Του Κυριάκου Παπαγεωργίου
Δεν είναι ούτε συνηθισμένο ούτε καθημερινό το φαινόμενο του μόλις αποδημήσαντα μπαρμπα-Κώστα, του ωραιότερου ορεσίβιου ανθρώπου που γνώρισα στη ζωή μου.
Το σπίτι που ο ίδιος έφτιαξε στη Λάιστα, χρησίμευε ως διαμονητήριο ή πέρασμα πολλών ορειβατών, ερευνητών, ταξιδευτών και ανθρώπων της περιπέτειας. Όλοι τους έβρισκαν στο κονάκι του μπαρμπα-Κώστα έναν καλό λόγο πρώτα-πρώτα κι έπειτα ένα πιάτο φαΐ κι ένα ζεστό κρεβάτι. Έτσι πέρασα κι εγώ πρώτη μου φορά από κει, τον Οκτώβρη του 2000, όταν είχα ανέβει στη Βασιλίτσα κι έπειτα με προτροπή του γιου του πήγα στη Λάιστα για να τον συναντήσω.
Δίστασα προσώρας, αλλά πήρα την απόφαση να τον γνωρίσω. Την εποχή εκείνη είχε πέσει η γέφυρα του Αώου και δεν ήταν σίγουρο ότι θα περνούσα. Όμως την είχαν μόλις πρόχειρα επισκευάσει και πέρασα. Από τη Βασιλίτσα κατέβηκα στο Δίστρατο και διέσχισα Άρματα, Πάδες και Παλιοσέλι, διάβηκα τον Αώο, και περνώντας από Βρυσοχώρι και Ηλιοχώρι, πριν τον Γυφτόκαμπο έστριψα αριστερά για Λάιστα.
Με περίμενε ο μπαρμπα-Κώστας, με φιλοξένησε, για να γίνει από κει και πέρα ο χρησιμότερος άνθρωπος στη ζωή μου. Υπερβολικό ή εγωιστικό; Τίποτα από αυτά.
Ο μπαρμπα-Κώστας υπήρξε πατέρας, αδερφός, φίλος, σύντροφος και συνοδοιπόρος στη ζωή, μα και στην εκμάθηση της τέχνης του ζην αδιαιρέτως.
Όταν τον εγνώρισα, το 2000, ήταν ογδόντα χρόνων. Αμέσως αφουγκραστήκαμε τους ίδιους πόνους αυτής γι’ αυτή την έρημη χώρα που περιβάλλεται από θηρία βουνά και μας ταλανίζουν με τη θωριά τους. Πρώτα του αποκάλυψα εγώ τα μυστικά της ομορφιάς τους. Κι έπειτα εκείνος μου έδειξε τον δρόμο της ζωής των βουνών…
Έτσι συμφωνήσαμε να κάνουμε μαζί κάποιες εξορμήσεις, εντελώς συμπτωματικά, που βέβαια δεν ήτανε απλές πεζοπορίες ούτε βόλτες γύρω από χωριά και πλατείες.
Εδώ, μέσα στον λίγο χώρο που απομένει, θα κατονομάσω τους χρόνους, τα πρόσωπα και τις ιδιομορφίες αυτών των αναβάσεων που πραγματοποιήσαμε με τον μπαρμπα-Κώστα.
Πρώτη ανάβαση στο Κάμενικ
Ο μπαρμπα-Κώστας είναι 86 χρόνων, όταν εγώ με τον Κωστή παίρνουμε την απόφαση να σκαρφαλώσουμε έως την κορυφή της πιο ματωβαμμένης κορφής του Γράμμου. Μας λέει ο μπαρμπα-Κώστας «θάρθω κι εγώ». Κι έρχεται. Δεν είχα ακόμη άποψη για τις ορειβατικές ικανότητες αυτού του 86χρονου γέρου. Και μ’ εξέπληξε. Φτάσαμε τρεις μας στον Αμάραντο, μπήκαμε κομμάτι σε αλβανικό έδαφος κι από κει υψωθήκαμε πεζή έως τα λιβάδια των Λουτρών. Διασχίσαμε το μέτωπο της πλαγιάς, μπήκαμε στο δάσος της οξιάς και τελικά περάσαμε στην υποαλπική ζώνη με τις πελώριες βάθρες, οικτρά αποτυπώματα βομβαρδισμών του Εμφυλίου. Κάτω από την κορυφή ο μπαρμπα-Κώστας σταμάτησε, είδε το πρώτο οχυρό – πολυβολείο των ανταρτών και μας έδωσε το σήμα να προχωρήσουμε. Εκείνος είχε ήδη περπατήσει δυόμιση ώρες. Κι ήθελε άλλες δυο για την επιστροφή.
