Της Έλενας Ακριτοπούλου*
Από το 2021 και μετά, η τοπική κοινωνία του Παγασητικού κόλπου έχει συμβάλλει ενεργά και αγκαλιάσει την έρευνα των θαλασσίων θηλαστικών αναγνωρίζοντας την αξία αυτής, καθώς και τη σημασία εκπαίδευσης του πολίτη είτε με τη συμμετοχή στο εκπαιδευτικό τριήμερο workshop «Βιοπαρακολούθηση θαλάσσιων θηλαστικών εν πλω» του Κέντρου Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΕΒΙΜ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που «τρέχει» κάθε καλοκαίρι, είτε συμπληρώνοντας το ερωτηματολόγιο καταγραφής θαλασσίων θηλαστικών του «Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Θαλάσσια Θηλαστικά: Citizen Science project», είτε με οποιοδήποτε άλλον τρόπο όπως συμμετοχή και χορηγία στα επιστημονικά φεστιβάλ και εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται στον Βόλο κάθε χρόνο. Το πανεπιστήμιο διατηρεί ανοιχτό διάλογο με το κοινό και η ομάδα της Μονάδας Βιοπαρακολούθησης Θαλασσίων Θηλαστικών είναι διαθέσιμη για όλους με διάφορους τρόπους (τηλέφωνα, email, social media).
Η καλοκαιρινή περίοδος είναι η εποχή που οι θεάσεις των θαλάσσιων θηλαστικών, καθώς και οι παρατηρήσεις εκβρασμών αυτών, παρουσιάζουν γεωμετρική πρόοδο. Υπάρχουν κινήσεις που μπορεί ο πολίτης να κάνει και να βοηθήσει τα ζώα, καθώς και την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα που μελετάει τα θαλάσσια θηλαστικά. Σε μια πολύ σοβαρή προσπάθεια ενημέρωσης και εκπαίδευσης του κοινού για τις κινήσεις που πρέπει ο πολίτης να κάνει σε περίπτωση που έρθει σε επαφή με κάποιο θαλάσσιο θηλαστικό, η Μονάδα Βιοπαρακολούθησης Θαλασσίων Θηλαστικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας συνεργάζεται στενά με την Κτηνιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Ερευνητικό Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών «ΑΡΙΩΝ».
Σύμφωνα με τις οδηγίες, σε περίπτωση που ο πολίτης έρθει σε επαφή με θαλάσσιο θηλαστικό από τη στεριά (π.χ. κατά τη διάρκεια βόλτας ή διασκέδασης στην ακτογραμμή), θα ήταν εύλογο να μην προσπαθήσει να τραβήξει την προσοχή του ζώου, να διατηρήσει τη φωνή του σε χαμηλά επίπεδα, να μην το ταΐσει, να τραβήξει φωτογραφίες και βίντεο, και να αφήσει το ζώο να συνεχίσει απερίσπαστο αυτό που κάνει. Σε περίπτωση που ο πολίτης βρεθεί κάτω από το νερό τυχαία (κατά τη διάρκεια κατάδυσης αναψυχής) με κάποιο θαλάσσιο θηλαστικό ο δεκάλογος των κινήσεων που δεν πρέπει να κάνει αφορά:
Αποφύγετε να: 1. Το ταΐσετε, 2. το κυνηγήσετε, 3. το πλησιάσετε εκτός και αν το ίδιο το ζώο είναι περίεργο και θέλει να σας προσεγγίσει, 4. τραβήξετε selfies, 5. κάνετε απότομες κινήσεις, 6. χρησιμοποιήσετε φλας, 7. συνωστισθείτε γύρω από το ζώο, 8. μπείτε στον προσωπικό του χώρο, 9. κάνετε οτιδήποτε που θα διακόψει το ζώο από την αρχική του δραστηριότητα και κυρίως 10. να ανθρωποποιήσετε την άγρια φύση. Παρόλα αυτά για να απολαύσει τη μοναδική αυτή στιγμή ενδείκνυται να: Φτιάξει την πλευστότητά του, τσεκάρει ότι δεν κρέμεται τίποτα από τον καταδυτικό του εξοπλισμό, μείνει ήρεμος, διατηρήσει την αντιληψιμότητα του, κρατήσει αποστάσεις, βγάλει φωτογραφίες και βίντεο, ενημερωθεί για την οικολογία των θαλασσίων θηλαστικών και να δώσει στο ζώο χώρο να του δείξει τι θέλει να κάνει.
Οι πολίτες που δραστηριοποιούνται με σκάφη εντός του κόλπου (ιστιοπλοΐα, extreme sports επιφανείας, «σκαφάτοι») πρέπει να ενημερωθούν και να ακολουθήσουν το code of conduct – οδηγός σωστών θαλάσσιων πρακτικών στη θαλάσσια για τα θαλάσσια θηλαστικά. Η πρώτη αντίδραση των skippers θα πρέπει να ρίξουν την ταχύτητά τους (7 κόμβοι και κάτω), να μην πλησιάσουν μετωπικά τα ζώα και να μην ξεπεράσουν τα 15 με 30 λεπτά με τα ζώα που θα εντοπίσουν αφού θεωρείται παρενόχληση και τιμωρείται αυστηρά από τον νόμο με πρόστιμο, κατάσχεση εξοπλισμού και σκάφους, καθώς και φυλάκιση.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις ενημερώστε τη Μονάδα Βιοπαρακολούθησης Θαλάσσιων Θηλαστικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για τη θέασή σας, ενώ σε περίπτωση που εντοπίσετε κάποιο ζώο εκβρασμένο σε κάποια ακτή ή σε κακή κατάσταση να κολυμπάει κοντά στην ακτογραμμή ενημερώνετε και τις Λιμενικές Αρχές της περιοχής σας και το Δίκτυο του ΑΡΙΩΝ όπου θα σας κατευθύνουν ανάλογα με το περιστατικό που εξελίσσεται εκείνη τη στιγμή. Αν συνεργαστούμε όλοι μαζί για την προστασία και τη διατήρηση των θαλασσίων θηλαστικών και των οικοσυστημάτων τους στον Παγασητικό κόλπο, θα μπορούμε όχι μόνο να μοιραστούμε τη θάλασσα μαζί τους, αλλά και η έρευνά μας θα είναι πιο σωστή, καθώς και οι καρποί αυτής για την κοινωνία του Παγασητικού κόλπου σε επίπεδο κοινωνικό και οικονομικό πιο αποδοτική.
*Η Έλενα Ακριτοπούλου είναι συνεργάτης λέκτορας, υποψήφια διδάκτωρ στη Μοριακή Οικολογία των Θαλάσσιων Θηλαστικών, Μονάδα Βιοπαρακολούθησης Θαλάσσιων Θηλαστικών Τμήμα Γεωπονίας, Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας