Της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ Ι. ΚΟΛΟΒΟΥ,
φιλολόγου
Ο Σύλλογος
Ο Βόλος, στα μέσα του 19ου αιώνα, είναι πια ένα πασίγνωστο εμπορικό κέντρο. Παράλληλα με την οικονομική ανάπτυξη της αστικής τάξης αρχίζει και η κοινωνική και η πνευματική πρόοδος. Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο ένας όμιλος επιστημόνων, εμπόρων, υπαλλήλων και διαφόρων επαγγελματιών με προεξέχοντα τον φημισμένο ιεροκήρυκα της Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδος αοίδιμο Πολύκαρπο Ζάχο συνεδρίασαν στις 4 μ.μ. της Κυριακής 4 Φεβρουαρίου 1907 στην αίθουσα του Εμπορικού Συλλόγου και αποφάσισαν την ίδρυση Θρηκευτικοφιλολογικού Συλλόγου αφιερωμένου στους Αγίους Τρεις Ιεράρχες (προστάτες της Παιδείας και των Γραμμάτων), με βιβλιοθήκη και αναγνωστήριο, προς πνευματική ωφέλεια και μόρφωση του λαού.
Την επόμενη Κυριακή, 11 Φεβρουαρίου 1907, συνεδρίασαν εκ νέου στην ίδια αίθουσα τα ιδρυτικά του μέλη Συλλόγου και μετά την έγκριση του Καταστατικού, που ανέγνωσε ο π. Πολύκαρπος Ζάχος, προέβησαν, σύμφωνα με τις διατάξεις αυτού σε αρχαιρεσίες και εξέλεξαν το πρώτο 9μελές Διοικητικό Συμβούλιο, που απάρτιζαν οι:
Πολύκαρπος Ζάχος, αρχιμανδρίτης, πρόεδρος, Ιωάννης Χρυσοβελώνης, δικηγόρος, αντιπρόεδρος, Κωνσταντίνος Μήτσος, έμπορος, ταμίας, Ηρακλής Σχοινάς, φαρμακοποιός, γενικός γραμματέας, και μέλη – έφοροι Βιβλιοθήκης, Αλέξανδρος Αθανασάκης, κτηματίας, Νικόλαος Κουτσούκος, έμπορος, Αλέξανδρος Σαμαράς, ξυλέμπορος, Παναγιώτης Φέρμπος, καθηγητής Γυμνασίου, και Νικόλαος Σαράτσης, ιατρός.
Από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του ο Σύλλογος έδωσε μεγάλη βαρύτητα στη μόρφωση του κοινού. Έναν μόλις μήνα μετά την επίσημη ίδρυσή του άρχισε τα εβδομαδιαία εσπερινά μαθήματα της «Λαϊκής Σχολής», για τη λειτουργία της οποίας συντάχτηκε κανονισμός, με δασκάλους, οι οποίοι αφιλοκερδώς προσφέρθηκαν για τον σκοπό αυτόν. Σύμφωνα με τα όσα σημειώνονται περιληπτικά στο βιβλίο πράξεων του Συλλόγου, ο δάσκαλος Ευστάθιος Δεληγιάννης ανέλαβε να διδάσκει μια φορά την εβδομάδα Εκκλησιαστική Ιστορία, ο ιατρός Νικ. Σαράτσης την Υγιεινή, ο πρόεδρος π. Πολύκαρπος Ζάχος τη Λειτουργική, και ο Κωνσταντίνος Ζάχος τα Κοινωνιολογικά μαθήματα.
Λίγο αργότερα ο μουσικός Βασίλειος Κόντης ανέλαβε να διδάξει Ιστορία της Μουσικής.
Την επόμενη χρονιά προστέθηκαν κι άλλα μαθήματα για διδασκαλία. Ο αντιπρόεδρος Ι. Χρυσοβελώνης ανέλαβε να διδάξει Εμπορικό Δίκαιο, ο Ελληνοδιδάσκαλος Γ. Σούτης την Ερμηνεία Ευαγγελικών Περικοπών, και ο Γ. Σφέτσος τη Φυσική.
Η Λαϊκή αυτή Σχολή θα λειτουργήσει με διάφορους διδάσκοντες και τα επόμενα χρόνια και τη συναντάμε το 1914 να απασχολεί τη Γενική Συνέλευση, το δε 1923 να έχουν την εποπτεία της οι έφοροι. Επίσης το Δ.Σ. του Συλλόγου μερίμνησε και για την προμήθεια νέων βιβλίων και περιοδικών, ώστε να εξοπλιστεί και να εμπλουτιστεί ακόμη περισσότερο η Σχολή.