Στην επιστροφή, κάναμε στάση στον Αμάραντο για να μας κεράσει ένα τσιπουράκι. Εκεί, σαν χαλαρώσαμε, μας έδειξε τα δυο καπάκια από σφαίρες που περιμάζεψε. Το ένα με γράμματα αγγλικά και το άλλο με σέρβικα. Κι έκλαψε…
Δεύτερη ανάβαση στο Μπελόι
Έπειτα από έναν χρόνο, με τον μπαρμπα-Κώστα στα 87, βρισκόμαστε στη Λάιστα με τον Κώστα τον Ακρίβο. Μένουμε εκεί ένα τριήμερο και τη δεύτερη μέρα αποφασίζουμε δυο μας με τον Κώστα να κάνουμε τη διάσχιση του Βραδέτου έως το μπαλκόνι του Μπελόι, πάνω από τον Βίκο.
Ο μπαρμπα-Κώστας μάς ακούει και ζητάει την άδεια να μας ακολουθήσει. Μας ακολουθεί. Φτάνουμε στο Βραδέτο, αφήνουμε το αυτοκίνητο και περπατάμε έως το μπαλκόνι του Μπελόι, μιάμιση ώρα. Στο περίφημο μπαλκόνι ο μπαρμπα-Κώστας πιάνει την άκρη, μισό βήμα από τον γκρεμό και φωτογραφίζεται αγκαλιά με τον Ακρίβο, ανοίγοντας διάπλατα τους βραχίονες των χεριών του, έτοιμος να πετάξει προς την αθανασία…
Επιστρέφοντας θα κάνουμε τρεις στάσεις. Η πρώτη στο διάσημο τότε μαγαζάκι της κυρα-Κωνσταντίνας, στο Βραδέτο για έναν καφέ. Η δεύτερη στο Καπέσοβο, για να πιούμε ένα τσίπουρο στη διάσημη Στέρνα του Θουκυδίδη που θαυμάζει και μνημονεύει πάντα τον μπαρμπα-Κώστα. Η τρίτη στο Δίλοφο όπου θέλει να τον γνωρίσει ο ξενοδόχος του Δίλοφου, έχοντας στο σαλόνι του το περιοδικό ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ, με το αφιέρωμα στη ζωή του μπαρμπα-Κώστα.
Τρίτη ανάβαση στην Τσούκα Ρόσσα
Ο μπαρμπα-Κώστας μόλις έχει μπει στη δέκατη δεκαετία της ζωής του. Ξεκινούμε πέντε ανθρώποι που απέχουμε μια δεκαετία ο ένας απ’ τον άλλον, για να ορειβατήσουμε από το Βρυσοχώρι έως την κρυφή της Τσούκα Ρόσσας.
Μας οδηγεί ο ογδοντάχρονος Αντρέας από τη Λάιστα. Ο μπαρμπα-Κώστας είναι στα ενενήντα. Διασχίζουμε το μικτό δάσος μαυρόπευκων και βελανιδιάς για μια ώρα. Ο μπαρμπα-Αντρέας δεν μπορεί να συνεχίσει και μας εγκαταλείπει. Δεν τον βαστούν άλλο τα κότσια. Ο μπαρμπα-Κώστας παρά το βάρος των 90 χρόνων, συνεχίζει. Θα ανηφορίσει το πιο δύσκολο κομμάτι του βουνού τη Νεραϊδόβρυση μέχρι τον Άβαλο. Εκεί μετά από δυόμιση ώρες πορεία δίχως καμία κούραση ή βαρυγκώμια θα ζητήσει να σταθεί κι εμείς να συνεχίσουμε. Το κάνει μόνο και μόνο για να μην καθυστερεί την ομάδα. Ο ανήφορος του Άβαλου είναι απαιτητικός
Τέταρτη ανάβαση στον Κλέφτη
Εδώ ο μπαρμπα-Κώστας θα μας πάρει και τα βρακιά… Είναι ενενήντα δύο ετών. Πέντε πάλι άνθρωποι ξεκινούμε την ορειβασία για τον δραματικό και πασίγνωστο Κλέφτη, μια κορυφή του Σμόλικα, η οποία ανακαταλήφθηκε πέντε φορές από τους αντάρτες και τους φαντάρους του τακτικού ΕΣ.
Ο μπαρμπα-Αντρέας είναι οδηγός μας και πάλι, καθώς έχει πολεμήσει εδώ πάνω στα δραματικά εκείνα χρόνια του Εμφυλίου. Είναι ο Θεόφιλος από το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ, ο Μάνθος, ο γιος του μπαρμπα-Κώστα και φυσικά ο ίδιος ο μπαρμπα-Κώστας, που αμφιβάλλουμε αν θα τα καταφέρει.
