Ο καθηγητής Γιώργος Σταμούλης, με τη συμπλήρωση δύο δεκαετιών ακαδημαϊκού έργου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, βλέπει την πλεονεκτική θέση του εκπαιδευτικού ιδρύματος, στο οποίο είναι μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης, συγκριτικά με πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης.
Ειδικότερα, καθώς εκπροσωπεί ένα από τα μεγαλύτερα hardware (υλικού υπολογιστών) γκρουπ της Γηραιάς Ηπείρου, αναφέρεται στη διεθνή αναγνώριση και τις πρωτιές της μεγάλης ερευνητικής ομάδας, με έδρα το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών.
Επίσης, αναφέρεται στην αξία που έχει για την ελληνική αμυντική βιομηχανία το drone «Aρχύτας», στον σχεδιασμό του οποίου είχε επίσης μεγάλη συμβολή, ενώ μεταφέρει τις εμπειρίες του από το αναπτυξιακό μοντέλο του Ισραήλ, όπου εργάστηκε επί σειρά ετών.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΑΛΛΗΣ
Στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας εκπροσωπείτε ένα από τα μεγαλύτερα hardware γκρουπ της Ευρώπης. Το επιστημονικό δυναμικό που το στελεχώνει, αλλά και φοιτητές, έχουν σημαντικές βραβεύσεις και διακρίσεις. Μιλήστε μας γι’ αυτές.
Με πρόσφατες ανακοινώσεις της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την εκταμίευση 43 δισεκατομμυρίων ευρώ (Chips Act) που θα κατευθυνθούν στη βιομηχανία των ημιαγωγών για τη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από την Ασία και τις ΗΠΑ στον στρατηγικό αυτό τομέα. Η εξάρτηση αυτή γίνεται κατανοητή αν κάποιος δει το οικοσύστημα της σχεδίασης και παραγωγής ολοκληρωμένων κυκλωμάτων το οποίο έχει τρεις βασικές συνιστώσες:
α) Τη σχεδίαση σε επίπεδο συστήματος στην οποία η Ευρώπη έχει επαρκή τεχνογνωσία, αλλά δεν έχει σημαντικά περιθώρια κέρδους,
β) τη διαδικασία κατασκευής των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων στην οποία η παρουσία της TSMC, η οποία έχει έδρα την Ταϊβάν, καλύπτει πάνω από το 60% της παγκόσμιας παραγωγής, και
γ) τα εργαλεία σχεδίασης ολοκληρωμένων κυκλωμάτων στα οποία είναι καθολική η κυριαρχία αμερικανικών εταιρειών.
Για να χαραχτεί μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή πολιτική χρειάζεται ενίσχυση όλων των προαναφερθέντων συνιστωσών και ιδιαίτερα των δύο τελευταίων, στις οποίες η Ευρώπη υπολείπεται σημαντικά των ανταγωνιστών της.
Ειδικότερα για τα εργαλεία σχεδίασης ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, τα οποία αποτελούν περίπου το 10% της συνολικής ετήσιας δαπάνης του κλάδου, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας έχει μια ιδιαίτερα σημαντική παρουσία. Συγκεκριμένα:
• Συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη ερευνητική ομάδα στην Ευρώπη αποτελούμενη από δέκα μέλη ΔΕΠ από τρία Τμήματα, πάνω από είκοσι μεταδιδάκτορες και υποψήφιους διδάκτορες με δραστηριότητα σε βάθος εικοσαετίας.
