Ραγδαία η άνοδος που παρουσιάζει το φαινόμενο bullying στα ελληνικά σχολεία τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα, έρευνες «θέλουν» έναν στους τρεις μαθητές Γυμνασίου ή και Λυκείου να πέφτουν θύματα σχολικού εκφοβισμού. Επιπλέον, στη ζωή των παιδιών έχει εισέλθει και το ηλεκτρονικό bullying, είτε μέσω υπολογιστή είτε μέσω κινητού, καθώς τουλάχιστον 20% των παιδιών στην Ελλάδα διαθέτουν κινητά.
Τα στοιχεία παρουσιάστηκαν σε ημερίδα που πραγματοποιήθηκε σήμερα το απόγευμα στο συνεδριακό κέντρο της Ιεράς Μητρόπολης Δημητριάδος στα Μελισσάτικα, την οποία διοργάνωσε ο Σύλλογος Επαγγελματιών Φωτογράφων και Βιντεοληπτών Ν. Μαγνησίας με την υποστήριξη της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού και του συμβουλευτικού σταθμού Νέων της Δευτεροβάθμιας Διεύθυνσης Μαγνησίας.
Η εισηγήτρια Χριστίνα Ρούση-Βέργου, επιστημονική συνεργάτης του Εργαστηρίου Εξελικτικής Ψυχολογίας & Ψυχοπαθολογίας, Π.Τ.Π.Ε. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, επισήμανε μεταξύ άλλων ότι ο εκφοβισμός αποτελεί διεθνώς ένα ανησυχητικό φαινόμενο με σοβαρές επιπτώσεις σ’ ένα μεγάλο αριθμό μαθητών. Ενώ κατά την εφηβική ηλικία παρατηρείται γενικά μείωση των συμβατικών περιστατικών εκφοβισμού/θυματοποίησης στο χώρο του σχολείου, ο εκφοβισμός μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών φαίνεται πως αυξάνεται συνεχώς. Επειδή ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός δεν διαφέρει πολύ από το συμβατικό εκφοβισμό, επισήμανε πως πέρα από την υποστήριξη των θυμάτων, τόσο οι στρατηγικές πρόληψης όσο και οι στρατηγικές παρέμβασης, είναι ανάγκη να αφορούν το σύνολο της σχολικής κοινότητας, με σκοπό την ενδυνάμωση των μαθητών και την θωράκισή τους, απέναντι σε όλες τις μορφές βίας που εκδηλώνονται μέσα και έξω από το σχολείο.
Αναφέρθηκε εκτενώς στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γονείς με τα παιδιά τους, από την βρεφική μέχρι και την εφηβική ηλικία και πως αυτά μπορούν να επιλυθούν, μειώνοντας τις συγκρούσεις και το αρνητικό κλίμα στο σπίτι και βοηθώντας τα παιδιά να στήσουν ένα γερό χαρακτήρα που θα τους επιτρέψει να συναναστρέφονται σωστά τους συμμαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Έτσι θα είναι ισορροπημένα και δεν θα κινδυνεύουν να γίνουν δράστες ή θύματα bullying είτε στο χώρο του σχολείου είτε σε αυτόν του διαδικτύου.
Ορισμός σχολικού εκφοβισμού
Bullying ονομάζεται κάθε επιθετική ή καταχρηστική συμπεριφορά η οποία στρέφεται με πρόθεση και με σταθερή συχνότητα από τον πιο ισχυρό στον πιο αδύναμο, με σκοπό την πρόκληση σωματικής βλάβης. Ο εκφοβισμός μπορεί να είναι λεκτικός, σωματικός ή και ηλεκτρονικός, δηλαδή μεθοδευμένες συμπεριφορές εκφοβισμού μέσα από τη χρήση κινητών τηλεφώνων και δικτυακών τόπων.
Όπως τόνισε η κ. Ρούσση, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός έχει ιδιαιτερότητες που τον καθιστούν δύσκολο στην αντιμετώπιση, κυρίως λόγω της χαμηλής εξοικείωσης των εκπαιδευτικών και των γονέων με τις νέες τεχνολογίες. Επίσης, το θύμα αντιμετωπίζει δυσκολία στο να απομακρυνθεί από το δράστη, να έχει αυτόπτες μάρτυρες, ενώ έντονο είναι το στοιχείο της σεξουαλικής παρενόχλησης, το οποίο διαδίδεται τάχιστα και δεν περιορίζεται στο χώρο του σχολείου. Η έκταση δε του ηλεκτρονικού εκφοβισμού είναι μεγάλη, καθώς σε ΗΠΑ και Βρετανία, ποσοστό έως 30% των μαθητών διαθέτουν κινητό και χρησιμοποιούν καθημερινά το διαδίκτυο, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό χρηστών κινητού ανέρχεται στο 20% (στην έρευνα αυτή αξιολογήθηκε ιδιαίτερα χαμηλά η συμβολή των γονέων και των εκπαιδευτικών στην ενημέρωση των μαθητών).
