Της
Αγγελικής Θάνου,
δρ Παιδαγωγικής
και συγγραφέα
Αναμφίβολα, οι εθελοντικές δράσεις έρχονται να καλύψουν σοβαρές κοινωνικές ανάγκες. Προκύπτει δηλαδή από την ανεπάρκεια ή την απουσία του κράτους και της κοινωνίας στο να χειριστούν εγκαίρως και αποτελεσματικά τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν ορισμένα μεμονωμένα άτομα ή ευρύτερες κοινωνικές ομάδες.
Ο εθελοντισμός έχει την έννοια της εθελούσιας προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο, δίχως ανταμοιβή. Ο καθένας από εμάς επηρεάζεται σε διαφορετικό βαθμό από αυτά που συμβαίνουν γύρω μας και εκφράζεται ανάλογα. Ο γιατρός Νίκος Κωνσταντόπουλος, ο νεαρός επιστήμονας με καταγωγή από τα Κανάλια, είναι φανερό ότι επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα συμβάντα της γερμανικής κατοχής.
Ο μετέπειτα κλινικάρχης μαιευτήρας του Βόλου προσέφερε εθελοντικές υγειονομικές υπηρεσίες στην κατοχή με έδρα τη γενέτειρά του τα Κανάλια. Το 1943 εντάχτηκε ως γιατρός στις αντάρτικες δυνάμεις του Πηλίου. Οργάνωσε μικρό νοσοκομείο με δώδεκα κρεβάτια στην Άνω Κερασιά σε συνεργασία με άλλους γιατρούς και εθελόντριες νοσοκόμες, όπως επίσης και στο Βένετο με περίπου σαράντα κρεβάτια.
Τα φάρμακα προέρχονταν από την αγγλική αποστολή που είχε έδρα το Κεραμίδι και αρχηγό τον λοχαγό Ερρίκο Χιλλ. Τα φάρμακα του Ερυθρού Σταυρού προοριζόμενα για διανομή στα χωριά έπρεπε να παραληφθούν από επιτροπές απαρτιζόμενες από τον ιερέα, τον πρόεδρο της κοινότητας και τον ιερέα. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Τύπος του Βόλου», 26/4/1944, μέλη της επιτροπής στα Κανάλια ήταν ο γιατρός Τυμπανάρης, ο Δημήτριος Κουζιώκας και ο ιερέας Δημ. Μοϊδίνης. Προμήθειες φαρμάκων γίνονταν και από τα φαρμακεία του Βόλου μέσω των οργανώσεων. Συχνά καλούσε γιατρούς ειδικοτήτων από τον Βόλο, ιδιαίτερα χειρουργούς, συνεργάστηκε με μικροβιολογικά και ακτινολογικά εργαστήρια της πόλης. Ο ίδιος αναφέρει ως ενταγμένους στην αντίσταση γιατρούς τον Θεόδωρο Μαρσέλο (Κύπριο), τον Χρήστο Ευσταθίου, τον Οδυσσέα Πατρή, τον Αριστείδη Στουρνάρα, τον Λαυρέντη Αγορίτση, τον Αλέξανδρο Μήτρο, τον Θανάση Κωστή, τον Ιωάννη Κονταράτο, τον Γεώργιο Σιούρα, τον Βασίλη Προγκίδη και τον Νίκο Χατζηκωνσταντίνου (τελειόφοιτο Οδοντιατρικής).
Από το αρχείο του 54ου Συντάγματος ΕΛΑΣ πληροφορούμαστε:
[…Η υγειονομική περίθαλψη: Γινόταν με εθελοντική προσφορά από γιατρούς των γύρω χωριών και τον Βόλο. Ο γιατρός Νίκος Κωνσταντινόπουλος είχε προσφέρει τις υπηρεσίες του στους αντάρτες…]
Στην επίσημη έκθεση συμβάντων στον τομέα 54 Συντάγματος, 9-20 Νοε 1943, Ελας/54 Σύνταγμα/27 Νοε 1943
18/11/43 και ώρα 17.30. […Εκ του διαλυθέντος Νοσοκομείου ΚΕΡΑΣΙΑΣ παρέμειναν εις ΒΕΝΕΤΟΝ 4 τυφιώντες με τον Ιατρόν Κωνσταντινόπουλον διά την θεραπείαν των…]
Με υπογραφές της Διοίκησις του 54ου Συντάγματος.
Διά την ακρίβειαν οι Β. Αποστολίδης και Πέτρος Πηλιορείτης και ο Επιτελής του Συντάγματος Γ. Νικήτας.
Ο Γρηγόρης Ρέντης αναφέρει επίσης ότι τον Αύγουστο του 1943 ο Νίκος Κωνσταντινόπουλος αναλαμβάνει μόνιμος γιατρός του τάγματος και ο γιατρός Θεόδωρος Μαρσέλος ως υπεύθυνος του αναρρωτηρίου Κερασιάς. Βιβλίο Στουρνάρας Ν., σελ. 654.
Ο ίδιος ο γιατρός Νίκος Κωνσταντινόπουλος περιγράφει ως εξής τη συνολική εμπειρία του, όντας εν ζωή:
Το 1940 πήρα το πτυχίο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου των Αθηνών και υπηρέτησα ως γιατρός στο στράτευμα κατά του Ελληνοϊταλικού πολέμου, μέχρι της κατάρρευσης και κατάκτησης της πατρίδος από τους φασίστες βαρβάρους Γερμανούς κατακτητές.
