Με αφορμή το βιβλίο «Πράσινοι/ες άνθρωποι και θεοί/ες, πράσινες γιορτές, πράσινα έθιμα και τελετουργίες, από την παλαιοευρωπαϊκή στην ελληνική λαϊκή παράδοση» της Μαρία Γκασούκα και του Αλέξανδρου Καπανιάρη, (εκδόσεις Ταξιδευτής) που παρουσιάζεται σήμερα στην αίθουσα εκδηλώσεων του Μουσείου Πλινθοκεραμοποιίας N. & Σ. Τσαλαπάτα στις 19.00, συνομιλούμε με τους συγγραφείς για αυτή την ιδιαίτερη έκδοση, περιπλάνηση στο ευρωπαϊκό βασικά μυθολογικό σύμπαν, σε μεσαιωνικούς θρύλους και έπη, σε μαγιάτικες γιορτές, αλλά και σε ελληνικά έθιμα και δρώμενα, τα οποία φαίνεται να διασώζουν στοιχεία αρχαϊκών παραδόσεων, παρά την όποια αμφισβήτηση. Πρόκειται για ένα βιβλίο που φαίνεται ότι απευθύνεται σε αναγνώστριες και αναγνώστες πρόθυμες/ους να κάνουν αυτό το μαγικό ταξίδι ανά τους αιώνες, που τελικά επιχειρείται στο πλαίσιό του.
ΕΡ.: Κυρία Γκασούκα ποια είναι τελικά τα βασικά ερωτήματα που πραγματεύεται το βιβλίο σας;
ΑΠ.: Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα ταξίδι στους ευρωπαϊκούς μύθους, θρύλους και έπη και μαγιάτικες γιορτές στην Ελλάδα. Βάζει λοιπόν κάποια βασικά ερωτήματα, μεταξύ άλλων, όπως: Τι συμβολίζει ο θρύλος των Πράσινων ανθρώπων, που για άλλες/ους προέρχεται από την παλαιοευρωπαϊκή παράδοση, για άλλες/ους από την Ανατολή και τους δρόμους του μεταξιού, για άλλες/ους από τις πράσινες θεότητες της ελληνορωμαϊκής και κέλτικης παράδοσης, ενώ για αρκετές/αρκετούς αποτελεί κατασκευή των τελευταίων αιώνων της Κεντρικής Ευρώπης; Είναι το παγανιστικό πνεύμα της φύσης; Το πνεύμα της ένωσής της με τις/τους ανθρώπους, η έκφραση του ετήσιου ανοιξιάτικου κύκλου αναγέννησης και ανάπτυξης της ζωής; Πώς εξηγείται η σύνδεσή του με μυθολογικά μοτίβα, όπως αυτό του/της«θνήσκοντα/ουσας και αναστάντος/σης θεού/θεάς» ή με παραδόσεις σαν αυτή των SheelaNaGis, των γυναικών με τα μεγάλα αιδοία; Πώς συμβαίνει και συναντάμε πέτρινες και ξυλόγλυπτες αναπαραστάσεις τους ήδη από τη μεσαιωνική περίοδο σε εκκλησίες και καθεδρικούς ναούς, να εμφανίζονται μάλιστα πάνω από τις κεντρικές εισόδους τους και συχνά σε κοντινή απόσταση από αναπαραστάσεις του Ιησού; Μπορούμε να υποθέσουμε πως οι παγανιστικές παραδόσεις και δοξασίες, ιδιαίτερα αυτές που σχετίζονται με τη φύση και τα δένδρα, ασκούσαν σημαντική επιρροή στους πρώιμους μεσαιωνικούς χρόνους και αργότερα στη νεότερη ευρωπαϊκή λαϊκή παράδοση – και στην ελληνική- στις τελετουργίες και τα έθιμά της; Και, ωστόσο, μήπως έχουν δίκιο όσες/οι δεν τα αποδέχονται όλα αυτά και τα θεωρούν πρόσφατη κατασκευή;
ΕΡ.: Κύριε Καπανιάρη πώς οδηγηθήκατε σ’ αυτή την ιδιαίτερη έκδοση και συνεργασία με τη Μαρία Γκασούκα;
ΑΠ.: Επιτρέψτε να σας πω πως αισθάνομαι ιδιαίτερα χαρούμενος που μας δόθηκε η ευκαιρία να υλοποιήσουμε τη συγκεκριμένη έρευνα, η οποία αφορά τον θρύλο των Πράσινων ανθρώπων, που για άλλες/ους προέρχεται από την παλαιοευρωπαϊκή παράδοση, για άλλες/ους από την Ανατολή και τους δρόμους του μεταξιού, για άλλες/ους από τις πράσινες θεότητες της ελληνορωμαϊκής και κέλτικής παράδοσης.
Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή για την παρουσίαση του βιβλίου, το οποίο αποτέλεσε καρπό μιας εξαιρετικά ενδιαφέρουσας έρευνας που πραγματοποίησα από κοινού με την καθηγήτριά μου ομότιμη καθηγήτρια Μαρία Γκασούκα.
Το βιβλίο που θα παρουσιαστεί σήμερα ξεκίνησε ως μια ιδέα της Μαρίας Γκασούκα και συνέπεσε με μια συζήτηση που είχαμε κάνει, όταν είχε κυκλοφορήσει μια άλλη έκδοση που συνυπογράφω με τον Νίκο Τσούκα από τη Μακρινίτσα Πηλίου με τίτλο «Οι Μάηδες της Μακρινίτσας» το 2014. Έτσι από την μια έκδοση για το μαγιάτικο δρώμενο του Πηλίου περάσαμε σε μια περιπλάνηση στο ευρωπαϊκό βασικά μυθολογικό σύμπαν, σε μεσαιωνικούς θρύλους και έπη, σε μαγιάτικες γιορτές, αλλά και σε ελληνικά έθιμα και δρώμενα.
ΕΡ.: Κυρία Γκασούκα και κ. Καπανιάρη γιατί είναι επίκαιρο αυτό το βιβλίο σήμερα;
ΑΠ.: Το βιβλίο αυτό συμβάλει στον διάλογο του επαναπροσδιορισμού της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση και το περιβάλλον γενικότερα. Συμβάλει στον διάλογο για την προστασία της φύσης που πάντα ήταν συνδεδεμένη με τον άνθρωπο. Το βιβλίο μιλάει μεταξύ άλλων για τους πράσινους/ες ανθρώπους και τη σχέση τους με τη φύση. Επιπρόσθετα κυρίαρχο στοιχείο στην αντίληψη της φύσης με την οποία συνδέεται ο άνθρωπος είναι το δέντρο που πεθαίνει και ξαναγεννιέται, συμβολίζει την πολλαπλότητα και τη διασύνδεση και το αθέατο, τη ζωή και τον θάνατο.
Η Μαρία Γκασούκα είναι ομότιμη καθηγήτρια Λαογραφίας και Φύλου του Τμήματος Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Ο Αλέξανδρος Καπανιάρης διδάκτορας Ψηφιακής Λαογραφίας, διδάσκων στο Τμήμα Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, διευθυντής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Τρικάλων.