100 χρόνια από τη Μικρασιατική
Καταστροφή 1922 – 2022
Του
Γιάννη Δ. Πατρίκου
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «Το Εγγλεζονήσι» ακολουθώντας ακλινώς την από το 1989 δημιουργηθείσα παράδοση εξέδωσε για το 2022, στο πλαίσιο δράσεων για τη θλιβερή αλήστου μνήμης επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, συλλεκτικό Ημερολόγιο με τίτλο: «Οι Μικρασιάτες Πρόσφυγες και η συμβολή τους στη διαμόρφωση της σύγχρονης Ελλάδος» σχ. 18 χ 17 εκ. και 96 σελ. Τα εξώφυλλα κοσμούνται με ταινία οικογενειακών φωτογραφιών Εγγλεζονησιωτών προσφύγων, ενθυμημάτων της ζωής στην πατρίδα, σε αχνό φόντο στιγμιοτύπων της ζωής στον Συνοικισμό της Ν. Ιωνίας. Η έρευνα και τα κείμενα ανήκουν στις εκλεκτές συναδέλφους κυρίες Βασιλεία Γιασιράνη – Κυρίτση και Ουρανία Σταματιάδου – Κουτσογιάννη, Πρόεδρο του Συλλόγου και η επιμέλεια – παραγωγή στις Εκτυπώσεις Καλοστύπη Ο.Ε. της πόλεώς μας.
Κατά το ΔΣ και τις συγγραφείς «Το παρόν επετειακό ημερολόγιο» είναι «αφιέρωμα τιμής και μνήμης σ’ εκείνους που έμειναν στα άγια χώματα της Μικράς Ασίας και σ’ αυτούς που ρίζωσαν στις νέες πατρίδες και βλάστησαν και έδωσαν καρπούς γλυκείς!!!». Μετά τις ευχές του ΔΣ προς τα μέλη και φίλους του Συλλόγου για το 2022 ακολουθεί συγκινητικό προλόγισμα, όπου αναγινώσκουμε: «Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από τη Μεγάλη Γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισμού, το Σεπτέμβρη του 1922 από τους Τούρκους. Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας (ΜΑ) κυνηγημένοι από τις εμπρηστικές φλόγες του Κεμάλ Ατατούρκ που έκαιγαν μαζί με τη ζωή τους και ένα τρισχιλιόχρονο πολιτισμό, από τη μια στιγμή στην άλλη έχασαν ακούσια τα πάντα. Στις 13 Σεπτέμβρη 1922 η Σμύρνη παραδόθηκε στις φλόγες. Το κάστρο του Ελληνισμού της Μ.Α. έπεσε. Αλλά και το Αϊβαλί, η Μαγνησία, το Αξάρι, η Προύσσα… και όλες η μία μετά την άλλη οι αλησμόνητες πατρίδες πέρασαν στα τουρκικά χέρια… Κι ο κόσμος ο μισός σφαγμένος κι αιχμαλωτισμένος και ο άλλος μισός πρόσφυγας ρακένδυτος, ξυπόλυτος, πεινασμένος και πονεμένος. Όμως καμιά πολιτεία δεν πεθαίνει αν δεν σβήσει και η τελευταία πνοή στα στήθια των ανθρώπων που γεννήθηκαν και ανατράφηκαν εκεί. Εμείς οι απόγονοί τους, σήμερα 100 χρόνια μετά, διατηρούμε άσβεστη τη φλόγα της λατρείας για τις αγαπημένες κι αλησμόνητες πατρίδες των προγόνων μας».
