του Γ. Καπουρνιώτη
Δυσθεώρητο είναι το κόστος που θα έχει η αποκατάσταση των καταστροφών στη Θεσσαλία αλλά και οι δυσκολίες με τις οποίες θα βρεθούν αντιμέτωπες το επόμενο διάστημα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι αυτοαπασχολούμενοι στην πληγείσα περιοχή. Σύμφωνα με πρώτες εκτιμήσεις, το συνολικό κόστος της καταστροφής υπολογίζεται στα 5-6 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό το οποίο αντιστοιχεί στο 2,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της χώρας. Σε αυτό το κόστος περιλαμβάνονται οι υποδομές που θα πρέπει να ανοικοδομηθούν αλλά και τα κονδύλια που θα πρέπει να δοθούν σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, που είδαν τις περιουσίες τους να πνίγονται στις λάσπες, για να μπορέσουν να επιστρέψουν έστω και μερικώς σε μια κανονικότητα.
Από την άλλη όλοι γνωρίζουμε ότι η πολιτεία σε έναν τόπο σεισμογενή όπως είναι η Ελλάδα όρισε υψηλούς συντελεστές ασφαλείας και έχουμε καταφέρει, πληρώνοντας ένα «σκασμό» λεφτά, να κατασκευάζουμε κτίρια γερά που μπορούν να παραμείνουν ανέπαφα (!)
Αν, όμως, το έδαφος που εντάσσονται αποδειχθεί ανεπαρκές να τα υποδεχθεί, ιδιαίτερα σε περιοχές ευάλωτες σε πλημμυρικά φαινόμενα, όπως δίπλα στα ρέματα, τι γίνεται σε μια τέτοια περίπτωση; Υπάρχουν βέβαια και οι γεωτεχνικές μελέτες που στόχο έχουν τη βέλτιστη ασφάλεια, λειτουργικότητα, αισθητική, προστασία στο περιβάλλον και την αντοχή και που θα έπρεπε να προηγηθούν της ανοικοδόμησης. Σπάνια όμως προηγούνται, ιδιαίτερα στην επαρχία, όπου οι μηχανικοί και οι ιδιοκτήτες σε μερικές περιπτώσεις συνωμοτούν, παραπλανούν την πολεοδομία με ασυνεπείς υπεύθυνες δηλώσεις περί καταλληλότητας του οικοπέδου και με την ελπίδα ότι το κτίριο είναι γερό και θα αντέξει! Έτσι προχωρούν με τη λογική του: «Πάμε και όπου βγει!». Όσο για τον περιβάλλοντα χώρο, τις μάντρες, τα τοιχία αντιστήριξης και προστασίας, που η αντοχή τους δεν ελέγχεται στατικά, συχνά πραγματοποιούνται «επιπόλαιες» και αυτοσχέδιες κατασκευές από τον υπεύθυνο εργολάβο (κυρίως από Αλβανία), ευάλωτες να αντέξουν τις όποιες εχθρικές επιθέσεις της φύσης. Και σε περίπτωση που επέλθει η καταστροφή, όλοι μας προστρέχουμε στις αποζημιώσεις.