• Έχει διεθνή αναγνώριση όπως αυτή τεκμηριώνεται από
– την απευθείας χρηματοδότηση από τη βιομηχανία σχεδίασης και κατασκευής ολοκληρωμένων κυκλωμάτων,
– τη στενή συνεργασία με τις κορυφαίες εταιρείες εργαλείων σχεδίασης ολοκληρωμένων κυκλωμάτων,
– τις συνεργασίες με ερευνητικούς φορείς όπως το CERN και ο Δημόκριτος,
– τις συνεχείς παρουσιάσεις του έργου της ομάδας σε όλες τις εταιρείες εργαλείων σχεδίασης ολοκληρωμένων κυκλωμάτων (Synopsys, Cadence, Mentor Graphics, ANSYS),
– την κατάκτηση της πρώτης θέσης τα δύο τελευταία χρόνια (2020, 2021) στον διαγωνισμό που οργανώνεται από το ACM International Workshop on Timing Issues in the Specification and Synthesis of Digital Systems (TAU), το οποίο είναι σημείο αναφοράς για τον χώρο και στο οποίο συμμετέχουν όλα τα πανεπιστήμια που έχουν δραστηριότητα στον τομέα (ενδεικτικά Stanford, University of Michigan, University of Illinois, University of Texas, National Taiwan University, IIT Kanpur).
• Έχει ακαδημαϊκή αναγνώριση όπως τεκμηριώνεται από:
– τις εκατοντάδες δημοσιεύσεις στα κορυφαία περιοδικά και συνέδρια της περιοχής,
– τα best paper awards στα παραπάνω,
– τις χιλιάδες αναφορές,
– τις πολλές συνεργασίες με πανεπιστήμια του εξωτερικού.
• Έχει αναγνώριση από τη βιομηχανία, καθώς:
– πολλοί απόφοιτοι εργάζονται σε εταιρείες του τομέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό,
– αποτελεί την κύρια πηγή στελέχωσης της μεγαλύτερης εταιρείας που δραστηριοποιείται στον τομέα στην Ελλάδα,
– τα μέλη ΔΕΠ έχουν εκτεταμένη βιομηχανική εμπειρία σε εταιρείες σχεδίασης ολοκληρωμένων όπως η Intel, η Motorola, η Qualcomm,
– από την ομάδα έχουν δημιουργηθεί τέσσερεις start-up στηριζόμενες στα αποτελέσματα της έρευνας και όλα δείχνουν ότι θα υπάρξουν και άλλες στο εγγύς μέλλον,
– τα μέλη της ομάδας έχουν κατοχυρώσει πάνω από δέκα US patents στο αντικείμενο, πάντα σε συνεργασία με εταιρείες του τομέα, και η αντίστοιχη τεχνογνωσία έχει ενσωματωθεί σε προϊόντα.
-Πώς οργανώθηκε τόσο αποτελεσματικά η ερευνητική ομάδα; Πού οφείλεται η επιτυχία της;
Ως Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας αναγνωρίσαμε από το ξεκίνημα του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών το 2000 (αρχικά Τμήμα Μηχανικών Η/Υ, Τηλεπικοινωνιών και Δικτύων) ότι θα έπρεπε να εστιάσουμε την ερευνητική δραστηριότητα σε εξειδικευμένες περιοχές που θα μπορούσαμε να έχουμε σημαντική παρουσία με μικρή υποδομή. Από την άλλη έπρεπε να δημιουργήσουμε την κρίσιμη μάζα προσωπικού ώστε η προσπάθεια να έχει αντίκτυπο στη διεθνή ερευνητική κοινότητα, αλλά και να εξασφαλιστεί η συμπληρωματικότητα των γνωστικών αντικειμένων και η μακροχρόνια βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Και αυτό σε ένα δύσκολο περιβάλλον όπου η Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για οποιαδήποτε δραστηριότητα σχεδίασης και κατασκευής ολοκληρωμένων ήταν μηδενική. Ευτυχώς αυτό το κλίμα αναστρέφεται και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με πολλά άλλα πανεπιστήμια της Ευρώπης. Το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος έχει πολλά μαθήματα που καλύπτουν όλα τα θέματα σχεδίασης και κατασκευής ολοκληρωμένων κυκλωμάτων δίνοντας στους φοιτητές μας τη δυνατότητα να αποκτήσουν ευρείες γνώσεις στον τομέα και γνώση των πραγματικών σχεδιαστικών προβλημάτων ώστε να έχουν ένα σημαντικό προβάδισμα στην αγορά εργασίας και στο ερευνητικό πεδίο. Το γεγονός ότι οι καθηγητές του τομέα έχουν στην πλειοψηφία τους εκτεταμένη βιομηχανική εμπειρία βοηθάει στη μετάδοση τόσο των δεξιοτήτων που χρειάζονται, αλλά και του τρόπου σκέψης και προσέγγισης των προβλημάτων σε ένα μη ακαδημαϊκό περιβάλλον.
