Της
Αγγελικής Θάνου,
δρ Παιδαγωγικών
και συγγραφέα
Ως συνέχεια του άρθρου της προηγούμενης Κυριακής με τίτλο «Ο δάσκαλος Γιάννης Σπύρου και το ισχυρό αποτύπωμά του στην εκπαιδευτική ιστορία των Καναλίων της Μαγνησίας», σήμερα θα γνωρίσουμε το μαθητικό έντυπο με τον τίτλο «Η κυψέλη μας», της εφημερίδας που αποτέλεσε αναπόσπαστο ζωντανό κομμάτι εκείνης της οκταετίας που το Δημοτικό Σχολείο διηύθυνε ο ίδιος δάσκαλος.
Ο πρώτος ριζοσπάστης παιδαγωγός που εισήγαγε στη σχολική αίθουσα το τυπογραφείο και τη σχολική εφημερίδα, ήδη από τον μεσοπόλεμο, ήταν ο Γάλλος Σελεστέν Φρενέ (1896-1966), εμπνέοντας με τις διδακτικές του μεθόδους το μεταρρυθμιστικό κίνημα του «Μοντέρνου Σχολείου». Πώς θα μπορούσε ο καινοτόμος και τόσο εναργής εκπαιδευτικός Γιάννης Σπύρου να μην υιοθετήσει αυτή την παιδαγωγική πρόταση στα δικά του οράματα; Ένα πρόχειρο τυπογραφείο γλυκερίνης μεγέθους Α3 plus και πολύ μεράκι ήταν αρκετά. Είναι προφανές ότι το δικό του πάθος μεταλαμπαδεύτηκε στη συντακτική επιτροπή των μαθητών. Διαβάζουμε στην εισαγωγική ανακοίνωσή της: Η εφημεριδούλα μας. Με πόση λαχτάρα περιμέναμε τη μικρή μας εφημεριδούλα! Είναι κάτι που γίνεται πρώτη φορά στο σχολείο μας, γι’ αυτό η χαρά μας είναι μεγάλη. Οι δάσκαλοί μας, μας έφτιαξαν ένα πρόχειρο τυπογραφείο και μ’ αυτό θα βγάζωμε κάθε μήνα και μια νέα εφημεριδούλα. Είναι μικρή, αλλά θα την στολίζουν οι ωραιότερες εκθέσεις μας, διάφορα, ποιήματα, παροιμίες, ανέκδοτα και ειδήσεις από τη μαθητική μας ζωή. Από δω και πέρα κάθε μαθητής και μαθήτρια, θα προσπαθεί πιο πολύ να γράψει κάτι ωραίο και να δει το όνομά του στην εφημερίδα. Η εφημερίδα μας θα διαβάζεται όχι μόνον από εμάς και τους γονείς μας, αλλά και από τους μαθητάς άλλων σχολείων, καθώς και από τους ξενιτεμένους πατριώτες μας Καναλιώτες που βρίσκονται σε άλλες πόλεις της πατρίδας μας ή σε άλλες χώρες. Η ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ.
Είναι ολοφάνερος ο ενθουσιασμός των μαθητών και το ενδιαφέρον για τη νέα τους ενασχόληση. Όσοι μαθητές βιώνουν παρόμοιες εμπειρίες συνειδητοποιούν ότι γράφουν για να τους διαβάσουν. Αυτή η κοινωνική διάσταση είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις της παραγωγής λόγου, καθώς αυτό αποτελεί μέσον διάδοσης της είδησης στην τοπική κοινωνία. Διαβάζουμε από τους μικρούς ρεπόρτερ στο φύλλο με αρ. 12 Ιανουάριος του 1962: Ένα ευχάριστο νέο: Αυτή τη στιγμή που βγαίνει η εφημερίδα μας ισοπεδώνεται το μέρος στο οποίο αύριο θ’ ανοιχτούν τα θεμέλια των νέων αιθουσών του Σχολείου μας.