Πολιτεία και πολίτες ας αντιμετωπίσουμε με υπευθυνότητα όλα όσα στο όνομα ενός «ωχαδερφισμού» προσπερνάμε, ενώ στην ουσία γνωρίζουμε ότι ρισκάρουμε, ότι είναι πολύ πιθανόν οι επιλογές μας να μην αντέξουν. Η μεγαλύτερη ευθύνη βέβαια ανήκει στην πολιτεία που αρνείται να ακούσει τους επιστήμονες και όλους εκείνους που πραγματικά γνωρίζουν πολύ περισσότερα σχετικά με τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες. Δεν αναλαμβάνει την πρέπουσα ευθύνη για τον σχεδιασμό, την πρόληψη, την προστασία και τη διαχείριση των φυσικών καταστροφών, όχι της κατοικίας ως μεμονωμένης μονάδας, αλλά και για το σύνολο των οικισμών και του περιβάλλοντος, φυσικού και δομημένου. Και ενώ γνωρίζει πολύ καλά από χάρτες κινδύνου πλημμύρας, όπως για τη Θεσσαλία, ποιες περιοχές είναι επικίνδυνες για πλημμύρες, δεν προχωρεί στην κατάρτιση σχεδίων διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας, με δεδομένη μάλιστα την καταστροφή από προηγούμενη κακοκαιρία, όπως για παράδειγμα τον «Ιανό», που έπληξε τη Μεσόγειο και κυρίως την Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2020 με πολύ ισχυρές τοπικές καταιγίδες, οι οποίες επέφεραν βιβλικές πλημμύρες και θανάτους. Καθυστέρησε μάλιστα στην άμεση προώθηση και ολοκλήρωση ακόμη και των περιορισμένων αντιπλημμυρικών έργων που είχαν δρομολογηθεί, μεταθέτοντας την ευθύνη στον πολίτη και τις ανεξέλεγκτες επεμβάσεις των εργολάβων. Και οι πυρκαγιές συνεχίζονται, τα αντιπλημμυρικά έργα που ακολουθούν και χρηματοδοτεί η πολιτεία είναι αναξιόπιστα, όπως αυτό στην Βόρεια Εύβοια, που δύο χρόνια μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές (κάηκαν συνολικά 500.000 στρέμματα) κατέρρευσαν από τις γνωστές κατασκευαστικές αστοχίες, χωρίς ακόμη να αναζητηθούν ευθύνες. Σε καμένες λεκάνες, είναι επιτακτική η ανάγκη λήψης και κατασκευής άμεσων αντιδιαβρωτικών αντιπλημμυρικών μέτρων και έργων, αντίστοιχα, για την εξομάλυνση των πλημμυρικών φαινομένων από τυχόν ισχυρές βροχοπτώσεις.
Επομένως, η πολιτεία οφείλει εν όψει των κινδύνων της κλιματικής αλλαγής να θωρακίσει το δομημένο περιβάλλον επιβάλλοντας και θεσμοθετώντας μέτρα για την αποφυγή καταστροφών, αλλά και την εκπόνηση επικαιροποιημένων σχεδίων για την άμεση επέμβαση για διασώσεις και αποκαταστάσεις. Παράλληλα με την ίδια αυστηρότητα που ελέγχει τις στατικές μελέτες των κτιρίων, να θεσπίσει και αυστηρούς όρους ως προς την επιλογή της θέσης ανοικοδόμησης, που πρέπει να απέχει ικανή απόσταση από τα ρέματα μια και η απλή δήλωση του μηχανικού δεν φαίνεται να επαρκεί, ιδιαίτερα όταν κάποια από αυτά έχουν μπαζωθεί. Όσο για τα παλαιά κτίρια, ειδικά σε τέτοιες περιοχές, φτιαγμένα από πέτρα, πλίνθους ή τούβλα με σενάζ ή σκελετό από μπετόν, απαιτείται πλέον έλεγχος για τη στατική τους επάρκεια και την καταλληλότητα του εδάφους. Και παρά τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικράτειας, αρνείται και διαρκώς παραπέμπει στις καλένδες την κατάργηση της ασύστολης εκτός σχεδίου δόμησης, που προκαλεί μια περιβαλλοντική υποβάθμιση και αυξάνει την τρωτότητα του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος σε φυσικές καταστροφές και στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Πολιτεία, εργολάβοι, μηχανικοί και βέβαια και εμείς, οι ιδιοκτήτες, συμπράττουν τελικά επί δεκαετίες σε ένα καταστροφικό πολυσύνθετο σενάριο που πρέπει άμεσα να ανατραπεί.
Τέλος, αυτό που επιβεβαιώνει τη μετάθεση της ευθύνης είναι ότι παρά τις έγκαιρες προειδοποιήσεις των μετεωρολόγων για τον επερχόμενο καταστροφικό «Daniel» και ενώ είχε προηγηθεί και ο «Ιανός», η πολιτεία παρέμεινε αδρανής, χωρίς τον παραμικρό έλεγχο των υποδομών, αλλά και κυρίως χωρίς να ενημερώσει έγκαιρα τους κατοίκους να προετοιμαστούν για τις επερχόμενες πλημμύρες (Elias), να αναζητήσουν καταφύγιο σε υψηλότερα σημεία και να έχουν επάρκεια σε εφόδια όπως νερό, τρόφιμα και φορτισμένα κινητά. Αυτός εκτιμώ ότι είναι ο ρόλος του 112, και όχι οι κλήσεις με ήχους που προκαλούν πανικό και προτρέπουν απλά σε σπασμωδικές απομακρύνσεις και καμιά φορά είναι και επικίνδυνες.