Η Μαργαρίτα Παπαγεωργίου γεννήθηκε στην Αθήνα. Εργάζεται ως φιλόλογος εκπαιδευτικός στη Χαλκίδα. Δημοσιεύει μεταφράσεις αγγλόφωνης και ισπανόφωνης ποίησης, όπως και κριτικές παρουσιάσεις βιβλίων σε λογοτεχνικά περιοδικά. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε αγγλικά, γερμανικά, δανέζικα και σουηδικά και έχουν συμπεριληφθεί σε αρκετές ποιητικές ανθολογίες. Διαχειρίζεται τον λογοτεχνικό ιστότοπο στροφές/strophess.
Εργογραφία: Αλίπλοος Ουρανός, Γαβριηλίδης 2015, Μεταπλάσματα, Σαιξπηρικόν 2017. Η πρόσφατη ποιητική συλλογή με τίτλο Φιλιά στο κενό (εκδ. Μελάνι 2020) και η παρουσίασή του στον Βόλο στάθηκαν αφορμή για τη συζήτησή μας.
Το βιβλίο παρουσιάζεται στον Βόλο σήμερα Τετάρτη 21 Ιουλίου, στις 8.30 μ.μ., στο καφέ Καλειδοσκόπιο, μαζί με το βιβλίο της Κατερίνας Λιάτζουρα η Κρεμμυδαποθήκη.
Για το βιβλίο θα μιλήσουν η Μαγδαληνή Θωμά και η Θεοδοσία Ράπτου.
Συνέντευξη: Χαριτίνη Μαλισσόβα
Φιλιά στο κενό, ο τίτλος της συλλογής ποιημάτων σας που κυκλοφορεί από τις εκδ. Μελάνι. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του βιβλίου;
Με απασχολούν οι εκρηκτικές τάσεις της ανθρώπινης ψυχής. Τι είναι δηλαδή αυτό που κάθε φορά ωθεί τον άνθρωπο σε πράξη, ενέργεια, δράση. Είτε σε καλό είτε σε κακό. Ποιες είναι οι πιο δυνατές παρορμήσεις του ανθρώπου. Στα Μεταπλάσματα (Σαιξπηρικόν 2017) ήταν «η επιθυμία», η μετ’ έρωτος κίνηση του ανθρώπου. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ίσως, κινητήρια δύναμη. Εδώ στα Φιλιά στο κενό, το κενό είναι ο άλλος ισχυρός κινητήριος μοχλός. Κάποτε ακούς ανθρώπους που μπορεί και να τα έχουν όλα, να νιώθουν άδειοι. Η σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία έχει υποκαταστήσει την ανθρώπινη επαφή, την αγάπη, την τρυφερότητα, την επαφή με τη φύση, την «αγκαλιά», με τις πολυπληθείς πόλεις, τα λεφτά, τη δόξα, ή το παιχνίδι των μέσων μαζικής ή κοινωνικής δικτύωσης. Ακόμα και στην αρχιτεκτονική δομή μιας πόλης κυριαρχεί ο «φόβος του κενού», ο χώρος είναι υπερπλήρης, παντού χτισμένα τα πάντα. Οι δημόσιοι ανοιχτοί χώροι όπου θα μπορούσε ο άνθρωπος να ζήσει με τον συνάνθρωπο, συμπολίτη, από κοινού, να βιώσει καταστάσεις από κοινού και να δράσει από κοινού, μειώνονται. Και ο σημερινός άνθρωπος νιώθει ότι πάντα κάτι λείπει. Και η αίσθηση αυτή είναι επείγουσα.
Γιατί επιλέξατε τον συγκεκριμένο τίτλο;
Ο τίτλος ενέχει μια αντίθεση: Φιλιά το θετικό και κενό το αρνητικό. Στην περίπτωση του τίτλου είναι σαν να δηλώνω πως το κενό μπορεί να είναι θετικό. Γιατί το κενό είναι διττό. Είναι το νόμισμα της ύπαρξης, της ζωής, που έχει δυο όψεις: Την αρνητική και συνάμα τη θετική. Το θέμα είναι να το δεις και να το αντιστρέψεις. Με την αγάπη. Η αγάπη είναι η μεγαλύτερη δύναμη επικοινωνίας. Το ισχυρότερο κάλεσμα. Αυτό και η επιθυμία. Που συνδέεται με το κενό αναπόσπαστα. Εκείνη τη βουτιά στο κενό, πρέπει να την κάνουμε.