Στην εφημερίδα διάβαζε κανείς νέα από τη σχολική ζωή, τις δράσεις του Σχολικού Συνεταιρισμού, τοπική ιστορία, περιγραφές συμβάντων, εκδρομών, εορτών και παραστάσεων, ποίηση, παροιμίες, ανέκδοτα, οικονομικό απολογισμό εσόδων – εξόδων του συνεταιρισμού. Κάθε φύλλο στελνόταν ταχυδρομικά σε πολλούς επιφανείς πολίτες, γόνους των Καναλίων, κι εκείνοι με τη σειρά τους απαντούσαν ταχυδρομικά κι έτσι αναπτυσσόταν μια ωραία και γόνιμη αλληλογραφία. Αποσπάσματα αυτής της επικοινωνίας δημοσιεύονταν τακτικά στη σελίδα της «Κυψέλης». Παραθέτουμε αποσπάσματα: Γράμματα που μας στέλνουν: […Έλαβα την ωραιότατη σχολική σας εφημεριδούλα «Η κυψέλη μας» και με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση την διάβασα αναλογιζόμενος τις στιγμές της πρώτης μου μαθητικής ζωής που πέρασα στο ίδιο αυτό διδακτήριο… Σας παρακαλώ δεχθήτε τα θερμά μου συγχαρητήρια. Αλέξανδρος Καραγιάννης, Δικηγόρος] από το φύλλο αρ. 4, Ιανουάριος 1961. Μια επιστολή: […επίσης διά της παρούσης μου σας γνωστοποιώ ότι αποστέλλω ως μικράν προσφοράν και συμβολήν εις το τεράστιο έργον σας μιαν γραφομηχανήν διά τας ανάγκας του Σχολικού Συνεταιρισμού ευχόμενος πάντοτε ευόδωσιν των εργασιών σας. Νίκος Χατζηνικολάου, Δικηγόρος, Πανεπιστημίου 46 Αθήνα], Αρ. φύλλου 10, Νοέμβρης 1961. Απ’ όσα μας γράφουν: Πανελλήνια Συνομοσπονδία Ενώσεων Γεωργικών Συνεταιρισμών, Υπηρεσία Συνεταιριστικής Εκπαιδεύσεως. Αθήνα, 16/1/1962. Προς το Δημοτικόν Σχολείον Καναλίων Εις Κανάλια Μαγνησίας. Σας ευχαριστούμε θερμώς, διά τας ευχάς σας και σας ευχόμεθα υγείαν, χαράν και επιτυχή πραγματοποίησην όλων των σκπών του συνεταιρισμού σας. Με εγκάρδιους χαιρετισμούς, Θ. Τζωτζάκης Ανώτερος Συντονιστικός Σύμβουλος. Αρ. φύλλου 18, Ιανουάριος 1962.
Το περιεχόμενο της εφημερίδας ήταν υπόθεση των Ε’ και Στ’ τάξεων κάθε σχολικής χρονιάς με την καθοδήγηση και την εποπτεία των εκπαιδευτικών. Αυτή η δυνατότητα έκφρασης των παιδιών ελεύθερα μα και ποιοτικά αποτελούσε ισχυρό κίνητρο για τη βελτίωση του γραπτού λόγου. Οι μαθήτριες και οι μαθητές έδιναν τον καλύτερό τους εκφραστικό εαυτό. Η μαθήτρια Βικτώρια Παππά Στ’ τάξη γράφει στο φύλλο με αρ. 4 του Ιανουαρίου του 1961. [ΕΜΠΡΟΣ. Βράδυ Πρωτοχρονιάς καθισμένοι όλοι γύρω στο τζάκι. Ένας χρόνος ξεψύχησε κι ένας καινούργιος ήλθε, είπε ο παππούς. Εύχομαι να φέρη την Ειρήνη και την Αγάπη και τη χαρά σε όλο τον κόσμο. Ευχή μου να γίνετε καλοί μαθηταί. – Ξέχασες κάτι παππού, είπα κι εγώ καθισμένη εκεί στη γωνιά. Ο καινούργιος χρόνος να μας φέρη το νέο διδακτήριο. Ας είναι αυτό το καλό νέο της χρονιάς που έρχεται είπε ο παππούς. Για να γίνει χρειάζονται μεγάλες προσπάθειες… Το πρώτο βήμα ανήκει στην Κοινότητα και κατόπιν μικροί και μεγάλοι όλοι μαζί. Εμπρός λοιπόν και καλή επιτυχία. Το 1961 με το νέο σχολείο].