Σε συνέχεια των προσπαθειών έχουμε προχωρήσει στην ίδρυση του Ινστιτούτου Σχεδίασης VLSI υπό το Πανεπιστημιακό Ερευνητικό Κέντρο ΙΑΣΩΝ, το οποίο ευελπιστούμε ότι θα αποτελέσει το όχημα που θα ενώσει όλες τις ερευνητικές ομάδες του τομέα μας πανελλαδικά και θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Η Ελλάδα έχει τις δυνατότητες να αναπτύξει βιομηχανία ηλεκτρονικών; Ποιο ρόλο μπορεί να παίξει η Θεσσαλία προς την κατεύθυνση αυτή;
Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει υψηλής ποιότητας μηχανικούς που μπορούν να υποστηρίξουν όλες τις συνιστώσες της βιομηχανίας των ημιαγωγών που ανέφερα. Κάποιες, όπως η περιοχή της κατασκευής ολοκληρωμένων κυκλωμάτων χρειάζονται υποδομές μεγάλου κόστους. Ένα εργοστάσιο κατασκευής ολοκληρωμένων κοστίζει πολλά δισεκατομμύρια ευρώ και χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να πείσουμε κάποιον να κάνει μια τόσο μεγάλη επένδυση. Θεωρώ ότι χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία καθώς η Intel κατασκευάζει μια τέτοια υποδομή με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (τάξης 10 δισεκατομμυρίων ευρώ) αλλά επέλεξε τη Γερμανία για αυτή τη δραστηριότητα. Με βάση την εμπειρία μου θεωρώ ότι υπήρξε μια αδράνεια από την πλευρά της Ελλάδας, καθώς η περιοχή της Θεσσαλίας θα ήταν ιδανική για μια τέτοια επένδυση από όλες τις απόψεις (οικονομοτεχνικές, υποδομών και στελεχιακού δυναμικού). Από τη άλλη θα πρέπει να κάνουμε και την αυτοκριτική μας, καθώς η ανάπτυξη βιομηχανίας ηλεκτρονικών δεν αποτελεί προτεραιότητα της Περιφέρειας Θεσσαλίας, όπως αποτυπώνεται στους πυλώνες ανάπτυξης, παρά τα σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχει η περιοχή. Για να γίνουν οι επενδύσεις που θα φέρουν την ανάπτυξη χρειάζεται να υπάρχει σταθερός προσανατολισμός σε βάθος χρόνου και επαρκής χρηματοδότηση ώστε να δημιουργηθεί το οικοσύστημα που θα επιτρέψει μια επένδυση μεγάλης κλίμακας.
Σε ποιους άλλους τομείς διακρίνετε πως υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης;
Θεωρώ ότι υπάρχουν πολλοί τομείς που έχουν εξαιρετικές προοπτικές ανάπτυξης. Η βιοτεχνολογία, η ψηφιοποίηση του πρωτογενούς τομέα, η εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην ιατρική, η παραγωγή και αποθήκευση ενέργειας και τα ολοκληρωμένα συστήματα διαχείρισης των μεταφορών αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα και είμαι σίγουρος ότι αφήνω πολλά σημαντικά εκτός. Αυτό που αποτελεί σημαντικό παράγοντα είναι ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν έρθει κοντά στα πραγματικά προβλήματα της βιομηχανίας και καθώς τα προγράμματα προπτυχιακών σπουδών που προσφέρουν είναι από τα καλύτερα παγκοσμίως, θεωρώ ότι θα δούμε σημαντικά αποτελέσματα. Εκείνο που χρειάζεται να προσεχθεί είναι οι δομές της ελληνικής επιχειρηματικότητας και το θεσμικό πλαίσιο που θα πρέπει να γίνει ελκυστικό για τέτοιες δραστηριότητες.
