της Ράνιας Γάτου*
Ο τίτλος του παρόντος δοκιμίου περιλαμβάνει τα δύο συνθήματα του 5ου Παγκόσμιου Φόρουμ για το Ολοκαύτωμα, το οποίο έλαβε χώρα, με την παρουσία 45 πολιτικών ηγετών, στην Ιερουσαλήμ, στις 23-1-2020, στην 75η επέτειο της απελευθέρωσης από τους Σοβιετικούς του Άουσβιτς. Αυτό ήταν το βιαιότερο στρατόπεδο εξόντωσης του 20ού αιώνα, του οποίου το Μπιρκενάου ήταν το μεγαλύτερο από τα περισσότερα από 40 στρατόπεδα και υποστρατόπεδα που αποτελούσαν το συγκρότημα του Άουσβιτς (http://auschwitz.org/en/history/auschwitz-ii/).
Προσαρμοσμένη στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, η επιμνημόσυνη δέηση, που διαβάζεται από ραβίνο, με τίτλο «אֵל מָלֵא רַחֲמִים» (Ελ Μαλέι Ραχαμίμ = Ώ Θεέ, πλήρης ελέους), έχει ως ακολούθως:
«Ω Θεέ, πλήρης ελέους, ο οποίος κατοικείς στους ουρανούς, πρόσφερε μια βέβαιη ανάπαυση στα φτερά της Θείας Παρουσίας, μέσα στην περιοχή των αγίων και των αγνών, των οποίων η λάμψη μοιάζει με τον ουρανό, σε όλες τις ψυχές των έξι εκατομμυρίων Εβραίων, θυμάτων του Ευρωπαϊκού Ολοκαυτώματος, οι οποίοι δολοφονήθηκαν, σφαγιάστηκαν, κάηκαν και εξοντώθηκαν για τον Αγιασμό του Ονόματος, από τους Γερμανούς Ναζί δολοφόνους και τους βοηθούς τους από τους υπόλοιπους λαούς. Επομένως, ο Κύριος του ελέους θα τους προστατεύει για πάντα, πίσω από την κρύπτη των φτερών του, και θα δέσει τις ψυχές τους με το σχοινί της ζωής. Ο Αιώνιος είναι η κληρονομιά τους, ο Κήπος της Εδέμ θα είναι ο χώρος ανάπαυσής τους, και θα αναμένουν την κρίση τους στο τέλος των ημερών, και ας πούμε: Αμήν» (https://en.wikipedia.org/wiki/El_Malei_Rachamim).
Το παρόν δοκίμιο περιλαμβάνει τα εξής θεματικές ενότητες: 1) Τα παγκόσμια μαθήματα μετά τα 75 χρόνια από το Άουσβιτς, τα οποία διατύπωσε ο Irwin Cotler, και 2) την παρουσίαση των κειμένων της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος, τα οποία αποδίδουν το νόημα και προσδιορίζουν τις δράσεις για τη Μνήμη αυτή.
Στο άρθρο του με τίτλο «ΑΟΥΣΒΙΤΣ 75 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ», στην εφημερίδα Jerusalem Post, ο Irwin Cotler (πρώην υπουργός Δικαιοσύνης και γενικός εισαγγελέας του Καναδά), εμπνέεται και διατυπώνει τα ακόλουθα δεκατρία παγκόσμια μαθήματα στην 75η επέτειο της απελευθέρωσης του Άουσβιτς:
1ο μάθημα: Η Βιβλική εντολή της μνήμης της μαζικής δολοφονίας έξι εκατομμυρίων (6.000.000) Εβραίων και εκατομμυρίων μη Εβραίων: Με τη μνήμη των θυμάτων τους θα αποφευχθεί η δεύτερη δολοφονία τους, εκείνης της μνήμης τους.
Το Δευτερονόμιο ορίζει: «Μνήσθητι όσα εποίησέ σοι Αμαλήκ εν τη οδώ εκπορευομένου σου εκ γης Αιγύπτου (Θυμήσου (Ισραήλ) όσα σου έκαναν οι Αμαληκίτες στον δρόμο σου, όταν έβγαινες από την Αίγυπτο) (Δευτ., 25, 17):
יזזָכ֕וֹר אֵ֛ת אֲשֶׁר־עָשָׂ֥ה לְךָ֖ עֲמָלֵ֑ק בַּדֶּ֖רֶךְ בְּצֵֽאתְכֶ֥ם מִמִּצְרָֽיִם:
2ο μάθημα: Ο κίνδυνος υποκίνησης από το κράτος μίσους και γενοκτονίας: Η γενοκτονία του Ευρωπαϊκού Εβραϊσμού επιτεύχθηκε όχι μόνο εξαιτίας της μηχανής του θανάτου, αλλά και εξαιτίας της κρατικής ιδεολογίας μίσους.
3ο μάθημα: Ο κίνδυνος του αναζωπυρωμένου παγκόσμιου αντισημιτισμού: Οι Ιουδαίοι πέθαναν στο Άουσβιτς εξαιτίας του αντισημιτισμού (του παλαιότερου και του πλέον διαρκούντος μίσους), αλλά ο αντισημιτισμός δεν πέθανε. Ενώ ο αντισημιτισμός αρχίζει με τους Ιουδαίους, δεν τελειώνει με τους Ιουδαίους, όπως επισήμανε και ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για τη Θρησκευτική Ελευθερία.
4ο μάθημα: Η άρνηση του Ολοκαυτώματος – από τον προσβλητικό λόγο στην εγκληματική συνωμοσία: Το κίνημα άρνησης του Ολοκαυτώματος δεν είναι μόνο προσβολή της Ιουδαϊκής μνήμης και ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όταν κατηγορεί το Ολοκαύτωμα ως απάτη. Αλλά συνιστά διεθνή εγκληματική συνωμοσία για την συγκάλυψη των χειρότερων εγκλημάτων στην ιστορία. Η έκθεση της εγκληματικότητας των αρνητών προστατεύει στην αξιοπρέπεια των θυμάτων τους.