Το 1914, με την αναθεώρηση του Καταστατικού, προστέθηκε μια καινοφανής και πρωτοποριακή για την εποχή θα λέγαμε, διάταξη, σύμφωνα με την οποία ενεργοποιούνται και οι γυναίκες στις δραστηριότητες του Συλλόγου, και μάλιστα με δικό τους Διοικητικό Συμβούλιο. Για πρώτη φορά έχουμε γυναίκες να συνέρχονται, να ψηφίζουν και να εκλέγουν το Συμβούλιό τους. Είναι μια καινοτομία την οποία τολμά ο προοδευτικός και πρωτοπόρος Σύλλογος των Τριών Ιεραρχών.
Στο νέο καταστατικό το άρθρο 19 περιλαμβάνει τους δύο τρόπους με τους οποίους διοικείται ο Σύλλογος. Ο πρώτος τρόπος είναι το Διοικητικό Συμβούλιο και ο δεύτερος, που προστέθηκε, είναι το ενδεκαμελές Συμβούλιο γυναικών. Με τη μεγάλη αυτή συμμετοχή των γυναικών τα μέλη του Συλλόγου κατά το 1914 έφθασαν τον αριθμό των 247 εγγεγραμμένων!
Τον Μάρτιο του 1914 το Συμβούλιο αποφάσισε να ιδρύσει Νυκτερινή Σχολή απόρων κοριτσιών με επικεφαλής τη Σταματία Καλατζή, η οποία δείχνει μεγάλο ζήλο για την πρόοδο του Συλλόγου. Τα κορίτσια αυτά προφανώς εργάζονταν την ημέρα και γι’ αυτό δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα των ημερήσιων σχολείων του Βόλου. Έτσι η Νυκτερινή Σχολή, αποτέλεσε γι’ αυτά μια σανίδα σωτηρίας για τη γενική μόρφωσή τους.
Οι γιορτές στον Σύλλογο αποτελούν γεγονός στον Βόλο. Η 25η Μαρτίου 1907 γιορτάστηκε με ιδιαίτερη λαμπρότητα, με την παρουσία επισήμων. Η εθνική γιορτή της 25ης Μαρτίου αποτελεί πλέον θεσμό, επίσης η γιορτή των Τριών Ιεραρχών τελείται με επισημότητα.
Από την ίδρυσή του ο Σύλλογος στάθηκε έπαλξη της Ορθόδοξης πίστης μας και αντέδρασε σθεναρά και αποτελεσματικά όσες φορές εμφανίστηκαν επίβουλες ξενοκίνητες προσπάθειες παραχάραξης των πιστευμάτων του ελληνικού λαού. Παράλληλα, στάθηκε φιλάδελφος αρωγός σε χειμαζόμενους συμπολίτες και όχι μόνο, όταν η εθνική συμφορά της Μικρασιατικής Καταστροφής ή η Γερμανοϊταλική Κατοχή και οι φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πλημμύρες) έπληξαν την πόλη μας και άλλες περιοχές της πατρίδας μας, και επίσης στήριζε με μικρές οικονομικές εισφορές, όταν υπήρχαν αιτήματα προς το ΔΣ. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι η κοινότητα Σκιάθου μη δυνάμενη να συντηρήσει την οικία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ζήτησε από τη Νομαρχία Μαγνησίας να εξεύρει τρόπο εξαγοράς από κάποιο Νομικό Πρόσωπο με πνευματική ακτινοβολία και ως τέτοιο προτάθηκε ο Σύλλογος των Τριών Ιεραρχών. Έτσι, το 1953 χορηγήθηκαν πιστώσεις στον Σύλλογο από το Υπουργείο Οικονομικών με τη ρητή προϋπόθεση ότι της κυριότητας της εξαγορασθείσας οικίας θα επακολουθήσει μεταβίβαση στο Κράτος, για να την μετατρέψει σε μουσείο ενθυμίων Αλεξ. Παπαδιαμάντη, όπως και έγινε.
Όλη η προσπάθεια του Συλλόγου εδραζόταν στο πνεύμα της ανιδιοτελούς προσφοράς των Διοικητικών Συμβουλίων και των μελών του, από όλους τους προέδρους του: Πολύκαρπο Ζάχο, Νικόλαο Παπαδήμα, Βασίλειο Τζανίδη, Ηλία Μάρο, Τριαντάφυλλο Τσέτα, Απόστολο Παπαδόπουλο, Κωνσταντίνο Παπαθανασίου, Ιωάννη Κολοβό, Βασίλειο Κοτσμανίδη, Ιωάννη Πατρίκο, και Θεοχάρη Γραμμενή.