Η αείμνηστη Ελένη Ντάτσιου του Ηλία, νηπιαγωγός, γράφει για τη γιορτή της ανθισμένης αμυγδαλιάς στο φύλλο με αρ. 6 τον Μάρτη του 1961.
[Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΑΝΘΙΣΜΕΝΗΣ ΑΜΥΓΔΑΛΙΑΣ. Μέσα στην ανοιξιάτικη αγκαλιά του Μαρτίου ξεπροβάλλουν οι νυφούλες αμυγδαλιές με τα κατάλευκα πέπλα τους. Περιμένουν με αγωνία να γιορτάσωμε μαζύ το στόλισμά τους . Κάθε μια φορεί όσο πιο γρήγορα μπορεί το πέπλο της κι αφοσιώνεται στο στόλισμά της. Επί τέλους έφτασε και η ημέρα. Κάτω από τον ολοξάστερο ουρανό και το χρυσαφένιο ήλιο ο κάμπος μας μοιάζει σαν απέραντος ανθόκηπος με τα λευκά και ροζ λουλούδια και δίπλα η λίμνη με τα γαλάζια νερά της καθρεφτίζει την ομορφιά του…].
Η διαδικασία της λειτουργίας μιας σχολικής εφημερίδας απαιτεί διαφορετικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Πρόκειται για καθαρά διαφοροποιημένη παιδαγωγική που αξιοποιεί τις διαφορετικές κλίσεις και ικανότητες των μαθητών, αίροντας τον σχολικό αποκλεισμό και παρέχοντας ίσες ευκαιρίες ανάπτυξης στα παιδιά. Αναδεικνύεται η διαθεματική προσέγγιση της μάθησης με σύνδεση και μεταφορά γνώσεων και δεξιοτήτων διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων, καθώς και η μέθοδος πρότζεκτ. Στο άρθρο της Κυψέλης που ακολουθεί θα διαπιστώσουμε την ανάπτυξη δράσεων που δίνουν νόημα στις σχολικές γνώσεις και τη μάθηση.
Έτος κυκλοφορίας 2ο, αρ. φύλλου 10, Νοέμβριος 1961.
