Ρεπορτάζ:
Αρτέμης Χαλάτσης
Βιολέττα Θεοδοσίου
Γιώργος Βαϊσμένος
Στέφανος Νακόπουλος
Η αναβίωση του εργαστηρίου των αργαλειών του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου, που είχαν την αφετηρία τους το 1948, συνδυάζεται με τη διδασκαλία άλλων παραδοσιακών τεχνών (κέντημα, πλεκτική, ραπτική) με ιδιαίτερη επιτυχία σήμερα.
Μάλιστα για το εργαστήρι Υφαντικής το ενδιαφέρον είναι σημαντικό και από άντρες που έχουν εγγραφεί και παρακολουθούν μαθήματα.
Το Τμήμα Χειροτεχνίας – Υφαντικής έχει αυτή τη στιγμή 10 αργαλειούς και παρακολουθούν σε αυτό άτομα κάθε ηλικίας και κάθε κοινωνικής τάξης, που γράφτηκαν στο τμήμα προκειμένου να μάθουν την τέχνη, να νιώσουν ότι δημιουργούν, να γνωρίσουν την παράδοση ανακαλώντας στη μνήμη τους τα παιδικά τους χρόνια που συνοδεύονταν κάποιες φορές από ανάλογα αγαπημένα υφαντά και κεντήματα.
Η υφάντρια-εκπαιδεύτρια, Κερασία Καρκαλά, στο Τμήμα Υφαντικής που λειτουργεί στο παράρτημα του Λυκείου Ελληνίδων στον Βόλο μας μίλησε για το τι την ώθησε να ασχοληθεί, ενώ μας απάντησε ότι σπούδασε την Υφαντική Τέχνη που είναι η κύρια ασχολία της
«Σχεδόν σε κάθε σπίτι υπήρχε και ένας αργαλειός που εξυπηρετούσε τις ανάγκες της οικογένειας και όχι μόνο…».
Η ίδια αντλεί ευχαρίστηση από το γεγονός ότι αυτή τέχνη παραμένει ζωντανή και δεν χάνεται στο πέρασμα του χρόνου, ενώ εξακολουθεί να μεταδίδει αυτή τη γνώση που όχι μόνο παρωχημένη δεν είναι, αλλά εξελίσσεται και παραδίδεται στους νεότερους.
Αργύρης Σιντζερμάς:
«Νοιαζόμαστε όλοι ώστε να σωθεί η παράδοση…»
Ο Αργύρης Σιντζερμάς είναι δάσκαλος στο 8ο Δημοτικό Σχολείο Βόλου, αλλά η αγάπη του για την τέχνη της υφαντουργίας και υφαντικής τον οδήγησε στο να παρακολουθήσει μαθήματα στο Λύκειο Ελληνίδων Βόλου στο αντίστοιχο τμήμα.
Mας εξηγεί τι τον οδήγησε να εγγραφεί και να παρακολουθήσει μαθήματα υφαντικής και ποια είναι η εμπειρία του από την ενασχόληση αυτή:
«Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κάποια παιδικά βιώματα από τα χωριά μας με την γιαγιά να υφαίνει στον αργαλειό κι εμείς μικρά παιδάκια να την κοιτάμε και να καμαρώνουμε για τα όμορφα υφαντά που έφτιαχνε. Έτσι οι παιδικές αυτές αναμνήσεις παράλληλα με την αγάπη μου γενικότερα για την τέχνη με οδήγησαν στο τμήμα υφαντικής του Λυκείου Ελληνίδων Βόλου και σίγουρα αυτή μου η επιλογή δικαιώθηκε.
Είναι ο δεύτερος χρόνος που παρακολουθώ μαθήματα υφαντικής. Η υφαντική είναι τέχνη και τεχνική. Όλοι οι μαθητές είμαστε τυχεροί, καθώς η δασκάλα μας Κερασία Καρκαλά είναι πολύ έμπειρη στον τομέα αυτό και μας μετέδωσε τις πολύτιμες γνώσεις της, καθώς ήταν και η ίδια μαθήτρια της Ευρυδίκης Αρκουδογιάννη. Μάθαμε τεχνικές υφαντουργίας παλιές και νέες, δουλέψαμε αρχικά σε τελάρο και μετά πήγαμε στον παραδοσιακό αργαλειό. Η σχολή μας διαθέτει αργαλειούς πάνω στους οποίους εξασκούμαστε και φτιάχνουμε τα υφαντά μας. Τα έργα μας, άλλα τα κρατάμε εμείς οι ίδιοι και άλλα τα αφήνουμε στη σχολή. Εμείς νοιαζόμαστε όλοι ώστε να σωθεί η παράδοση. Έτσι μπορούμε κι αντιγράφουμε κάποια παλιά σχέδια, αλλά και παλιές τεχνικές. Η υφαντουργία είναι από μόνη της πανάρχαια τέχνη και καλό είναι να τη διατηρήσουμε και για τις επόμενες γενιές.