Η Βιβλιοθήκη
Το 1908 επιτεύχθηκε, με ενέργειες του ΔΣ, η παραχώρηση από τον τότε Δήμο Παγασών – τώρα Δήμο Βόλου – της άνω των χιλίων τόμων βιβλιοθήκης του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, με σπάνιες εκδόσεις. Ακολούθησαν δωρεές βιβλίων από πολλούς πνευματικούς ανθρώπους, λαϊκούς, κληρικούς και πανελλήνιους συλλόγους περιοδικών. Ακόμη και ο Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης δώρισε βιβλία του. Στις αρχές του 1913 ένας εκ των μελών του ΔΣ, ενθουσιώδης φίλος της προόδου, δικηγόρος και πολιτευτής, ο αοίδιμος Νικόλαος Χαρισιάδης από την Ήπειρο, δώρισε στον Σύλλογο, για στέγαση αυτού και της Βιβλιοθήκης του, την ευρύχωρη νεοκλασική διώροφη οικεία του στη συμβολή των οδών Δημητριάδος – Ογλ, η οποία διασκευάστηκε κατάλληλα και στις 28 Απριλίου 1913 έγιναν τα εγκαίνια από τον τότε Μητροπολίτη Δημητριάδος Γερμανό. Μέχρι τότε η Βιβλιοθήκη στεγαζόταν σε ενοικιαζόμενα κτίρια. Το ΔΣ του Συλλόγου συνέταξε κανονισμό του Αναγνωστηρίου και της Βιβλιοθήκης και επίσης κανονισμό διαλέξεων. Πολύ προχωρημένη για την εποχή ήταν η απόφαση λειτουργίας κυλικείου στον χώρο της Βιβλιοθήκης για την εξυπηρέτηση και την ευχάριστη παραμονή των προσερχομένων.
Το 1955 με τον μεγάλο σεισμό το κτήριο κατέρρευσε. Ανοικοδομήθηκε σύντομα με δωρεές και κρατική επιχορήγηση.
Στη Λαϊκή Βιβλιοθήκη, μοναδική στον Βόλο μέχρι το 1980, κατέφευγαν, για να διευρύνουν τις γνώσεις τους, μαθητές από τον Βόλο και τα χωριά, οι οποίοι φοιτούσαν στα Γυμνάσια της πόλης μας και οι οποίοι διακρίθηκαν στις επιστήμες, τα γράμματα και τις υπηρεσίες του Κράτους. Αλλά και στους θησαυρούς της Βιβλιοθήκης ανέτρεξαν πολλοί επιστήμονες και ερευνητές, για να αντλήσουν στοιχεία συγγραφής των ερευνών και διατριβών τους.
Η Βιβλιοθήκη σήμερα είναι μια από τις καλύτερες στην Ελλάδα. Στους 25.000 περίπου τόμους της, περιλαμβάνει εκδόσεις δυσεύρετες και λίγα χειρόγραφα. Διαθέτει το αρτιότερο αρχείο εφημερίδων για τον τοπικό Τύπο από το 1898. Οι περιοδικές φιλολογικές και επιστημονικές εκδόσεις είναι από τις λίγες που υπάρχουν στην Ελλάδα. Περίπου 1.500 τόμοι είναι σπάνιοι στον Ελλαδικό χώρο.
Με την αξιοποίηση της μικρής περιουσίας του Συλλόγου έγινε ανακαίνιση και το νεοκλασικό κτίριο εξωραΐστηκε εξωτερικά και εσωτερικά. Η αίθουσα διαλέξεων ανακαινίσθηκε εξ ολοκλήρου και υπήρξε χορηγία της Νομαρχίας για νέους βιβλιοστάτες.
Το 2005 έγινε μηχανοργάνωση σε μεγάλο τμήμα της Βιβλιοθήκης με έξοδα του μεγάλου ευεργέτη Κωνσταντίνου Ζούζουλα. Υπήρξαν επιχορηγήσεις και δωρεές στον Σύλλογο για την εύρυθμη λειτουργία της Βιβλιοθήκης. Επίσης, στην αίθουσα του Συλλόγου έχουν προσκληθεί διακεκριμένοι ομιλητές σε πολυπληθές ακροατήριο.