Μετά παράθεση χάρτη των πατρίδων της καθ’ ημάς Ανατολής, Μικρασίας και Αν. Θράκης, αναπτύσσεται το ιστορικό κείμενο του τίτλου του Ημερολογίου κατανεμημένο ευμέθοδα σε έξι Ενότητες (Α – ΣΤ). Έτσι στην Α’ παρουσιάζεται ευσύνοπτα η ιστορία κι ο πολιτισμός της Μ.Α, γεννήτρας και λίκνου του πνευματικού πολιτισμού: επική, λυρική ποίηση, ιστορία, φυσική φιλοσοφία με αντίστοιχους εκπροσώπους τούς: Μελησιγενή Όμηρο, Καλλίνο Εφέσιο, Αλκαίο, Σαπφώ, Ηρόδοτο Αλικαρνασσέα, Θαλή Μιλήσιο, Πυθαγόρα Σάμιο, Ηράκλειτο Εφέσιο. Στην Ιωνία γεννήθηκε ο περίτεχνος ιωνικός ρυθμός αρχιτεκτονικής. Στα χριστιανικά χρόνια οι Καππαδόκες εκκλησιαστικοί Πατέρες Μ. Βασίλειος, Γρηγόριος ο Θεολόγος, Γρηγόριος Νύσσης θεμελίωσαν τον Ελληνορθόδοξο πολιτισμό.
Κατά την Τουρκοκρατία (1424 – 1919) οι Έλληνες της Μ.Α. εκμεταλλευόμενοι τα προνόμιά τους από την Πύλη και εις βάρος της Τουρκίας ενέργειες των ισχυρών της Ευρώπης, ιδίως της ομοδόξου Ρωσίας, αυξήθησαν πληθυσμιακά κι αναπτύχθησαν οικονομικά με την πρόοδο στο εμπόριο και ναυτιλία με συνακόλουθη την πνευματική άνοδο. Στη Σμύρνη «την καλλίστην πασών των πόλεων», λειτουργούν ανώτερα σχολεία, εκδίδονται εφημερίδες, στο Αϊβαλί εδρεύει Ελληνικό Γυμνάσιο ιδρυθέν από τον Αδ. Κοραή και τυπογραφείο. Γενικά «Οι Έλληνες της Μ.Α. προέβαλαν μέσα από τη γλώσσα, την παράδοση, την κουλτούρα, και τις τέχνες την καταγωγή τους και δημιούργησαν έναν πολιτισμό υψηλής στάθμης». Παρεντίθενται φωτογραφίες προτομών των προαναφερθέντων σοφών της Ιωνίας, Σχολείων της Σμύρνης και του Αϊβαλιού, προσόψεων εφημερίδων της εποχής. Ανάλογη πνευματική ανάπτυξη παρουσίασαν οι πόλεις Καισάρεια, Μαλακοπή Καππαδοκίας και Σινώπη Τραπεζούντα του Πόντου. Αυτή η πρόοδος του Ελληνικού στοιχείου της Μ.Α. εξήψε τη ζηλοφθονία και το μίσος των Τούρκων προς εξόντωσή του.
Η Β’ Ενότητα επιγράφεται «Καταστροφή – Προσφυγιά». Στις 2 Μαΐου 1919 αποβιβάσθηκε στη Σμύρνη ο Ελληνικός Στρατός σ’ εφαρμογή των αποφάσεων της Διεθνούς Διασκέψεως των Παρισίων (17 Οκτ. 1918). Οι Μικρασιάτες Έλληνες με άφατη χαρά πίστευσαν ότι ήλθε το από αιώνων ποθούμενο, η απελευθέρωση από τους Τούρκους και η ένταξή τους στη μητέρα Ελλάδα. Δυστυχώς τα σφάλματα των τότε ηγετών μας και τα συμφέροντα των Ισχυρών της Ευρώπης έσβησαν το πολυπόθητο όνειρο με την καταστροφή της Σμύρνης τον Σεπτέμβριο 1922, τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τις πανάρχαιες Πατρίδες και την άφιξη, όσων διασώθησαν από την σφαγή, ως προσφύγων στην Ελλάδα, για ν’ αρχίσουν με δύναμη και πίστη στον Θεό την καινούργια εκ του μηδενός ζωή. Και το κατόρθωσαν παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν. Ταυτόχρονα κομίζοντας άνεμο δημιουργίας και προόδου συνέβαλαν τα μέγιστα στην πληθυσμιακή αύξηση, στην εθνική άμυνα, στην γεωργική και βιομηχανική ανάπτυξη, στον αθλητισμό. (Γ’ Ενότητα).
