Της Μαρίας Φραγκουδάκη*
Έφυγες πριν πέντε χρόνια …παππού,… και ποιος θα το φανταζόταν αυτό που μας βρήκε; Κορωνοϊός, πυρκαγιές, θεομηνίες! Και αναρωτιέμαι: Εσύ που πάντα ενημερωνόσουν για τα πάντα, …που διάβαζες καθημερινά εφημερίδα, που άκουγες ειδήσεις, που αν σε ρωτούσα για τα πολιτικά πάντα είχες μια γνώμη, εσύ, αγαπημένε μου παππού, που έζησες όλο σχεδόν τον εικοστό αιώνα και την αυγή του εικοστού πρώτου αιώνα (έφυγες το καλοκαίρι του 2016), τι θα έλεγες για όλα αυτά που συμβαίνουν;
Νίκος Μπακόλας, 1915-2016: Ο δάσκαλος. Γεννήθηκες στη Χαλίλη (Μεσοποταμία Φθιώτιδας (Δήμος Λαμίας). Νέος δάσκαλος είδες και αγάπησες με τη μία τη γιαγιά μου στο πανηγύρι στον Αλμυρό Μαγνησίας. Αμέσως τη ζήτησες σε γάμο και εγκαταστάθηκες στην Ανακασιά Βόλου. Ίσως ήσουν ο μακροβιότερος κάτοικός της. Ήσουν ένας πρωτοπόρος δάσκαλος! Δάσκαλο σε αποκαλούσαν οι συγχωριανοί σου. Εσύ και ο Θεόφιλος!… (Χατζημιχαήλ). Πρωτοπόροι και οι δύο. Ο καθένας στον τομέα του.
Εσύ εγκαινίασες στις σχολικές γιορτές τα θεατρικά κοστούμια και τη θεατρική αυλαία τη δεκαετία του σαράντα, μια εποχή διαποτισμένη από πείνα και πολέμους. Τραγουδούσες όμορφα και έπαιζες και βιολί. Το πούλησες στην κατοχή για να μην πεθάνετε από την πείνα, μου είπες. Υπηρέτησες σε διάφορα μέρη: Στους Κοκκωτούς κοντά στον Αλμυρό, στην Ποταμιά (κοντά στην Αγιά), στο Θιτίδιο, στην Κουκουράβα, στις Σταγιάτες και στη Μακρινίτσα Πηλίου. Αργότερα στο Νεοχώρι και στην Άφησο Πηλίου. Θυμάμαι που μου έλεγες πως σε όλα τα σχολεία, όπου υπηρετούσες, πήγαινες με τα πόδια! Σκεφτείτε πως η καθημερινή διαδρομή – πολλές φορές ανάβαση και κατάβαση – όπως στα σχολεία της Κουκουράβας και των Σταγιατών δεν ήταν απλό πράγμα. Συχνά και κυρίως τον χειμώνα οι συνθήκες ήταν αντίξοες. Δρόμος δεν υπήρχε, παρά καλντερίμια. Ο δάσκαλος και ο κάθε περαστικός έπρεπε να περάσουν μέσα από τη ρεματιά με φουσκωμένο ρέμα κι έπρεπε να περάσουν ένα αυτοσχέδιο γεφυράκι. Πολλές φορές έφτανε στο σχολείο βρεγμένος, παγωμένος και ταλαιπωρημένος. Μα αγαπούσε να είναι δάσκαλος! Παρά τις αντιξοότητες. Ο παππούς μου Νίκος Μπακόλας ποτέ δεν θα μπορούσε να καταλάβει ούτε να συναινέσει στα… άδεια σχολεία. Στα μαθήματα εξ’ αποστάσεως. «Σαχλαμάρες» θα έλεγε. Ή θα κουνούσε λυπημένος το κεφάλι.
Πώς το έσκασες παππού από τους Ιταλούς;
Δεν μπορώ να κρύψω τον θαυμασμό μου για την ιστορία της απόδρασής σου παππού από τους Ιταλούς. Δεν ήταν λίγες οι φορές που σου ζήτησα να μου διηγηθείς πώς το έσκασες από τους Ιταλούς που σε είχαν φυλακίσει για να σε εκτελέσουν… Και κάθε φορά συγκινούμουν και ένιωθα περήφανη για σένα και για όλους τους Έλληνες. Ήσουν νέο παλικάρι τότε. Πόσο λυπάμαι που χάθηκαν οι ηχογραφήσεις που σου είχα κάνει όταν μου διηγούσουν συγκινημένος με σιγανή, τρεμάμενη φωνή, στα βαθιά γεράματά σου, το πώς απέδρασες από τη φυλακή το 1941 στην Αγιά Λάρισας!
Άρχιζες κάπως έτσι: Ήταν θέρος. Ήμασταν πολλά παλικάρια στη φυλακή. Θα μας εκτελούσαν την άλλη μέρα… Μια φωνή μέσα μου μού έλεγε να προσπαθήσω να σώσω τη ζωή μου!
-Και πώς τα κατάφερες παππού;
-Βρήκα ένα εργαλείο… κάτι και ξεκλείδωσα την πόρτα. Οι Ιταλοί, νεαρά παιδιά κι αυτοί είχαν πιει πολύ και κοιμόντουσαν… Βρήκα μια στολή ιταλική, την έβαλα και περπατούσα… Συνάντησα έναν Ιταλό στρατιώτη, τον χαιρέτησα στα ιταλικά, του είπα «ciao!» και… το έσκασα!
Μπράβο παππού!… Πάντα συγκινούμουν με αυτή την ιστορία. Που ήταν πραγματική ιστορία! Κι εσύ ένας μικρός ήρωας.
Μόλις πέντε χρόνια που έφυγες παππού. Πάντα θα μου λείπεις.
*Η Μαρία Φραγκουδάκη, εγγονή του Νίκου Μπακόλα, είναι αρχαιολόγος, φοιτήτρια στη σχολή ξεναγών της Ρόδου.