Θα ήθελα αν γινόταν να κάνουμε μαθήματα περισσότερες ώρες την εβδομάδα. Τρεις ώρες δεν είναι αρκετές. Επίσης ο χώρος που γίνονται τα μαθήματα είναι αρκετά μικρός με αποτέλεσμα σε κάθε μάθημα να είμαστε 8-10 άτομα αρκετά στρυμωγμένα, ενώ οι ενδιαφερόμενοι μαθητές είναι πολύ περισσότεροι και κάποιοι δεν μπορούν να συμμετάσχουν λόγω στενότητας χώρου.
Τα έργα μας παρουσιάζονται κάθε χρόνο σε εκθέσεις bazaar που γίνονται συνήθως τα Χριστούγεννα, όπου εκεί μπορεί ο καθένας να τα δει από κοντά κι αν επιθυμεί να αγοράσει κάτι. Αισθάνομαι ευτυχής που συμβάλω κι εγώ στη διατήρηση αυτής της παράδοσης και καλώ κι άλλους να έρθουν από κοντά και γνωρίσουν την τέχνη της υφαντουργίας και να είναι σίγουροι πως θα αποζημιωθούν.
Δημήτρης Μπλατσής:
Η υφαντουργία είναι πάρα πολύ
χαλαρωτική, αγχολυτική και ευχάριστη
Ο καθηγητής Μαθηματικών Δημήτρης Μπλατσής, εξηγεί πως πήρε την απόφαση να ασχοληθεί με την υφαντουργία και τι κέρδισε από την ενασχόλησή του αυτή.
«Είμαι μαθηματικός και μελισσοκόμος, μου αρέσουν διάφορα πράγματα, μου αρέσει να γνωρίζω και να μαθαίνω. Έχω και ακούσματα και από μικρή ηλικία στο σπίτι, είχα δει όλα τα στάδια της υφαντικής και ήθελα να μάθω τη διαδικασία της… Δεν είχα σκοπό να το κάνω επάγγελμα, ούτε να πουλήσω κάτι, το ξεκίνησα αποκλειστικά σαν χόμπι και έχω κάνει και δύο κατασκευές για τις κόρες μου χρησιμοποιώντας την τέχνη που έμαθα στο Λύκειο Ελληνίδων. Αυτό το χόμπι ας πούμε ότι κάλυψε ένα εσωτερικό μου κενό, που έχει ρίζες στη νεαρή μου ηλικία… Ήταν κάτι που έζησα μικρός και τώρα μου δόθηκε η ευκαιρία να το μάθω.
Η υφαντουργία είναι μία διαδικασία πάρα πολύ χαλαρωτική, αγχολυτική και ευχάριστη. Η ώρα περνάει πολύ δημιουργικά. Το κλίμα στο τμήμα υφαντουργίας στο Λύκειο Ελληνίδων είναι πάρα πολύ ωραίο, υπάρχουν και αγόρια και κορίτσια εκπαιδευόμενοι, και μικρότερες και μεγαλύτερες ηλικίες.
Στέργιος Τσαρούχας:
«Έχω αποκτήσει πολλές όμορφες εμπειρίες»
Ο φοιτητής Αρχιτεκτονικής Στέργιος Τσαρούχας μιλά για τις εμπειρίες που έχει αποκτήσει και το περιβάλλον που συνάντησε εκεί.