Ιδιαίτερη είναι η πνευματική προσφορά των αείμνηστων μελών του Δ.Σ. Βασιλείου Κοτσμανίδη, θεολόγου – λυκειάρχη, και Κυριάκου Νησιώτη, φαρμακοποιού, ειδικευθέντος στη βοτανολογία, ταμία επί πολλών χρόνων. Κάθε εβδομάδα παρουσίαζε ο μεν Β. Κοτσμανίδης θέματα θεολογικά, ο δε Κ. Νησιώτης θέματα φαρμακευτικά, θρησκευτικά και πολιτιστικά.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου τον Οκτώβρη του 1989 αποφάσισε να συστήσει Τομέα με τίτλο «Φίλοι της Εξωτερικής Ορθοδόξου Ιεραποστολής με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων, αλλά και ειδών χρησίμων για τα κλιμάκια των Ιεραποστολών των Ι. Μητροπόλεων Ουγκάντας, Ζιμπάμπουε, Ιωαννουπόλεως και Πραιτορίας, Καμερούν, Λατινικής Αμερικής: Παναμά και Μπουένος Άιρες Αργεντινής, Χονγκ-Κονγκ, Ν. Ζηλανδίας, καθώς και με των Ιερών Επισκοπών Μαδαγασκάρης, Ταϊβάν, Νιγηρίας, Γκάνας, Ζάμπιας.
Με τις μεγάλες δωρεές συμπολιτών μας έχουν κτιστεί:
Δύο Ιεροί Ναοί στην Κένυα, ένας Ιερός Ναός στην Καλκούτα των Ινδιών, ένα Δημοτικό Σχολείο στη Μαδαγασκάρη και δύο Δημοτικά Σχολεία στο Κογκό.
Το 2004 με δωρεά εκτυπώθηκε στον Βόλο εκκλησιαστικό βιβλίο 80 σελίδων στη γλώσσα σουαχίλι για τις λειτουργικές λατρευτικές ανάγκες του Κλιμακίου της Κένυας και της ευρύτερης περιοχής της Αφρικής, που ομιλούν αυτή τη διάλεκτο. Ενισχύθηκε, επίσης, η έκδοση Ιερού Ευαγγελίου στην κορεατική.
Το βιβλίο που περιέχει την ιστορία του Συλλόγου από το 1907 έως το 2006 αποφασίστηκε ομοφώνως με την 25/29.11.2002 πράξη του ΔΣ, όταν πρόεδρος ήταν ο αείμνηστος Ιωάννης Κολοβός. Το έργο αυτό ανατέθηκε στον κ. Κωνσταντίνο Μαυρομμάτη, μαθηματικό – πρ. λυκειάρχη, ο οποίος είχε την ιδέα αυτής της συγγραφής, συγγραφέα πολλών επιστημονικών βιβλίων με θέμα την αστρονομία και βιβλία με την ιστορία των Γυμνασίων της πόλης μας, και στον κ. Γιάννη Πατρίκο, φιλόλογο – πρ. λυκειάρχη, επί ετών πρόεδρο του Συλλόγου, τακτικό συνεργάτη της τοπικής εφημερίδας «Θεσσαλία» με μελέτες ποικίλου περιεχομένου, ο οποίος επιμελήθηκε τις διορθώσεις των κειμένων. Οι συντάκτες των κειμένων, που είχαν και την επιμέλεια της έκδοσης, ανεδίφησαν τα πρακτικά των Διοικητικών Συμβουλίων και άλλες γραπτές μαρτυρίες των Αρχείων του Συλλόγου. Ο Δήμος Βόλου ενίσχυσε οικονομικά την έκδοση αυτή.
Ο Σύλλογος με όλη την πνευματική δράση και τη Λαϊκή Βιβλιοθήκη, υπήρξε αναμφισβήτητα πνευματικός φάρος στον Βόλο.
Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου είναι:
Πρόεδρος: Μοράρος Κωνσταντίνος, σύμβουλος Ανάπτυξης, ιστορικός, αντιπρόεδρος: Δρ Μαντέλου-Νησιώτου Ιουλία, παιδίατρος, επίκουρος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, γενικός γραμματέας: Δρ Κλείτσας Βασίλης, φιλόλογος, ταμίας: Τάσιος Ιωάννης, ιατρός αλλεργιολόγος, έφορος Βιβλιοθήκης: Λούρου Ιφιγένεια, φιλόλογος, έφορος Αναγνωστηρίου: Κροτόπουλος Γεώργιος, θεολόγος, πολιτικός επιστήμων, καθ. Βυζαντινής Μουσικής, μέλος: Κολοβού Κατερίνα, φιλόλογος, μέλος: Κουτσόπουλος Κώστας, φυσικός, μέλος: Δρ Κατσιαβριάς Νίκος, φυσικός-θεολόγος.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να καλείτε στο τηλέφωνο 2421025641.
Επιλογή κειμένων και πληροφοριών από το Βιβλίο:
Θρησκευτικοφιλολογικός Σύλλογος «Οι Τρεις Ιεράρχαι» 100 χρόνια (1907-2007).