Οι Δ’ και Ε’ Ενότητες αναφέρονται στους «Διακριθέντες του ξεριζωμένου Ελληνισμού από τη Μ. Ασία, Κων/πολη, Αν. Θράκη στις Επιστήμες, Γράμματα, Τέχνες». Η Στ’ Ενότητα «Νέα Ιωνία, η πόλη μας» καλύπτεται με συγκινητικά κείμενα: α) Δημοσίευμα της εφ. «Η Θεσσαλία» της 20 Σεπτ. 1922, β) των Σμυρνιού αειμνήστου συγγραφέα Παν. Κατσιρέλου και του Δημ. Κωνσταντάρα – Σταθαρά αναφερόμενα στην άφιξη των προσφύγων στον Βόλο, την εγκατάσταση και ζωή αυτών στον «Προσφυγικό Συνοικισμό» του Ξερόκαμπου, που ονομάσθηκε Νέα Ιωνία. Ιδιαίτερα τονίζεται το θρησκευτικό συναίσθημα και η πίστη στον Θεό, εξ ων το πρώτο μέλημά τους ήταν να ανεγείρουν το σεμνείο τους, την Ευαγγελίστρια, στην οποία εναπέθεσαν τις σεβάσμιες εικόνες τους που κόμισαν από τις πατρίδες τους.
Στον συγκινητικό Επίλογο τονίζεται το Χρέος των απογόνων των Μικρασιατών Προσφύγων: «Αλλοίμονο σε μας τους Μικρασιάτες αν ξεχάσουμε τη χώρα που σφραγίστηκε με την παρουσία των προγόνων μας. Η Ελλάδα ήταν πάντα η πνευματική δύναμη του κόσμου και εμείς οι Έλληνες δάσκαλοι του Ιωνικού πνεύματος των ακτών του Αιγαίου… Αυτοί οι πρόγονοί μας, νοσταλγοί αθεράπευτοι της χαμένης πατρίδας τους ως τη στερνή πνοή τους φρόντισαν να μεταγγίσουν την ανείπωτη αγάπη και τη νοσταλγία τους για τον χαμένο επίγειο παράδεισο της Ανατολής στους απογόνους τους. φρόντισαν με τη ζωή, τα ήθη, τις αξίες, τις ιδέες τους να ζήσουμε ένα γοητευτικό και γλυκό όραμα του παρελθόντος νοσταλγικό, τρυφερό, παντοτινό… Στους νέους, τη χρυσή ελπίδα του αύριο, αφιερώνουμε αυτές τις σκέψεις να θυμούνται τι πέρασαν και πώς επέδρασαν οι πρόσφυγες πρόγονοί τους, όταν ήρθαν στην Ελλάδα».
Μεταξύ των κειμένων ενδιατάσσονται σχετικές φωτογραφίες προς τεκμηρίωσή τους. Στο τέλος, δε, καταχωρίζονται χαρακτικοί πίνακες του καλλιτέχνη Γιάννη Κονταξή στους οποίους παρουσιάζονται σκηνές της ζωής στον Συνοικισμό.
Μετά τις βιβλιογραφικές πηγές καταχωρίζονται τα κατά μήνα Ημερολόγια με το Αγιολόγιο, τις φάσεις της σελήνης κι εκφράζονται ευχαριστίες στους χορηγούς της εκδόσεως. Το Ημερολόγιο επιστέφεται με φωτογραφίες εκδηλώσεων του Συλλόγου, στοιχεία για την ίδρυση (24 Οκτ. 1988), σκοπό, δραστηριότητες (θέατρο, χορωδία, χορός, εκδόσεις) αυτού.
Εξαίρετο, μεστό ελληνορθοδόξων αισθημάτων, πατριωτισμού και γνώσεως πτυχών της Ελληνικής Ιστορίας και το εφετινό συλλεκτικό Ημερολόγιο. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στο Δ.Σ. των Εγγλεζονησιωτών της Ν. Ιωνίας μας για την έκδοση αυτού και στις συγγραφείς των κειμένων του που αναρριπίζουν στην ψυχή του αναγνώστη έντονες συγκινήσεις και χρέος μνήμης των προγόνων μας. Να ‘ναι όλοι τους γεροί, για να μας χαρίσουν του χρόνου άλλο εύχυμο της πνευματικής δημιουργίας τους καρπό.