«Τα τρία τελευταία χρόνια, περίπου πριν αρχίσει ο Covid-19, ανακαλύψαμε ότι υπάρχουν τμήματα υφαντικής, πλεκτικής και ραπτικής, εγώ και κάποιοι φίλοι μου. Μας ενδιέφερε κυρίως ο αργαλειός και η ραπτική, είχαμε πει τότε, πριν αρχίσει ο Covid, να αρχίσουμε ραπτική, αλλά επειδή ήρθε ο κορωνοϊός σταματήσαμε. Τώρα τον τελευταίο χρόνο είναι πιο «ανοιχτά» και ξαναρχίσαμε. Επίσης κάποιοι φίλοι μου πήγανε από τη αρχή της χρονιάς στον αργαλειό, ενώ εγώ ήθελα να πάω πρώτα στη ραπτική για να σταθεροποιηθεί το πρόγραμμα εκεί και μετά τα Χριστούγεννα αποφάσισα ότι θα αρχίσω μαζί με μια φίλη μου. Με ενδιαφέρει η πρακτική της ύφανσης, αλλά το ενδιαφέρον δεν μου προέκυψε τώρα. Ίσως τον τελευταίο καιρό, βλέποντας και τα project που έχουν κάνει τα παιδιά, το ενδιαφέρον μου έγινε μεγαλύτερο. Μάλιστα δύο φίλες μου κάνουν ένα project για το Open eye στο φεστιβάλ στη Λάρισα, το οποίο έχει να κάνει με την προίκα και μόλις άκουσα ότι συμβαίνει αυτό και είδα τη δουλεία τους ενδιαφέρθηκα περισσότερο για τον αργαλειό και την ύφανση.
Δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρόγραμμα, αλλά υπάρχουν διαφορετικά εργαλεία όπως είναι ο κανονικός αργαλειός, στημόνια που είναι οριζόντια. Υπάρχει ένας αργαλειός ο οποίος είναι με κάθετα στημόνια και υπάρχουν και τελάρα. Στην ουσία διδάσκονται τεχνικές ύφανσης είτε με την επιλογή του κάθε σπουδαστή σε οποιοδήποτε από αυτά τα τρία μέσα με τη βοήθεια της Κερασίας. Έχω αποκτήσει πολλές όμορφες εμπειρίες, αλλά και το περιβάλλον με τους άλλους σπουδαστές και τους φίλους μου είναι ωραίο. Εμπειρία η εκμάθηση αργαλειού. Δηλαδή δεν ξέρω αν θα ξανάρθει μια τέτοια ευκαιρία να έχω πρόσβαση σε κάτι τέτοιο.
«Θαυμασμός για τη μυστηριακή έλξη
της υφαντικής σε χειροποίητους αργαλειούς»
Με αφορμή τη δράση που έχει ιδιαίτερη επιτυχία στο Λύκειο Βόλου η κ. Μαρία Κ. Σπανού επισημαίνει τα ακόλουθα:
«Σήμερα η εκπαίδευση της υφαντικής στον τόπο μας φθίνει. Οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες δεν φθάνουν. Πρέπει να υπάρξει η πολιτική. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει εξειδικευμένο πανεπιστημιακό τμήμα ΑΕΙ. Για να σπουδάσει κάποιος υφαντική πρέπει να πάει στο εξωτερικό. Η μόνη σχετική με την υφαντική εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι η λειτουργία ορισμένων ΤΕΙ, όπως το Τμήμα Κλωστοϋφαντουργίας ΤΕΙ Πειραιά και το ΤΕΙ Θεσσαλονίκης Παράρτημα Κιλκίς «Τμήμα Σχεδιασμού & Παραγωγής Ενδυμάτων». Ίσως θα πρέπει να αναζητηθεί η ίδρυση μιας πανεπιστημιακής σχολής με τμήματα υφαντικής, ταπητουργίας, ενδυματολογίας, σχεδιασμού υφασμάτων και υφασματολογίας. Η ελληνική υφαντική αποτελεί ένα κομμάτι της εθνικής μας κληρονομιάς και μπορεί – και πρέπει – να αποτελέσει για τους νέους μελετητές – σχεδιαστές του υφάσματος μια ουσιαστική πηγή έμπνευσης, για σύγχρονες πρωτοποριακές δημιουργίες σχεδιασμού και όχι μόνο.
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η μυστηριακή έλξη της υφαντικής σε χειροποίητους αργαλειούς εξακολουθεί ν’ αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού από μεγάλο αριθμό ευαισθητοποιημένων σε θέματα τέχνης και λαϊκής σοφίας πολιτών ανά την υφήλιο. Στην Ελλάδα, όσο υπάρχει ακόμη η αγάπη προς τη διαχρονική αυτή τέχνη, διατηρείται ζωντανό το ενδιαφέρον των ανθρώπων προς αυτή.
(Οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν από σπουδαστές του τμήματος Δημοσιογραφίας του Δημόσιου ΙΕΚ Βόλου)