Κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του Κυριάκου Παπαγεωργίου με τίτλο «Πλάγιοι Άνεμοι, Εβδομηνταπέντε δοκιμές ούριων στίχων», το τρίτο κατά σειρά βιβλίο που κυκλοφόρησε ο Βολιώτης δικηγόρος και συνεργάτης της «Θεσσαλίας» σε διάστημα ενός έτους.
Πριν από οτιδήποτε άλλο πρέπει να δοθεί το στίγμα των Ανέμων. Το ποιητικό ταξίδι διέπεται και διευθύνεται από ανέμους. Είναι όλοι πλάγιοι (ανάποδοι) μέχρι να γίνουν ούριοι (ζέφυροι). Από την απλή παρατήρηση του πονήματος γεννιούνται δυο-τρία ερωτηματικά.
Γιατί πλάγιοι άνεμοι;
Aν δεν υπήρχαν οι πλάγιοι άνεμοι, οι πιο επικίνδυνοι για όλα τα πλεούμενα, δεν θα υπήρχε περιπέτεια, δεν θα υπήρχε το απρόοπτο, δεν θα υπήρχε η συγκίνηση, η ποίηση, δηλαδή, ο Όμηρος, η Οδύσσεια… Έτσι ξεκινάει κάθε ταξίδι. Με τη συνδρομή όλων των ανέμων. Αν θα καταλήξει ούριο εξαρτάται από το είδος των καταιγίδων. Οι πλάγιοι άνεμοι, για τους ναυτικούς, είναι οι πιο επικίνδυνοι.
Τι είδους δοκιμές είναι αυτές;
«Δοκιμές» είναι τα εβδομήντα πέντε στιχουργήματα – δοκιμαστικές απόπειρες θα έλεγα καλύτερα και θα ήταν πιο δόκιμη έκφραση, αλλά προς Θεού όχι δοκίμια ή οτιδήποτε άλλο.
Υπάρχουν ούριοι στίχοι;
Ούριο είναι ένα ταξίδι χωρίς προβλήματα, δίχως ενάντιους ανέμους και με τις συνθήκες όλες ευνοϊκές. Ούριοι κατ’ αναλογία είναι οι στίχοι που πλέουν και πνέουν, σύμφωνα με τον καιρό της ποιητικής πνοής που καθορίζει ο κυβερνήτης του σκάφους. Στίχοι άπνοιας μα και θύελλας που ξεδιπλώνουν τον στοχασμό
της ποίησης…
Άλλωστε η Ποιητική είναι μία κι απ’ αυτή αντλούμε όλα τ’ «αραβουργήματα» των λέξεων: Τον έλεο και τον φόβο, το μέλος, τη διάνοια και τον μύθο. Και τέλος την όψη, τη λέξη και το ήθος…
Καλή ακρόαση σε όλους. Επιμένω στην ακρόαση και όχι στην απλή ανάγνωση. Γι’ αυτό, σας παρακαλώ, διαβάστε φωναχτά την ποίηση. Φωναχτά, όσο περισσότερο μπορείτε. Δυστυχώς μάθαμε να διαβάζουμε ποίηση από μέσα μας, μην τυχόν και μας ακούσουν. Σάμπως νάμαστε κωφάλαλοι…
Πάμε παρακάτω κι ας γίνουμε πιο σαφείς: Η ποίηση σύμφωνα με την πάγια αρχή της οφείλει να υποτάσσει το αίσθημα στη διάνοια.
Ωστόσο πάντα θα υπάρχουν εκείνες οι εξαίσιες αισθήσεις, οι καταστάσεις ποιητικής ευεξίας, που είναι όμως σπάνιες και άλλο τόσο πολύτιμες. Ευτυχώς για μένα – που, βέβαια, δεν είμαι ποιητής – τα ταξίδια μού εκχώρησαν μια χαραμάδα από την ευλογία τους, ώστε να μπορώ να συμμετέχω στη φωτεινότητά της ποιητικής λάμψης.
Το ταξίδι (κι όταν λέω ταξίδι, εννοώ την ποίηση) – που πάντα θα το βλέπω με άλλα μάτια, με βοηθάει στην επιδίωξη της θείας Ομορφιάς υποδαυλίζοντας έναν διάφανο ενθουσιασμό και φυσικά μια αναστάτωση της ψυχής, καθώς λέει κι ο Μπωντλέρ. Άλλωστε η ποίηση, θέλω να πω το ταξίδι, είναι μια μυστική εμπειρία, η οποία «ενσαρκώνει την προσδοκία μιας αποκάλυψης», το πάθος του αγνώστου, αλλά και μια αίσθηση της αιωνιότητας. Το ταξίδι, μέσα στο οποίο εγκιβωτίζω την ποίηση, αποκρυπτογραφεί την «ιερογλυφική γλώσσα της φύσης», μέσα από το απέραντο δάσος των ενδείξεων. Είναι μ’ άλλα λόγια το ιδανικό (ιδεώδες πιο σωστά), για τη συγχώνευση του φανταστικού και του πραγματικού. Έπειτα το ταξίδι σού μαθαίνει να βλέπεις στερεοσκοπικά, μ’ έναν τρόπο που διαφέρει ριζικά από τον συνηθισμένο οπτικό εκσκαφέα. Έναν εκσκαφέα που αναταράζει τα πηγαία χώματα, φέρνει στην επιφάνεια ρίζες από το επέκεινα και ιδίως μιαν αγνοημένη πραγματικότητα. Ταξιδεύοντας υποφέρεις, παθιάζεσαι, ανακαλύπτεις, νέους κόσμους, πέρα από τις ορατές επιφάνειες, γιατί το φως αρχίζει και σε τυφλώνει και τυφλώνοντάς σε το φως σου αποκαλύπτει την άλλη υπόσταση του κόσμου…
Εμείς εδώ στην Ελλάδα είμαστε προνομιακοί ως αποκλειστικοί νομείς αυτής της φωταύγειας που αναδύει τους θησαυρούς ενός ποιητικού ορυχείου – κάτι σαν το Ελ Ντοράντο για τους χρυσοθήρες – αφού ο ήλιος και η μεταφυσική του δύναμη γεμίζει τις μπαταρίες της ποιητικής κληρονομιάς.