Θέλετε να μας πείτε για το εξώφυλλο του βιβλίου;
Το εξώφυλλο βασίζεται σε φωτογραφική σύνθεση του Βασίλη Κολτούκη, τον οποίο κι ευχαριστώ για την ευγενική του παραχώρηση. Το επέλεξα γιατί συμπυκνώνει συμβολικά πολλά θέματα της ποιητικής συλλογής. Το «ποδήλατο» κοινός συνειρμικός τόπος στον στίχο του Εμπειρίκου «Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου». Το άτομο που υπερίπταται είναι αυτό που κάνει συμβολικά το «άλμα στο κενό» που ανέφερα πιο πριν. Και η θάλασσα, ω η θάλασσα!
Είστε φιλόλογος και διδάσκετε στο δημόσιο σχολείο. Οι μαθητές αγαπούν τη λογοτεχνία;
Ναι. Την αγαπούν τη λογοτεχνία. Είναι οι ώρες που οι σχολικές αίθουσες μετατρέπονται σε «Πλωτές τάξεις» όπως έχω τιτλοφορήσει ποίημά μου στην προηγούμενη ποιητική μου συλλογή Μεταπλάσματα (Σαιξπηρικόν 2017). Είναι οι μόνες ώρες που τα παιδιά στο σχολείο έχουν μερίδιο και δικαίωμα στο όνειρο, στο συναίσθημα, στον βαθύτερό τους εαυτό. Τις θυμούνται με αγάπη και μετά από χρόνια όπως μού έχουν πει σε τυχαίες συναντήσεις μας στον δρόμο.
Γιατί οι Έλληνες δεν διαβάζουν ποίηση; Έχει μερίδιο ευθύνης και το σχολείο;
Δεν είμαι σε θέση να διακρίνω αν το περιορισμένο αναγνωστικό κοινό της ποίησης αφορά περισσότερο τους Έλληνες από άλλους λαούς. Θεωρώ ότι η ανάγνωση της ποίησης σε μεταφέρει σε έναν κόσμο μαγικό και πολύ προσωπικό. Ίσως η πεζότητα της καθημερινότητας – και εδώ υπεισέρχεται και το αποστειρωμένο περιβάλλον και της σχολικής εκπαίδευσης – να οδηγούν τελικά στην αποξένωση από το συναίσθημα, το σώμα μας, και τελικά την ποίηση και γενικότερα την τέχνη που μας καλούν προς αυτά.
Εκτός από τη συγγραφή ασχολείστε και με τη μετάφραση βιβλίων. Πόσο σημαντικό είναι για έναν λογοτέχνη να μεταφράζει στη γλώσσα του κείμενα άλλης γλώσσας;
Λατρεύω να αποδίδω στη γλώσσα μου ξένη ποίηση. Για μένα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση και πρόσκληση να μπεις στον κόσμο του άλλου λογοτέχνη, να συνδιαλλαγείς μαζί του, να ενωθείς και να ενώσεις κοινά ποιητικά σύμπαντα. Είναι η μεγαλύτερη τριβή και αποθέωση των πολυγλωσσικών ταυτοτήτων και της τέχνης. Η ενασχόληση με τη μετάφραση είναι το μεγαλύτερο σχολείο για έναν λογοτέχνη.
Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν λογοτέχνη;
Ο πολυμορφισμός, η πολλαπλότητα, η εμβάθυνση, ο πειραματισμός, η προσωπική ανατροπή, η συνεχής αλλαγή και αναζήτηση στην τέχνη που υπηρετεί.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Ιστορίες της ζωής σου, και άλλες ιστορίες, του Ted Chiang (μτφρ. Δημήτρης Αρβανίτης, Κέδρος 2016).
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Να είσαι ειλικρινής και αυθεντικός με τον εαυτό σου και με αυτά να ανοίγεις μια μεγάλη αγκαλιά σε όλο το σύμπαν, τη φύση, τα πράγματα, τα ζώα και τους ανθρώπους.
Η πανδημία μας έφερε πιο κοντά στην ανάγνωση βιβλίων;
Θεωρώ πως ο εγκλεισμός μάς έφερε πιο κοντά στον εαυτό μας. Αυτό για κάποιους συνέτεινε είτε σε προσωπική αναζήτηση είτε σε ανάγκη να ταξιδέψουν σε άλλα πρόσωπα, τόπους και καταστάσεις, κάτι που επιτυγχάνεται μέσω της ανάγνωσης βιβλίων.
Γράφετε κάποιο βιβλίο αυτό το διάστημα;
Αυτό το διάστημα βρίσκονται στον δρόμο προς την έκδοση δύο βιβλία μου. Το ένα είναι μια ποιητική συλλογή που γεννήθηκε και άνθισε τα τελευταία δύο πιο εσωστρεφή χρόνια λόγω της πανδημίας. Το άλλο είναι ο πρώτος μου πειραματισμός με πεζό, μια νουβέλα, την οποία έχω δουλέψει με μεγάλο ενθουσιασμό από το 2015 και ανυπομονώ να την δω να κυκλοφορεί.