Το νέο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή με τίτλο «Αφουγκράσματα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Το Δόντι», είναι η αφορμή της συζήτησής μας με τον συγγραφέα και φιλόλογο κ. Ηλία Καλλέ. Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Τετάρτη 10 Απριλίου στις 7 το απόγευμα στην αίθουσα εκδηλώσεων της Ελληνογαλλικής Σχολής Άγ. Ιωσήφ. Για το βιβλίο θα μιλήσει ο φιλόλογος κ. Θεοδόσης Τζιαφέτας, ενώ ποιήματα θα απαγγείλει η Γιούλη Καλλέ.
Η νέα σας συλλογή με 51 ποιήματα και τίτλο «Αφουγκράσματα», με ποιήματα της σημερινής πραγματικότητας .Θέλετε να μας τη συστήσετε;
Το ότι η ποιητική συλλογή περιέχει 51 ποιήματα δείχνει πόσο μεγάλη είναι η επίδραση της σημερινής πραγματικότητας τόσο σε ατομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Αυτό το γεγονός με προβλημάτιζε πάντοτε και με προβληματίζει εντονότερα σήμερα. Για να περάσει κάποιος την αγωνία του και στους άλλους, θα πρέπει, αφού αφουγκραστεί τους κοινωνικούς παλμούς, ρυθμούς και κραδασμούς, να τους δουλέψει μέσα του, να συζητήσει μαζί τους και, όταν νιώσει έτοιμος, να τους κάνει έργο. Αυτή, όμως, η πραγματικότητα δεν καλύπτεται ούτε με 51 ποιήματα ούτε με περισσότερα. Αυτά τα αφουγκράσματα, εμπλουτισμένα σήμερα, ζήτησαν δικαιώματα και προέκυψε η ποιητική συλλογή «Αφουγκράσματα».
Τα «Αφουγκράσματα» είναι το έβδομο βιβλίο σας σε διάστημα επτά ετών. Τι είναι αυτό που σας κινητοποιεί να γράφετε;
Ως κοινωνικό ον γενικά και ως εκπαιδευτικός ποτέ δεν έπαψα να ενδιαφέρομαι και να αφουγκράζομαι το κοινωνικό γίγνεσθαι. Οι σκέψεις, οι ιδέες, οι στοχασμοί, οι προβληματισμοί, η αγωνία για το πού πάμε, η πίστη στον εαυτό μας και στην αόρατη αρχή υπήρχαν ως πρόπλασμα. Η ζύμωση έγινε, φούσκωσε, ήθελε εκτόνωση. Αυτό έγινε και γίνεται με τη γραφή. Δεν μπορώ να παραβλέψω ότι και κάποιες συγκυρίες και συνθήκες σε προσωπικό επίπεδο είχαν αλλάξει. Η συνταξιοδότηση μού έδωσε χρόνο, η απώλεια της συντρόφου μου με βύθισε σε μοναξιά. Όσο παράξενο κι αν φαίνεται, η μοναξιά στο διάστημα αυτό είχε και έχει αμφίδρομη πορεία. Από τη μια με οδηγούσε και συνεχίζει να με οδηγεί σε οδύνη, από την άλλη, όμως, ως άλλος Κρόνος, έτρωγε και τρώγει από τον εαυτό της οδηγώντας εμένα σε διαλογισμό. Έτσι τα ερεθίσματα από το φυσικό, το κοινωνικό και υπερκοινωνικό περιβάλλον τα στοίχιζα, τα ζύμωνα και τα χάιδευα πιο πολύ, ώσπου να τα δρομολογήσω με τη γραφή πιστεύοντας ότι κάτι θα μπορούσα να προσφέρω σε μια παραπαίουσα κοινωνία.