Αρχές άνοιξης του 1943, η Άνω Κερασιά, έγινε ο τόπος συγκέντρωσης εθελοντών του Νομού για κατάταξη στις αντάρτικες μονάδες της περιοχής που μέρα νύχτα επισκεπτόμουν έφιππος τους αντάρτες και τους κατοίκους για τις καθημερινές ανάγκες.
Στην αρχή του καλοκαιριού το 1941 εγκαταστάθηκα στο χωριό Κανάλια Βόλου, όπου γεννήθηκα και εργαζόμουν ως γιατρός στο χωριό και σε όλη τη γύρω περιοχή, σε σύνολο πέντε χωριών – Κανάλια – Κερασιά – Βένετο – Κεραμίδι – Κάπουρνα (Γλαφυραί).
Η ελονοσία, η αδενοπάθεια και η γαστρεντερίτιδα της παιδικής ηλικίας, ο τύφος και η φυματίωση ήσαν αρρώστιες που κυριαρχούσαν και θέριζαν κυριολεκτικά, αφού μπαίνοντας σε ένα αγροτικό σπίτι του χωριού εκείνη την εποχή, μπορούσες να βρεις τρεις, τέσσερις και πέντε ακόμη αρρώστους με υψηλό πυρετό και κυρίως παιδιά. Και το χαρακτηριστικό ήταν ότι εκαλείσο να εξετάσεις έναν και συναντούσες πέντε, αφού οι γονείς εφόσον ήσαν υγιείς, σου έλεγαν ότι και το δεύτερο και το τρίτο παιδί, είναι άρρωστο και έχει ανάγκη από ιατρική εξέταση.
Την εποχή εκείνη δεν είχαμε αποτελεσματικά φάρμακα για την καταπολέμηση των ασθενειών, όπως σήμερα. Φυσικά, δεν είναι δυνατή καμία σύγκριση. Δεν υπήρχε ακόμη η στρεπτομικίνη για τη θεραπεία της φυματίωσης ούτε η χλωροφαινικόλη για τη θεραπεία του τύφου. Υπήρχε μόνο η κινίνη για την ελονοσία, αλλά σπάνιζε κι αυτή πολύ, καθώς και οι πρώτες σουλφαμίδες, οι οποίες και αυτές ήταν δυσεύρετες.
Επί διετία, στην περιφέρεια των πέντε χωριών πάλευα με την αρρώστια, τη φτώχια και τη δυστυχία της Κατοχής, διανύοντας αποστάσεις μέχρι και οκτώ ωρών με επιστροφή στη βάση μου, έφιππος, σε ολονύκτιες διαδρομές για να επισκεφτώ τον ασθενή για τον οποίο σπούδασα και ήμουνα με όρκο ταγμένος να υπηρετήσω με όλη μου την ψυχή, τη συνείδηση, το αίσθημα αγάπης, τον αγώνα και την προσπάθεια να κρατήσω στη ζωή τον βαριά άρρωστο με τη βοήθεια και του Θεού στις απελπιστικές καταστάσεις και να τον γλυτώσω από τον θάνατο.
Η αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων εκφράζεται με πολλούς τρόπους κι ένας από αυτούς είναι ο εθελοντισμός. Ψυχολογικές και κοινωνιολογικές έρευνες σε όλο τον πλανήτη έχουν αποδείξει ότι η συστηματική ενασχόληση με τον κοινωνικό εθελοντισμό βοηθά όχι μόνο αυτούς που δέχονται βοήθεια αλλά και αυτούς που την προσφέρουν.
Ο Παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς γράφει στο ποίημά του με τον τίτλο «Να σκέφτεσαι τους άλλους»:
Καθώς ετοιμάζεις το πρωινό σου, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Μην ξεχνάς να ταΐζεις τα περιστέρια.
Όταν πολέμους ξεκινάς, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Μην ξεχνάς όσους λαχταρούν την ειρήνη.
Όταν πληρώνεις το νερό, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Εκείνους που μόνο τα σύννεφα έχουν να τους θηλάσουν.
Όταν γυρνάς στο σπιτικό σου, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Μην ξεχνάς όσους ζουν σε αντίσκηνα.
Όταν τ’ αστέρια μετράς πριν κοιμηθείς, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Εκείνους που δεν έχουνε πού να πλαγιάσουν.
Όταν ελεύθερα μιλάς, να σκέφτεσαι τους άλλους.
Εκείνους που δεν τους αφήνουν να μιλήσουν.
Και καθώς σκέφτεσαι εκείνους, τους άλλους,
Στον εαυτό σου γύρισε και πες:
«Αχ και να ήμουν ένα κερί στο σκοτάδι».
Πηγές:
Τσιλιβίδης Ηλ. Δημήτριος, «Οι υγειονομικοί της Μαγνησίας στον πόλεμο και στην κατοχή» έκδοση Ιατρικού Συλλόγου Μαγνησίας, Βόλος, 2003.
Στουρνάρας Νίκος, «Μαγνησία 1943 – 44» Η τραγωδία της κατοχής, σειρά Αναδρομή στα περασμένα, Τ. 4β.
Λεφούσης Ηλίας, Κανάλια και Κάρλα, τέως Δήμος Βοίβης, οι άνθρωποι, ο τόπος, η λίμνη. Κοινότητα Καναλίων και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Καναλίων, 1997,
https://stratistoria.wordpress.com/.