Της Μαρίας Σπανού
Μας αποχαιρέτησε η μεγάλη της Ποίησης, Κική Δημουλά. Χθες κηδεύτηκε. Αν υπήρξε μια σύγχρονη ποιήτρια που να αγαπήθηκε από πολλούς και σε μεγάλο βαθμό ήταν σίγουρα εκείνη. Με αρκετές δεκαετίες παρουσίας στα γράμματα και πολλές ποιητικές συλλογές στο ενεργητικό της, με πλήθος μεταφράσεις, «όνομα» στο εξωτερικό, τρία Κρατικά Βραβεία (1972, 1989, 2010), Βραβείο Ουράνη (1995), Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας (2009), Αριστείο των Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών (2001), η Κική Δημουλά εξελέγη στην Ακαδημία το 2002, καταλαμβάνοντας την έδρα της Ποίησης που είχε κενωθεί πριν από χρόνια, μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Βρεττάκου. «Οι ποιητές, τι χρειάζονται σε μικρόψυχους καιρούς;» ρωτούσε ο Χέλντερλιν τον 19ο αιώνα και αυτό ακριβώς το αθάνατο ερώτημα, που επανέλαβε και ο Σεφέρης, έθεσε και απάντησε η Κική Δημουλά, στην πρώτη της ομιλία στην Ακαδημία Αθηνών. «Πιστεύω», είπε, «ότι η ποίηση βοηθάει όσο το κερί που ανάβουμε μπαίνοντας σε ένα έρημο, καταργημένο ξωκλήσι, με φευγάτους όλους τους αγίους. Ωφελεί όσους την αγαπούν, επειδή βρίσκουν εντός της μικρά κομματάκια από σκισμένες φωτογραφίες του ψυχισμού τους. Περισσότερο και πιο σωστά ωφελεί εκείνους που πιστεύουν στη μαγεία της. Που δεν θέλουν να θέσουν τον δάκτυλό τους επί τον τύπον της κατανόησής της. Ωφελεί τη γλώσσα. Την περισυλλέγει από τους μεγάλους κάδους της βιασύνης και τη μεταγγίζει με σέβας στο τόσο δα μπουκαλάκι του αγιασμού, μια γουλιά, όσο ακριβώς χρειάζεται να πιει η ουσία. Τέλος ωφελεί όσο μια παυσίπονη σταγόνα η ποίηση, σε έναν ωκεανό λύπης. Δεν είναι λίγο».
Τρία χρόνια μετά, ο Δήμος Βόλου, επί δημαρχίας του Κυριάκου Μήτρου, σε ειδική αφιερωματική εκδήλωση, παρουσία της ίδιας, την ανακήρυξε επίτιμο δημότη του. Ήταν μια σπουδαία εκδήλωση, εκείνη η φορτισμένη βραδιά της 29ης Μαΐου 2005, σε οργάνωση του Δήμου Βόλου και του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Μαγνησίας. Ο κόσμος, που είχε πλημμυρίσει το θέατρο της Παλιάς Ηλεκτρικής, υποδέχτηκε με σέβας τη σεβαστή Κυρία του Πολιτισμού, που ύστερα από ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, γινόταν και επίσημα συνδημότισσά τους. Μετά τα αναγκαία εισαγωγικά από την υπογράφουσα ως συντονίστρια, η τότε πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Ελένη Χατζηδημητρίου με θερμό χαιρετισμό της, εισήγαγε το «μυημένο» κοινό στο ποιητικό πεδίο της τιμώμενης για να συνεχίσει μετά, ο τότε πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, Γιώργος Πατελοδήμος, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων: «H φωνή της ποιητικής αγωνίας της Κικής Δημουλά τιμάται απόψε. O λιτός, αλλά αιχμηρός της στίχος». Αναλυτικότερα, την ποιητική της διαδρομή παρουσίασε η γνωστή φιλόλογος – ποιήτρια Τασούλα Καραγεωργίου, με ευστοχία, πληρότητα και ευαισθησία. Λίγο νωρίτερα, ο δήμαρχος της απένειμε τον πάπυρο με την απόφαση μαζί με την ειδική πλακέτα ως ελάχιστη τιμή για τη μεγάλη προσφορά της στη σύγχρονη λογοτεχνία, τα γράμματα και τον ελληνικό πολιτισμό. Μαζί με τα τυπικά, της πρόσφερε και το ομοίωμα της «Αργούς», γεγονός που έδωσε το έναυσμα στη Δημουλά, ευχαριστώντας τον θερμά για την τιμή που της έγινε, να σχολιάσει: «Με το πλεούμενο που μόλις απέκτησα, δεν πρόκειται να μεταβληθώ σε πλοιοκτήτρια έπαρση», αναφερόμενη στην «Αργώ», που τότε ήταν στο φόρτε της προετοιμασίας της. Αμέσως μετά, χάρισε στους παραβρισκόμενους μερικούς από τους στίχους της, κατασυγκινώντας τους πάντες, που με τη λήξη περίμεναν υπομονετικά για να της σφίξουν το χέρι. Και εκείνη κατασυγκινημένη ανταποκρίθηκε με ευχαρίστηση.