Από αυτό το φως, από αυτές τις εικόνες, έχω την αίσθηση ότι εμπνέομαι συνεχώς, κι έτσι μπορώ να ζω ήρεμος και γαλήνιος μέσα στην παραζάλη των αντιποιητικών καιρών μας.
Έτσι σε κάθε περίπτωση η ψυχή μου αναγαλλιάζει ατενίζοντας τη θεία Ομορφιά, την Ομορφιά του Φωτός, αλλά και την καθαρότητα του εσωτερικού κόσμου παύλα τοπίου.
Μην ξεχνάμε εδώ και τον Πλάτωνα κι αν και εχθρός της Ποίησης υπερβαίνει και συμπυκνώνει τον χρόνο ανακαλύπτοντας τον απέραντο χώρο της φαντασίας και του ασυνειδήτου.
Το ταξίδι λοιπόν είναι μια απόλυτη αξία του ποιείν, του γεωμετρείν και του ευλαβείσθαι τη ζωή.
Στα στιχουργήματα που έχετε μπροστά σας επισημαίνονται πολλές ακατανόητες σχέσεις των πραγμάτων μεταξύ τους που όμως με μια εμπεριστατωμένη ματιά αποκαλύπτονται και γίνονται κατανοήσιμες.
Οι διάφορες απόπειρες ταξιδιωτικών μεταστάσεων δεν κάνουν τίποτ’ άλλο από το να αποκαλύπτουν αυτές τις σχέσεις της πραγματικότητας με τα γύρω μας πράγματα, πρόσωπα ή διαθέσεις. Κοιτάζουν ευθέως και όχι πλαγίως – κατά τον τίτλο – την κρυμμένη Ομορφιά.
Κάθε μια μου απόπειρα αποκαλύπτει επιπλέον και τη διαδικασία με την οποία επιχειρώ να αποκαταστήσω το όνομα ενός πράγματος με κάτι άλλο, με το οποίο ασφαλώς και έχει σχέση. Δηλαδή απομυθοποιώ μια περιπέτεια, κατά την οποία ένα συγκεκριμένο πραγματολογικό πεδίο γίνεται γνωστό με τους όρους κάποιου άλλου πεδίου, που είναι ας το πούμε το ποιητικό. Χρησιμοποιούνται για τον λόγο αυτόν πολλές μετωνυμίες που εκφράζουν συναισθήματα που δύσκολα μπορούν να διατυπωθούν.
Και βέβαια έρχομαι στο είδος του στίχου. Έτσι κι αλλιώς η νεωτερική ποίηση χρησιμοποιεί ελεύθερο στίχο, άνισα στροφικά σύνολα που δυσκολεύουν τον αναγνώστη και πολλές φορές παραπέμπουν στον πεζό λόγο. Έτσι όμως πιστεύω δυναμώνει η εκφραστική τόλμη, οι λέξεις ξαναγεννιούνται κι αποκτούν καινούργια νοηματική ταυτότητα. Σε πολλά στιχουργήματα κρύβεται το θέμα τους ή μισοφωτίζεται. Τότε μιλάμε για μια ποίηση των υπαινιγμών, λιγότερο ή περισσότερο κρυπτική.
Η νέα ποιητική ή νεωτερική ποίηση στηρίζεται και οφείλει να στηρίζεται σε μερικές αρχές που αποτελούν και βασικές προϋποθέσεις για την ποιητική κατασκευή. Ποιες ειν’ αυτές; Είναι: H ιδιαιτερότητα της ποιητικής γλώσσας, η ελλειπτικότητα στην έκφραση και η απόκλιση από την κοινή γλώσσα επικοινωνίας.
Άλλοι μιλούν για αμφισημία, ελλειπτικό λόγο και ανατροπή των καθιερωμένων.
Αλλά ελλειπτική δεν είναι κι η ίδια η ζωή;
Eν τέλει οι Πλάγιοι Άνεμοι είναι όπως το λέει κι ο τίτλος: Πλάγιοι εξ ορισμού, ελλειπτικοί, ίσως ανάποδοι, αλλά και σωτήρες, αποκαλυπτικοί και φυσητήρες άνεμοι…