Θύματα του ηλεκτρονικού εκφοβισμού είναι κυρίως κορίτσια. Κι ενώ η θυματοποίηση μειώνεται στις ηλικίες από 14-17 ετών, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός αυξάνεται.
Συνήθως ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός εκδηλώνεται μέσω διαδικτυακής παρακολούθησης, δυσφήμησης, αποστολής εχθρικών μηνυμάτων, δημιουργία πινάκων με κακοήθη σχόλια, προσωποποίηση με χρήση προσωπικού λογαριασμού, αποκλεισμός του χρήστη από το διαδίκτυο, αποστολή σε τρίτους μυστικών ή εμπιστευτικών μηνυμάτων, βίντεο ή φωτογραφιών, στοχοποίηση μαθητών και εκπαιδευτικών, διανομή υλικού, βιντεοσκόπηση με το κινητό… Το γεγονός ότι το συγκεκριμένο φαινόμενο επιτρέπει τη συμμετοχή ενός «πολύ μεγάλου κοινού», μπορεί να οδηγήσει το θύμα στην βεβαιότητα πως «όλοι συμμετέχουν στον εξευτελισμό του» με δυσμενείς επιπτώσεις για την ψυχική του υγεία.
Οι δράστες συνήθως είναι ακαδημαϊκά ανεπαρκείς, αγχώδεις, ανασφαλείς και με προτίμηση σε βίαιους τρόπους επίλυσης των προβλημάτων (παραδοσιακό στερεότυπο) , ενώ επιλέγουν τα θύματα που συνήθως διακατέχονται από άγχος, μοναξιά, δυσκολίες προσαρμογής, έχουν ψυχοσωματικά προβλήματα και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Κι αυτό βέβαια που αυξάνει τις πιθανότητες θυματοποίησης είναι το άγχος, οι ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες και η απουσία φιλικών σχέσεων.
Υπάρχουν δράσεις που μπορούν να προλάβουν την εκδήλωση αυτού του φαινομένου. Προληπτικά θα πρέπει να υποστηριχθούν τα παιδιά με εσωτερικευμένες δυσκολίες, να εκπαιδευτούν να αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις που τα αγχώνουν και επίσης να αποκτήσουν κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
Σε γενικότερο επίπεδο πρέπει να καλλιεργηθούν υποστηρικτικά δίκτυα, να εκπαιδευτούν τα παιδιά που κινούνται στο διαδίκτυο και να αποκτήσουν συνείδηση ενός κυβερνοπολίτη και φυσικά να ευαισθητοποιηθούν γονείς και εκπαιδευτικοί και να μπορούν να παρατηρούν όλες τις συμπεριφορές των παιδιών και να τις ερμηνεύουν.
Τρόποι αντιμετώπισης
Μεταξύ των τρόπων αντιμετώπισης της εκδήλωσης πλέον του φαινομένου του ηλεκτρονικού εκφοβισμού, είναι η εκπαίδευση γονιών και εκπαιδευτικών στην αναγνώριση των πιο ευρέως χρησιμοποιούμενων τεχνικών θυματοποίησης. Θα πρέπει να μάθουν στα παιδιά τους να μην δίνουν προσωπικές πληροφορίες και ν’ αντιδρούν άμεσα αν βρεθούν σε μια δύσκολη ή περίεργη κατάσταση (βγαίνοντας από το πρόγραμμα, κλείσιμο κινητού ή Η/Υ). Και τέλος τα παιδιά ν’ αναφέρουν το περιστατικό στο γονιό ή σε ενήλικα
Προεκτάσεις του ηλεκτρονικού εκφοβισμού
Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός έχει κοινά με τον σχολικό εκφοβισμό. Άρα απαιτείται συνεργασία γονέων κι εκπαιδευτικών για την αντιμετώπισή του. Επιπλέον, απαιτείται ανάπτυξη λογισμικών για εντοπισμό επιθετικών και κακόβουλων συμπεριφορών στο διαδίκτυο και ενεργοποίηση συμπαραστατικών και βοηθητικών συμπεριφορών.