Αντί επιλόγου, κρίνω σκόπιμο να παραθέσω μέρος του βιογραφικού της (γραμμένο από την ίδια τη Δημουλά): «Ένα βιογραφικό σημείωμα πρέπει, αφού γραφτεί, να μείνει επ’ αρκετόν καιρό κρεμασμένο στον αέρα από ένα τσιγκέλι αυστηρότητας, ώστε να στραγγίξουν καλά τα στερεότυπα, οι ωραιοποιήσεις, η ρόδινη παραγωγικότης και ο πρόσθετος ναρκισσισμός, πέραν εκείνου που ενυπάρχει στη φύση μιας αυτοπαρουσίασης. Μόνο έτσι βγαίνει το καθαρό βάρος: Το ήθος που επέβαλες να τηρεί η προσπάθειά σου. Το πόσα βιβλία έγραψε κανείς, πότε τα εξέδωσε, ποιες μεταφράσεις τα μεταναστεύουν σε μακρινές ξένες γλώσσες και ποιες διακρίσεις τα χειροκροτούν είναι τόσο τρέχοντα, όσο το να πεις ότι μέσα σ’ ένα βαρύτατο χειμώνα υπήρξαν και κάποιες μέρες με λιακάδα».
Και λίγο πιο κάτω:
«Δεν νοιώθω δημιουργός. Πιστεύω ότι είμαι ένας έμπιστος στενογράφος μια πολύ βιαστική πάντα ανησυχίας, που κατά καιρούς με καλεί και μου υπαγορεύει κρυμμένη στο ημίφως ενός παραληρήματος, ψιθυριστά, ασύντακτα και συγκεκριμένα, τις ακολασίες της με έναν άγνωστο τρόπο ζωής. Όταν μετά αρχίζω να καθαρογράφω, τότε μόνον, παρεμβαίνω κατ’ ανάγκην: Όπου λείπουν λέξεις, φράσεις ολόκληρες συχνά και το νόημα του οργίου, προσθέτω εκεί δικές μου λέξεις, δικές μου φράσεις, το δικό μου όργιο στο νόημα, ότι τέλος πάντων έχει περισσέψει από δικές μου ακολασίες με έναν άλλον, άγνωστο τρόπο ζωής. Τόσο μεταχειρισμένη και υπηρεσιακή είναι η ανάμειξή μου στη δημιουργία. Φύσει ολιγογράφος, εξέδωσα οκτώ ποιητικές συλλογές μέσα σε σαράντα πέντε χρόνια. Η σημασία τους είναι ακόμα συμβατική. Είναι γραμμένη στη λίστα αναμονής των μεγάλων επερχόμενων κυμάτων του μετά-κριτή χρόνου».
Αυτή ήταν η Κική Δημουλά. Η θλίψη για την απώλειά της γίνεται μελαγχολία, όταν αναλογιζόμαστε ότι οι πνευματικοί άνθρωποι λιγοστεύουν και αφήνουν πίσω τους ερημιά. Αλλά όπως έγραψε η ίδια: «Κανένα τέλος δεν έρχεται με άδεια χέρια». Καλό Ταξίδι, αγαπημένη μας Κική Δημουλά.
Σύντομο Βιογραφικό Κικής Δημουλά
H Κική Δημουλά, γεννήθηκε το 1931 στην Αθήνα. Εργάστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος επί είκοσι πέντε χρόνια, από το 1949 – 1974. Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1952 με την ποιητική συλλογή “Ποιήματα” που μετά από λίγο την απέσυρε η ίδια από την κυκλοφορία. Παντρεμένη με τον ποιητή Άθω Δημουλά από το 1954 και μητέρα δύο παιδιών, εξέδωσε έκτοτε εννέα ποιητικές συλλογές. Μέρος του έργου της έχει μεταφραστεί στα Γαλλικά, Αγγλικά, Ισπανικά, Σουηδικά, Γερμανικά και Ιταλικά.
Βραβεία – Διακρίσεις:
1972, Β΄ κρατικό Βραβείο Ποιήσεως, για τη συλλογή: “Το λίγο του κόσμου”.
1989, Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποιήσεως, για τη συλλογή “Χαίρε ποτέ”
1995, Βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη, (Ακαδημία Αθηνών),
για τη συλλογή: “Η εφηβεία της λήθης”.
2001, Αριστείο των Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, για το σύνολο του έργου της.
Εργογραφία
Έρεβος, 1956
Ερήμην, 1958
Επί τα ίχνη, 1963
Το λίγο του κόσμου, 1971
Το τελευταίο σώμα μου, 1981,
Χαίρε ποτέ, 1988.
Η Εφηβεία της λήθης, 1994.
Ποίηση, (συγκεντρωτική έκδοση) Αθήνα, Ίκαρος, 1998.
Ενός λεπτού μαζί, 1998.
Ήχος απομακρύνσεων, 2001.