Επιμέλεια
Δημήτρη Κωνσταντάρα-Σταθαρά
Τριακοστό δεύτερο δημοσίευμα (τελευταίο)
Αγαπητοί αναγνώστες, από τις φιλόξενες στήλες της «Θεσσαλίας» διαβάσαμε από τις 6 Φεβρουαρίου 2022 μέχρι σήμερα, σε τριάντα δύο συνέχειες, κάθε Κυριακή (7 μήνες) το γραπτό στρατιωτικό – πολεμικό ημερολόγιο ενός συμπολίτη μας, από την Αγία Παρασκευή Βόλου. Σαν να ήταν «ωσεί παρών» δίπλα μας, ακούσαμε για τις σκέψεις του και τη δράση του, εκείνα τα δραματικά χρόνια. Οι μαρτυρίες του, νομίζω, ότι είναι πολύτιμες ψηφίδες που συνθέτουν το ψηφιδωτό της Ιστορίας της πατρίδας μας. Είναι η ματιά και η δράση ενός νέου εκείνης της εποχής που διαφέρει παρασάγγας από την εποχή μας. Μας έδωσε τις αξίες που πίστευαν οι νέοι τότε και με τις οποίες οικοδομήθηκε η νεότερη Ελλάδα. Ας μην το ξεχνάμε αυτό και ας διδαχθούμε από τον ενθουσιασμό τους, αλλά και από τα λάθη τους. Η Ιστορία είναι παρελθόν, παρόν και μέλλον.
Έτσι με βάση όσα βρήκαμε και διαβάσαμε στα διάφορα γραπτά του και πολύτιμες πληροφορίες που μας έδωσαν οι συγγενείς του συντάξαμε ένα βιογραφικό του, που κλείνει το βιβλίο που έγραψε ο ίδιος σε επιμέλεια του γράφοντος και έχει πλήρη τίτλο: «Πολεμικό Ημερολόγιο του λοχία Παναγιώτη Παναγιώτου (1916-1923). Αιχμάλωτος στο Γκαίρλιτς της Γερμανίας 1916, Πολεμιστής και Αιχμάλωτος στη Μ. Ασία 1921-1923», Έκδοση «ΙΩΝΕΣ», 2016».
«Βιογραφικό του Παναγιώτη Παναγιώτου ή Νώτα
Ο Παναγιώτης Παναγιώτου ή Νώτας γεννήθηκε στην Κοινότητα της Αγίας Παρασκευής, τότε, Δήμου Ιωλκού και σήμερα συνοικία Δήμου Βόλου, στις 28 Αυγούστου 1894. Ο πατέρας του ονομαζόταν Αθανάσιος και η μητέρα του Βαρβάρα. Είχε έναν αδελφό, τον Μόδεστο και μια αδελφή, την Κατερίνα.
Από τα γραπτά του φαίνεται να φοίτησε σε Σχολαρχείο ή Γυμνάσιο. Ως νεαρός ζει τον παλμό της εποχής του με την επέκταση της Ελλάδας το 1912-13 και τον θαυμασμό του για τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Βιώνει με πάθος τον Διχασμό των Ελλήνων (Κωνσταντινικοί – Βενιζελικοί) και εγκολπώνεται τη «Μεγάλη Ιδέα», «να διώξουμε τον Τούρκο στην Κόκκινη Μηλιά». Παρά τις ταλαιπωρίες του στον στρατό, δείχνει πάντα αισιόδοξος, ονειροπόλος και ρομαντικός και υποφέρει «χάριν της μονάκριβής μας Πατρίδος Ελλάδος».
Υπηρέτησε στον στρατό ως κληρωτός το 1915 στη Λάρισα και μετά εντάχθηκε στο Δ’ Σώμα Στρατού στην Καβάλα. Το 1916, που το Δ’ Σώμα Στρατού «αιχμαλωτίσθηκε», βρέθηκε στο Γκαίρλιτς της Γερμανίας, όπου έμεινε 2 1/2 χρόνια «αιχμάλωτος», μέχρι τον Φεβρουάριο του 1919. Ήλθε στο σπίτι του τον Ιούνιο 1919, μετά από 4 1/2 χρόνια συνεχούς υπηρεσίας στον στρατό. Εκεί στο Γκαίρλιτς της Γερμανίας, ως στρατιώτης, πιθανόν να έμαθε την τέχνη του τυπογράφου – στοιχειοθέτη, καθώς και τη γερμανική γλώσσα. Λόγω της Μικρασιατικής Εκστρατείας, μετά από δυο χρόνια, το 1921, επιστρατεύτηκε ως έφεδρος. Από τον Μάρτιο του 1921 έως τον Μάρτιο του 1923, 2 χρόνια, βρίσκεται στη Μικρά Ασία και συμμετέχει στις επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού στην πρώτη γραμμή με το Γ’ Σώμα Στρατού. Πολεμάει, υποχωρεί, αιχμαλωτίζεται. Επιστρέφει στο σπίτι του, αφού έμεινε ντυμένος το χακί 6 1/2 χρόνια για να κάνει τη ζωή του, που, στο μεταξύ, έχει γίνει 29 ετών.
Έτσι άρχισε πλέον να εργάζεται ως τυπογράφος – στοιχειοθέτης στις εφημερίδες του Βόλου -ακόμη και μέσα στην Κατοχή- μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 1951, που απεβίωσε, πρόωρα, σε ηλικία 57 ετών.
Έμενε στο πατρικό του σπίτι στην Αγία Παρασκευή, λίγο πιο πάνω από τον μικρό ναό της Αγίας Μαρίνας. Παντρεύτηκε τη Βασιλική Γκουντούλη και απέκτησε τρία παιδιά, τη Βαρβάρα, τον Αχιλλέα και τον Αθανάσιο.