Μέσα από τη συνεργασία Πανεπιστημίων προέκυψε το drone «Αρχύτας», για το οποίο έχετε σημαντικό ρόλο στην προοπτική του…
Ο Αρχύτας αποτελεί συνεργασία τριών πανεπιστημίων (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Αριστοτέλειο και Δημοκρίτειο) με την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία. Τα πανεπιστήμια συνεισφέρουν με την τεχνογνωσία τους στην ανάπτυξη μιας πολυχρηστικής πλατφόρμας, η οποία θα αποτελέσει τη βάση για εξειδικευμένα αεροχήματα που θα παράγει η ΕΑΒ. Στόχος είναι ένα οικονομικά βιώσιμο, ανταγωνιστικό προϊόν το οποίο θα περιλαμβάνει καινοτόμες λύσεις σε σημαντικά τεχνικά προβλήματα που υπάρχουν στη βιομηχανία των UAVs και αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα για τη συνεργασία πανεπιστημίων-βιομηχανίας κάτω από ξεκάθαρες κατευθύνσεις αναπτυξιακής πολιτικής.
Ποια είναι η σπουδαιότητα του εγχειρήματος; Ποια η αξία του για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της χώρας;
Η σημασία του εγχειρήματος είναι ιδιαίτερα μεγάλη για την ΕΑΒ, καθώς αποκτά μια πλατφόρμα ανάπτυξης εξειδικευμένων drone, όπως ανέφερα και ανοίγει μια πολύ μεγάλη αγορά για την εταιρεία. Από την άλλη είναι πάρα πολύ σημαντικό και για τα ελληνικά πανεπιστήμια, καθώς θα επωφεληθούν από την ανάπτυξη που θα ακολουθήσει την επιτυχή ολοκλήρωση της προσπάθειας προτείνοντας και ενσωματώνοντας νέες τεχνολογίες πάνω στην πλατφόρμα αυτή. Θεωρώ ότι θα δημιουργηθεί ένα νέο μοντέλο συνεργασίας με τη βιομηχανία, επωφελές και για τις δύο πλευρές, ώστε να υπάρξει περαιτέρω ανάπτυξη. Τέλος οι Ένοπλες Δυνάμεις θα διαθέτουν μια εναέρια πλατφόρμα πολλαπλών επιχειρησιακών ρόλων για κάλυψη αναγκών και αντιμετώπιση ποικιλίας απειλών.
Στο Ισραήλ έχετε συνεργαστεί με γνωστή βιομηχανία ηλεκτρονικών κυκλωμάτων. Πώς αυτή η τεχνογνωσία μπορεί να βρει εφαρμογή και στη χώρα μας;
Στο Ισραήλ βρέθηκα το 2000-2001 στο πλαίσιο της σχεδίασης του Pentium M που στη συνέχεια έγινε γνωστό με την εμπορική ονομασία Centrino. Ήταν μια ιδιαίτερη εμπειρία, καθώς ήταν ο πρώτος επεξεργαστής που σχεδιάστηκε αποκλειστικά για laptop. Πέρα όμως από την εμπειρία της συμμετοχής στη σχεδιαστική ομάδα, είδα και το αποτέλεσμα της επένδυσης που έκανε το κράτος του Ισραήλ στην υψηλή τεχνολογία. Μετά την οικονομική κρίση του 1980-81 υπήρξε η απόφαση να προσελκυθούν εταιρείες υψηλής τεχνολογίας στο Ισραήλ δίνοντας μια σειρά από κίνητρα. Είκοσι χρόνια μετά, η ανάπτυξη στον άξονα Τελ Αβίβ-Χάιφα ήταν εφάμιλλος της Silicon Valley. Ίσως ένα τέτοιο μοντέλο να μπορέσει να βοηθήσει και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Βέβαια αυτό πέτυχε γιατί υπήρχε ευρύτατη πολιτική και κοινωνική συναίνεση.
