την κρίση μας, ίσως έχουμε έναν βαθιά ριζωμένο φόβο μη γίνουμε αντιπαθητικοί ή και όλα τα παραπάνω μαζί.
«Μπορεί να τον/τη χρειαστώ κάποια μέρα», λέμε στον εαυτό μας. «Δε μου αρέσει να σκέφτομαι ότι θα μείνω μόνος/η στον κόσμο. Τουλάχιστον μπορώ να βασίζομαι σε αυτόν/ήν». Αυτές είναι μερικές συνήθεις καθημερινές μας φράσεις. Η αλήθεια είναι ότι, αν δεν αντέχουμε να είμαστε με κάποιον όταν είμαστε καλά, δε θα αντέχουμε την παρουσία του όταν είμαστε άρρωστοι. Το εκκρεμές της μοίρας, όμως, έχει αμφίρροπη ταλάντευση. Είναι εξίσου πιθανό να νιώσουμε υποχρεωμένοι να βοηθήσουμε έναν φίλο μας σε μια αρρώστια. Ως συνέπεια, όλες τις φορές που κάναμε πίσω σε αυτήν τη φιλία, πάνε χαμένες. Και, το χειρότερο, συνεχίζει να αναλώνει τον χρόνο, την ενέργεια και την υπομονή μας. Από την άλλη, αν μπορούμε να απομακρυνθούμε από τις σχέσεις που μας αφήνουν ανικανοποίητους – τώρα που δεν εξαρτιόμαστε από αυτές – οι πιθανότητές μας για πιο θετικές και ουσιαστικές φιλίες στο μέλλον είναι πολύ μεγαλύτερες.
Τέλος, αν αυτοί ή άλλοι παρεμφερείς λόγοι μάς εμποδίζουν να πούμε στους μη-ιδανικούς ή ανυπόφορους φίλους μας τι πραγματικά αισθανόμαστε, ας φανούμε τουλάχιστον ειλικρινείς με τον εαυτό μας και ας το παραδεχτούμε.