Ο Αχιλλέας (απεβίωσε το 2013) εξάσκησε το επάγγελμα του μηχανικού γεωργικών μηχανημάτων (συνεργείο στη Λάρισα), παντρεύτηκε την Ελένη Παπανικολάου, καθηγήτρια στα Τ.Ε.Ι. Λάρισας (Τμήμα Φυτικής Παραγωγής) και απέκτησε δύο κόρες, την Ειρήνη (πτυχιούχο Παιδαγωγικού Τμήματος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου -Αλεξανδρούπολης) και τη Βασιλική (πτυχιούχο Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης). Η Βαρβάρα δεν απέκτησε οικογένεια και ζει στον Βόλο.
Ο Παναγιώτης Παναγιώτου κατά τη διάρκεια της Κατοχής, συνελήφθη από τους Γερμανούς, φυλακίστηκε στην Κίτρινη Αποθήκη, αλλά, ευτυχώς, είτε λόγω της «ιστορίας» του Γκαίρλιτς είτε λόγω παρέμβασης κάποιου (του προξένου της Γερμανίας Έλμουτ Σέφελ;), γλίτωσε το εκτελεστικό απόσπασμα.
Εργάστηκε ως τυπογράφος – στοιχειοθέτης σε διάφορες εφημερίδες του Βόλου και για πολλά χρόνια στην εφημερίδα «Ο Ταχυδρόμος» με τον εκδότη Αλέξανδρο Μέρο. Για τον λόγο αυτόν η εφημερίδα «Ο Ταχυδρόμος», λίγες μέρες μετά τον θάνατό του, δημοσίευσε μια συγκινητική νεκρολογία (17 Μαρτίου 1951), κάποιος με υπογραφή Χ. (δημοσιογράφος ή η σύνταξη;), που γράφει τα εξής:
«ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
Προ ολίγων ημερών κατόπιν βραχείας ασθενείας, υπέκυψεν εις το κρεββάτι του χειρουργείου εις τας Αθήνας, όπου ενοσηλεύετο, ο Παναγιώτης Παναγιώτου, τυπογράφος, εξ Άνω Βόλου, ο οποίος ειργάσθη επί αρκετά έτη και εις τον «Ταχυδρόμον».
Ήτο ένας καλός οικογενειάρχης και συνετός άνθρωπος. Εις την εργασίαν του ήτο υποδειγματικός. Είχε κάποιαν εγκυκλοπαιδικήν μόρφωσιν, ήτο γραμματικώς καλά κατηρτισμένος και εις κάθε απορίαν των, κατά το διάστημα της εργασίας των, οι συνάδελφοι του τον συνεβουλεύοντο. Δικαίως δε απεκαλείτο, δι’ αυτόν τον λόγον «δάσκαλος». Η εργασία ουδέποτε τον εκούρασε. Ούτε τον έκαμψε. Ειργάζετο πάντοτε με κέφι και διατηρούσε την αισιοδοξίαν του, έχοντας ως αχώριστον σύντροφο διαρκώς το χαμόγελο. Ο θάνατος τον ευρήκε προώρως, λόγω βαρείας ηπατικής παθήσεως, η οποία εξεδηλώθη απροόπτως. Ας είναι ελαφρό το ξένο χώμα που εσκέπασε τον αξέχαστο Παναγιώτη. Χ.» (σ. σ. Απεβίωσε στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών στις 28 Φεβρουαρίου 1951 σε ηλικία 57 ετών και ετάφη εκεί, στην Αθήνα).
Ο Παναγιώτης Παναγιώτου, μέσα από τα γραπτά του και τη ζωή του, εκπροσωπεί τον Έλληνα της εποχής, που έζησε τα δραματικά γεγονότα της πρώτης πεντηκονταετίας του 20ού αιώνα (1900-1950), που σημάδεψαν την τύχη της σημερινής πατρίδας μας (Πόλεμοι 1912-13, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Διχασμός (Κωνσταντινικών – Βενιζελικών), Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή, Ελλάδα του Μεσοπολέμου, Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Κατοχή) και θεωρούμε ότι η δική του προσωπική μαρτυρία στα ιστορικά γεγονότα συμβάλλει, σε κάποιο βαθμό, στη διατήρηση της Εθνικής Ιστορικής Μνήμης της Πατρίδας μας, που είναι ανάγκη να συντηρείται και να τιμάται.
Εδώ είναι αναγκαίο να προσθέσουμε ότι όλα τα γραπτά και σχετικό αρχειακό υλικό του Πολεμικού Ημερολογίου του Π. Π. είχαν παραδοθεί από τον γιο του Αχιλλέα στον υπογράφοντα και ο οποίος, αφού τα επιμελήθηκε – επεξεργάστηκε και τα συγκρότησε σε βιβλίο, τα παρέδωσε στην κ. Ελένη Παπανικολάου, χήρα Αχιλλέα Παναγιώτου, η οποία με τη σειρά της τα εμπιστεύτηκε στην Πολιτιστική Εστία Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας «Ίωνες» στις 19 Σεπτεμβρίου 2016, όταν έγινε η παρουσίαση του βιβλίου στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Νέας Ιωνίας. Το πολύτιμο αυτό Αρχείο βρίσκεται στους «Ίωνες» και είναι στη διάθεση καθενός ερευνητή που θέλει να το μελετήσει.
Σημείωση: Από την επόμενη Κυριακή, 18 Σεπτεμβρίου 2022, η «Θεσσαλία» θ’ αρχίσει να δημοσιεύει, σε συνέχειες, το βιβλίο της Μαρίας Γεωργίου Σταθαρά «Ακούω τη Μικρασιάτισσα Μάνα μου…» σε επιμέλεια Δημήτρη Κωνσταντάρα-Σταθαρά.