Ποιοι είναι οι ποιητές στους οποίους καταφεύγετε συχνά;
Είναι γεγονός ότι η φοίτησή μου στο κλασικό τμήμα της φιλολογίας με έφερε πολύ κοντά στο πνεύμα πολλών Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών που σημάδεψαν ανεξίτηλα το είναι μου. Από τότε συμπορεύομαι, ανατρέχω κατά καιρούς και συζητώ μαζί τους. Έτσι φτάνω στο σημείο μέσα από το δικό μου πνευματικό έργο να περνά και η δική τους αύρα. Ενδεικτικά αναφέρω: Καβάφης, Σολωμός, Κάλβος, Κρυστάλλης, Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Μάνος Ελευθερίου και τώρα τελευταία Χρ. Μπράβος. Από τους ξένους πιο κοντά μου είναι: Μπρεχτ, Έλιοτ, Μπωντλαίρ…
Εκτός από ποιήματα έχετε γράψει μυθιστορήματα και παιδικά βιβλία. Είναι, ωστόσο, η μικρή φόρμα, η ποιητική, λίγο περισσότερο αγαπημένη σας;
Κάθε είδος λόγου έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και περνά με ξεχωριστό τρόπο τα μηνύματά του. Κανένα από αυτά δε με αφήνει αδιάφορο, ασυγκίνητο. Το υλικό τους είναι πιο εύπεπτο και γίνεται επιτακτικό, όταν κάποιος απευθύνεται στις εύπλαστες, αθώες ψυχές των παιδιών, όπως γίνεται στα παραμύθια και κάπως και στο μυθιστόρημα. Με συναρπάζει η αγνότητα και με συγκινούν ιδιαίτερα η αθωότητα και η άδολη αγκαλιά των παιδιών. Τα παραμύθια είναι ένα δώρο προς τα παιδιά, ένα ευχαριστώ γι’ αυτό που είναι και προσφέρουν.
Αλλά τι κάνουμε, όμως, όταν πλημμυρίδα σκέψεων, στοχασμών, προβληματισμών και πνευματικών εξάρσεων κάνουν την εμφάνισή τους και σε πυρπολούν ψυχικά και πνευματικά; Όταν δεν θέλω μόνο να διασκεδάσω τον αναγνώστη, αλλά να περάσω και στην απέναντι όχθη, στην πίσω, την αθέατη πλευρά και να τον πάρω μαζί μου, τότε επιστρατεύω την ποίηση. Στην ποίηση υπάρχει μαγεία. Υπάρχει αρμονία, μουσικότητα, αύρα δροσερή διαπερνά τον δημιουργό, αλλά και τον αναγνώστη. Στην ποίηση κάνεις ονειρικά πετάγματα, πηγαίνεις σε μια άλλη διάσταση, ταυτίζεσαι με τη φύση, πετάς στον ουρανό, κατεβαίνεις στον βυθό… ψάχνεις να βρεις μυστικά, αθέατα μονοπάτια, οάσεις. Αυτό το υπερβατικό, το ασύμβατο με στροβιλίζει, με οδηγεί μακριά, παρατηρώ καλύτερα και αφουγκράζομαι τη συμπαντική αρμονία και την κοινωνική δυσαρμονία. Χαίρομαι αυτό το ξεχωριστό. Την πεπατημένη την έχω χορτάσει. Εκεί ταξιδεύεις τον αναγνώστη. Δεν του αποκαλύπτεσαι, τον κάνεις να ψάξει να σε βρει, να σε αποκωδικοποιήσει. Αυτή η περιήγηση είναι ανεπανάληπτη, είναι έκσταση ψυχής και πνεύματος. Με συνεπαίρνει, την αγαπώ. Αυτό είναι η ποίηση. Ναι… μου είναι πιο αγαπητή.
Τι απαντάτε σε όσους βλέπουν την ποίηση ως ένα εύκολο είδος γραφής;
Κάθε είδος λόγου και γραφής έχει και τις δυσκολίες του. Γι’ αυτό υπάρχουν και διαφορετικές απόψεις και αντικρουόμενες θέσεις.
Με γνώση λόγου, επειδή έχω ασχοληθεί και με είδη πεζού λόγου, και χωρίς την παραμικρή πρόθεση να υποβαθμίσω κάποιο άλλο είδος γραφής, πιστεύω ότι η ποίηση έχει ιδιαιτερότητες και απαιτήσεις πιο πολλές. Στην ποίηση δεν έχεις την πολυτέλεια να χρησιμοποιείς αφειδώς λέξεις και έννοιες, να αναδιπλώνεις νοήματα, να κάνεις διευκρινίσεις. Απαιτείται να τις βάζεις να χορεύουν αρμονικά και με μουσικότητα, να ταξιδεύουν σε πολλούς κα εξωπραγματικούς χώρους, να ταξιδεύεις και συ με το Άτι σου σε ποτίστρες μυστικές που εκείνο μόνο γνωρίζει. Είναι το είδος γραφής που λέει πολλά με λίγα λόγια. Λέξεις και έννοιες αυστηρά επιλεγμένες που λειτουργούν ως σύμβολα. Απαιτήσεις στη μορφή και στο περιεχόμενο. Γενικά είναι είδος γραφής με πολλές απαιτήσεις. Επομένως δεν είναι εύκολο είδος γραφής.