5ο μάθημα: Αδιαφορία και αδράνεια ενόψει της μαζικής θηριωδίας και γενοκτονίας: Τα εγκλήματα Ολοκαυτώματος προέκυψαν όχι μόνο από την κρατική υποκίνηση στο μίσος και τη γενοκτονία, αλλά και από τα εγκλήματα της αδιαφορίας, από τις συνωμοσίες της σιωπής της διεθνούς κοινότητας. Η αδιαφορία και η απραξία σημαίνει πάντοτε τη σύνταξη με την πλευρά του επιτιθεμένου, ποτέ με την πλευρά του στοχοποιημένου.
6ο μάθημα: Καταπολέμηση της μαζικής θηριωδίας και της κουλτούρας της ατιμωρησίας: Η ευθύνη να προσαχθούν στη δικαιοσύνη οι εγκληματίες πολέμου: Αν ο τελευταίος αιώνας – που συμβολίζεται από το Ολοκαύτωμα – ήταν η εποχή της θηριωδίας, ήταν και η εποχή της ατιμωρησίας. Λίγοι δράστες προσήχθησαν στη δικαιοσύνη.
7ο μάθημα: Η προδοσία των αξιωματούχων των κοινωνιών – λέγοντας την αλήθεια στην εξουσία: Το Ολοκαύτωμα πραγματοποιήθηκε εξαιτίας της προδοσίας των αξιωματούχων των κοινωνιών, τη συνενοχή των ελίτ, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται γιατροί, εκκλησιαστικοί ηγέτες, δικαστές, δικηγόροι, μηχανικοί, αρχιτέκτονες και εκπαιδευτικοί. Είναι ευθύνη μας να κρατάμε την εξουσία υπόλογη στην αλήθεια.
8ο μάθημα: Η επίθεση στους ευάλωτους και ανίσχυρους: Το τεστ μιας δίκαιης κοινωνίας είναι το πώς αντιμετωπίζει τα πιο ευάλωτα μέλη της. Η πρώτη ομάδα που στοχοποιήθηκε για εξόντωση, ήταν οι Ιουδαίοι με ειδικές ανάγκες. Γι’ αυτό τον λόγο η ευθύνη μας είναι να δίνουμε φωνή στους άφωνους και να δυναμώνουμε τους αδύναμους μέσα στην κοινωνία.
9ο μάθημα: Η βία που κατευθύνεται σε γυναίκες: Το Ολοκαύτωμα περιέλαβε τρομερά εγκλήματα κατά γυναικών. Και σήμερα σημαντικός αριθμός του παγκόσμιου πληθυσμού υπόκεινται σε κάθε είδους κακοποίηση απλώς και μόνο επειδή είναι γυναίκες.
10ο μάθημα: Μαζικές θηριωδίες κατά των παιδιών: Τα παιδιά είναι τα πιο ευάλωτα των πιο ευάλωτων. Η γενοκτονία των Ναζί ήταν η γενοκτονία εκατομμυρίων παιδιών, από τα οποία 1.500.000 παιδιά χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα του Ευρωπαϊκού Εβραϊσμού. Σήμερα εκατομμύρια παιδιά υπόκεινται σε κάθε είδους κακοποιήσεις. Είναι ευθύνη μας να διασφαλίζουμε την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών.
11ο μάθημα: Οι διασώστες: Φόρος τιμής πρέπει να απονέμεται στους διασώστες, τους δίκαιους μεταξύ των εθνών. Ο Ραούλ Βάλλενμπεργκ, ένας Σουηδός μη Ιουδαίος, έσωσε περισσότερους Ιουδαίους σε έξι μήνες στην Ουγγαρία το 1944 από σχεδόν οποιαδήποτε μεμονωμένη κυβέρνηση ή οργανισμό (δηλαδή δεκάδες χιλιάδες Εβραίους). Ο ΟΗΕ τον αποκάλεσε τον Μεγαλύτερο Ανθρωπιστή του 20ού αιώνα. Αλλά ο ίδιος εξαφανίστηκε (το 1945, όταν συνελήφθη από τους Σοβιετικούς, όταν ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την Πράγα, https://en.wikipedia.org/wiki/Raoul_Wallenberg).
12ο μάθημα: Η Μνήμη του Ολοκαυτώματος και το Κράτος του Ισραήλ: Επιζώντες του Ολοκαυτώματος λένε ότι, αν δεν υπήρχε το Ολοκαύτωμα, δεν θα υπήρχε το Κράτος του Ισραήλ. Όμως, συμβαίνει το αντίστροφο: Αν υπήρχε το Κράτος του Ισραήλ – η αυτόχθων πατρίδα του αυτόχθονος Ιουδαϊκού λαού – δεν θα υπήρχε Ολοκαύτωμα ή τα πολλά δεινά της Ιουδαϊκής και ανθρώπινης ιστορίας.
13ο μάθημα: Η κληρονομιά των επιζώντων του Ολοκαυτώματος: Πρέπει να θυμόμαστε και να τιμάμε τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος, τους αληθινούς ήρωες της ανθρωπότητας. Διότι, ενώ βίωσαν τη χειρότερη απανθρωπιά, βρήκαν, στα βάθη της δικής τους ανθρωπιάς, το κουράγιο να ξανακτίσουν τις ζωές τους. (https://www.jpost.com/Opinion/Auschwitz-75-years-later-Universal-lessons-615013)
*Η Ράνια Γάτου είναι ποιήτρια, δοκιμιογράφος και εικαστικός.