Ο μπαρμπα-Αντρέας κάνει ένα ουσιώδες λάθος και μας πάει από εκεί που σκαρφάλωσαν δυο τάγματα της 75ης Ταξιαρχίας του ΕΣ κι εξολοθρεύτηκαν γιατί το έδαφος είναι απόκρημνο. Γυρίζουμε πίσω και ακολουθούμε την πορεία ανάβασης του 583 Τ.Π. που διεύθυνε ο Κουμανάκος. Μαζί κι ο μπαρμπα-Κώστας. Ύστερα από φονικότατες μάχες ο ΕΣ εκπορθεί τον Κλέφτη. Την ίδια κορυφή εκπορθεί κι ο μπαρμπα-Κώστας ύστερα από εξήντα χρόνια, κουβαλώντας στη ράχη του τα τετραπλάσια χρόνια από τον κάθε φαντάρο που ανηφορίζει.
Φτάνουμε μέσα από χιόνια στην κορυφή (1.845 μ.) όπου πρώτος και καλύτερος φωτογραφίζεται ο μπαρμπα-Κώστας, αγκαλιά με τους νεότερους, δίπλα από το κολωνάκι του μαρτυρικού Κλέφτη.
Πέμπτη ανάβαση στο Φλάμπουρο
Ο μπαρμπα-Κώστας είναι στα ενενήντα πέντε. Το προηγούμενο βράδυ τρώγοντας και πίνοντας στο πανέμορφο καμαράκι του, συζητάμε για την επόμενη μέρα. Του λέω ότι θέλω να διασχίζω ολόκληρη την κορυφογραμμή του Φλάμπουρου που κυματίζει πάνω από τη Λάιστα.
Μου δείχνει περίπου από πού θα πάω, αλλά σαν να το σκέφτεται και μου πετάει την κοτρώνα πως θάρθει μαζί μου τουλάχιστον έως την παρυφή της κορυφογραμμής. Θα πάρει μαζί του και τον μπαρμπα-Αντρέα για νάχει συντροφιά στην επιστροφή.
Ανηφορίζουμε την επόμενη από τα τελευταία σπίτια του χωριού. Περνάμε το αραιό δάσος του Κοστέρμπου και βγαίνουμε στα δασωμένα λιβάδια, πούναι πλημμυρισμένα από αγριολούλουδα. Μαζί μου πάντα οι δυο μαθουσάλες, ανηφορίζουν ανοίγοντας δρόμο μέσα από το δάσος χωρίς μονοπάτι.
Φτάνουμε στην πρώτη από τις πέντε κορυφές, όπου πλήθος αποκαλύπτονται τα άχρηστα πολυβολεία των ανταρτών. Εκεί οι δυο γέροντες θα κάνουν στάση και θα μ’ αφήσουν να διασχίσω την κορυφογραμμή του Φλάμπουρου και να επιστρέψω από έναν δασικό δρόμο έως την κτηνοτροφική μονάδα που διατηρεί ο μπαρμπα-Αντρέας.
Εκεί μόλις έχει ξεγεννήσει μια δαμάλα και ο μπαρμπα-Κώστας έχει πάρει στα χέρια του το μοσχαράκι που τινάζει τ’ αυτάκια του στο μούτρο του θαλερού γέρου παίρνοντας ζωή από δαύτον.
«Να πάρει και τα χρόνια του», η ευχή του μπαρμπα-Αντρέα…
*
Αυτές είναι πέντε από τις χαρακτηριστικές αναβάσεις ή διασχίσεις βουνών, που κάναμε με τον θαλερό μπαρμπα-Κώστα. Δεν είναι οι μόνες. Έχουμε πραγματοποιήσει μέσα σε αυτά τα είκοσι χρόνια και πλήθος άλλες πεζοπορίες. Όπως αυτή από το Λεφόκαστρο μέχρι τον Κάλαμο, τη διάσχιση του δάσους Μακρίνου, τη διάβαση του Ρασενίτη, τη σκληρή ανάβαση έως το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας, τη διάσχιση του Βίκου από τη γέφυρα του Λαζαρίδη έως τη γέφυρα του Μίσιου, τη διάσχιση της Βήσσανης, στο Πωγώνι, την ανάβαση τμήματος του Σμόλικα, την πορεία από τη λίμνη με τα Νούφαρα έως τη μονή Βουτσάς, τη διάσχιση των Αρμάτων, τη Βάλια Κίρνα, τη Μόρφα, τη διάβαση του Ξηρού Όρους της Εύβοιας και την κάθοδο έως τον Καταρράχτη του Δρυμώνα και τέλος την πολύ πρόσφατη δίωρη διάσχιση της χαράδρας του Βοϊδομάτη από τη γέφυρα της Αρίστης έως τη γέφυρα Κλειδωνιάβιστας και τόσες άλλες ακόμη οδοιπορίες, που έγιναν από τα 80 χρόνια του μπαρμπα-Κώστα ίσαμε τα ενενήντα οκτώ του.
Έφυγε ήσυχος και πλήρης βουνών στα 101 του πριν μερικές μέρες…