Πόσο δύσκολο είναι να αποφύγει ένας ποιητής την ευκολία της εκβίασης του συναισθήματος;
Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση, πρέπει να κινηθούμε τουλάχιστον σε δυο άξονες. α) Είναι δύσκολο ο ποιητής να αποφύγει να εκβιάσει τα συναισθήματά του;
Η ποίηση είναι ένα δημιούργημα, όπου πλέκονται συναισθήματα και έννοιες, ιδέες, στοχασμοί. Κατεξοχήν στηρίζεται στα βιωματικά συναισθήματα. Αυτά αποτελούν το πρόπλασμα, για να φτάσει ο ποιητής στη δημιουργία. Είναι δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να αποφύγει τα βιωματικά συναισθήματα, να τα καταστείλει, γιατί χωρίς αυτά δεν έχουμε ποίηση. Αλλά ούτε μόνο συναισθήματα χωρίς έννοιες θέλουμε. Τότε θα είχαμε παραλήρημα. β) Πόσο δύσκολο είναι να αποφύγει ο ποιητής να εκβιάσει τα συναισθήματα του αναγνώστη;
Αν ο ποιητής έβαζε ως στόχο να εκβιάσει τα συναισθήματα του αναγνώστη, πιστεύω ότι εύκολα θα μπορούσε να το πετύχει, διότι ο αναγνώστης κατεξοχήν ταυτίζεται με τον ποιητή, οι αντιστάσεις είναι χαλαρές και συνταξιδεύει. (Τότε, όμως, θα είχαμε στρατευμένη ποίηση). Αλλά και χωρίς να το επιδιώκει ο ποιητής, εντελώς ακούσια ο επηρεασμός θα υπάρξει. Το μέγεθος του επηρεασμού θα εξαρτηθεί και από τον χαρακτήρα του αναγνώστη. Ως κοινωνικό ον ο ποιητής εισπράττει πολλά μηνύματα και αφουγκράζεται την κοινωνία και είναι δύσκολο να αποφύγει τον επηρεασμό. Άρα έχουμε άμεσα συναισθήματα (δικά μας) και έμμεσα (των άλλων) και είναι δύσκολο να αποφύγουμε την αμφίδρομη επίδραση.
Ποια αξία θεωρείτε αδιαπραγμάτευτη;
Πιστεύω ακράδαντα στις ηθικές, κοινωνικές και ανθρωπιστικές αξίες και τις θεωρώ αδιαπραγμάτευτες.
Θα μπορούσα να αναφερθώ στην «Αλήθεια» που, κατά τη γνώμη μου, αποτελεί το άλας της ζωής. Όμως θα την αντιπαρέλθω και θα σταθώ στην αξία της «Ελευθερίας», επειδή αυτή προϋποθέτει όλες τις άλλες αξίες. Αποκαλώ κάποιον «άνθρωπο», όταν είναι ελεύθερος, όταν έχει οντότητα, ορίζει τον εαυτό του, έχει το αυτεξούσιο, είναι απαλλαγμένος από ιδεοληψίες, από στερεότυπα, από ταμπού. Έτσι διαμορφώνεται εσωτερικά. Χαρακτηρίζεται από αγάπη, αλληλεγγύη, ισότητα, ισοτιμία, αδελφοσύνη, αναγνώριση της διαφορετικότητας, απαλλαγή από ρατσιστικές και εθνικιστικές εξάρσεις. Παύει ο άνθρωπος να λειτουργεί ως φερέφωνο. Η ελευθερία διαμορφώνει, στολίζει τον άνθρωπο με αξίες και διαμέσου αυτού διαμορφώνει την κοινωνία. Η ελευθερία οδηγεί σε ορθή σκέψη, η οποία, με τη σειρά της, φέρνει ισορροπία στην κοινωνία. Ας μην ξεχνάμε και τον Ρήγα Φεραίο. «Όποιος συλλογάται ελεύθερα, συλλογάται καλά».
Γράφετε κάτι καινούργιο αυτό το διάστημα; Θέλετε να μας πείτε;
Η ποίηση για μένα είναι σαν το αίμα στις αρτηρίες και στις φλέβες. Είναι η ίδια η ζωή μου. Ναι. Ετοιμάζω κάτι ποιητικό, χωρίς, όμως, να παύει να με σκανδαλίζει βασανιστικά και κάποιο μυθιστόρημα. Έχουμε, όμως, χρόνο μπροστά μας.
Συνέντευξη
Χαριτίνη Μαλισσόβα