Με αφορμή την κρίση ημιαγωγών, πώς βλέπετε να εξελίσσεται η αντιπαράθεση ΗΠΑ – Κίνας και πόσο μπορεί να επηρεάσει ευρύτερα;
Η αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας πρέπει να προκαλεί μεγάλη ανησυχία, ειδικά στον ευρωπαϊκό χώρο. Προφανώς στον τομέα των ημιαγωγών βρισκόμαστε μεταξύ δύο αντιμαχομένων στρατοπέδων, μια κατάσταση που εντείνει την εσωστρέφεια και τον προστατευτισμό, περιορίζοντας τις ευκαιρίες για ανάπτυξη. Βέβαια αυτό μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για περαιτέρω ανάπτυξη αυτόνομης ευρωπαϊκής βιομηχανίας στον τομέα των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων και τη δημιουργία του οικοσυστήματος που θα στηρίξει την επιλογή αυτή.
Ο Γιώργος Σταμούλης γεννήθηκε στη Λαμία το 1966. Αποφοίτησε από το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Ε.Μ.Π. το 1989. Συνέχισε τις σπουδές του στο Τμήμα Electrical and Computer Engineering του University of Illinois at Urbana-Champaign όπου του απονεμήθηκαν το M.S. (1991) και το Ph.D. (1994).
Μετά από έναν χρόνο ως επισκέπτης επίκουρος καθηγητής στο University of Iowa, εργάστηκε στην Intel Corp. στην περιοχή των εργαλείων CAD για υπολογισμό και βελτιστοποίηση της κατανάλωσης ισχύος ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, αρχικά ως μηχανικός (1995-1996), στη συνέχεια ως επικεφαλής της ομάδας PowerCAD (1996-1998), διευθυντής του παραρτήματος των Strategic CAD Laboratories στην Santa Clara (1998-1999) και ως υπεύθυνος για την μείωση της ισχύος του Pentium M, το οποίο χρησιμοποιήθηκε στην πλατφόρμα Centrino (1999-2001). Το 2001 ανέλαβε επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πολυτεχνείου Κρήτης. Το 2003 ανέλαβε αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Η/Υ, Τηλεπικοινωνιών και Δικτύων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το οποίο μετονομάστηκε σε Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών το 2013. Το 2009 ανέλαβε ως καθηγητής. Από το 2003 έως το 2007 ήταν αναπληρωτής πρόεδρος και από το 2007 έως το 2011 ήταν πρόεδρος του Τμήματος. Από το 2013 έως το 2018 ήταν πρόεδρος του νεοσύστατου Τμήματος Πληροφορικής και από το 2018 έως τον Ιούνιο του 2023 κοσμήτορας της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Έκτοτε είναι εσωτερικό μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στον υπολογισμό και βελτιστοποίηση της μέσης και της μέγιστης ισχύος ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, τον υπολογισμό και τη βελτιστοποίηση της μέγιστης πτώσης τάσης στο δίκτυο τροφοδοσίας ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, τεχνικές σχεδιασμού χαμηλής ισχύος και υπολογισμό και βελτιστοποίηση της αξιοπιστίας ολοκληρωμένων συστημάτων, ασύρματα δίκτυα αισθητήρων για εφαρμογές ασφαλείας, γεωργίας και υγείας, καθώς και ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας ηλεκτρονικών συστημάτων. Έχει συγγράψει πάνω από 230 εργασίες που δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά και συνέδρια και κατέχει πέντε διπλώματα ευρεσιτεχνίας, ενώ έχει πάνω από 2.000 αναφορές στο έργο του. Είναι μέλος του ΤΕΕ και της ΙΕΕΕ, ενώ έχει συμμετάσχει στις Επιστημονικές Επιτροπές πολλών ελληνικών και διεθνών συνεδρίων.