ΣΤΟ ΠΑΛΙΟΚΑΣΤΡΟ: Ένα Σάββατο απογευματινό τα παιδιά της Πέμπτης και Έκτης τάξεως πήγαμε στο Παλιόκαστρο, πέρα στο Χαρακαριό, μια ώρα έξω απ’ το χωριό μας. Οι πληροφορίες και όσα έχουν γραφεί μας λένε ότι εκεί πιθανόν ήταν η αρχαία Βοίβη. Στη θέση αυτή εδώ και πολλά χρόνια οι χωριανοί μας οργώνοντας τα γύρω χωράφια, εύρισκαν διάφορα αντικείμενα. Είχαμε πολλή περιέργεια να βρούμε κι εμείς κάτι. Κάναμε μικροανασκαφές με τα σκαλιστήρια που πήραμε μαζύ μας. Πραγματικά βρήκαμε βάσεις, πλευρές και χείλη από πήλινα αγγεία. Εντύπωση μας έκανε το μαύρο χρώμα που έχουν πολλά από αυτά και το οποίον δεν έπαθε τίποτα τόσα χρόνια. Ένας συμμαθητής μας βρήκε ακέραιο ένα πήλινο νήμα της στάθμης, είναι μια πέτρα γωνική πυραμίδα με μια τρύπα στο επάνω μέρος και μέγεθος όπως τα σημερινά. Κάποιος χωρικός όταν μας είδε μας είπε ότι βρήκε κάποτε εκεί δυο ακέραια αγγεία σε προχριστιανικό τάφο και ένα νόμισμα. Τον παρακαλέσαμε να μας τα δώση εάν τα έχη και πολύ πρόθυμα μας τα εχάρισε. Στο νόμισμα φαίνεται η κεφαλή του Φιλίππου. Άλλο ένα νόμισμα έφερε από το σπίτι του ένας συμμαθητής μας που είχε βρεθεί στο ίδιο μέρος. Σ’ αυτό δεν γνωρίζουμε τίποτα. Όλα αυτά τα συγκεντρώσαμε στο Σχολείο και τα τοποθετήσαμε στη βιβλιοθήκη στο τμήμα Αρχαιολογικών ευρημάτων. Όταν έλθη αρχαιολόγος θα μας δώση ασφαλώς πολλές πληροφορίες για τη ζωή και τον πολιτισμό των προγόνων μας Καναλιωτών.
Η έκδοση μιας σχολικής μας εφημερίδας αποβλέπει πέρα από την απόκτηση γνώσεων κυρίως στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στη διαμόρφωση στάσεων των μαθητών σχετικά με τα Μ.Μ.Ε. τη δημοσιογραφία, τη διαφάνεια, την πολιτειότητα, τον δημοκρατικό διάλογο, τις συλλογικές δράσεις στον σχολικό χώρο, αλλά και στην τοπική κοινότητα και κοινωνία.
Στο φύλλο απ. 10 της Κυψέλης, Νοέμβρης 1961, διαβάζουμε: ΑΠ’ ΟΣΑ ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΑ ΜΑΣ Οι εφημερίδες […Οι μαθηταί του Σχολικού Συνεταιρισμού Καναλίων συνεχίζουν και εφέτος την έκδοσιν της εφημεριδούλας «η κυψέλη μας». Είναι χειρόγραφη η εφημερίδα με πολύ ωραία εμφάνισι και λίαν ενδιαφέροντα περιεχόμενα, από τα οποία φαίνεται η πλούσια δράσις του Συνεταιρισμού του θεωρούμενου ως καλλίτερου της Θεσσαλίας] εφημερίδα «Ταχυδρόμος» Βόλου, 4η Νοεμβρίου 1961.
Στο ίδιο φύλλο οι μικροί δημοσιογράφοι μας ενημερώνουν μέσα από τη στήλη ΑΠΟ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΡΑΣΙ ΤΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ. […3) βιβλιοθήκες Φτιάξαμε 4 βιβλιοθήκες. Μια για κάθε αίθουσα. Κόστισαν 1700 δραχμές και τις πλήρωσε ο Συνεταιρισμός μας από το σπειρολόι που κάναμε στα αμύγδαλα. Είναι ένα στολίδι σε κάθε αίθουσα. Φροντίζουμε τώρα να τις πλουτίσουμε με ωφέλιμα βιβλία. Όποιος πατριώτης μας θέλει ας μας βοηθήσει…].
Η συνεταιριστική οργάνωση απαιτεί διαφάνεια και καθαρότητα συναλλαγών. Συχνά στα φύλλα της Κυψέλης η συντακτική ομάδα αποδίδει λογαριασμό στους αναγνώστες της. Μια σχέση εντιμότητας και εμπιστοσύνης φαίνεται ότι έχει οικοδομηθεί.
Έσοδα Ιανουαρίου:
Ζωοτροφείον 75,10 δραχμές, Κουρείον 53, Κήπος 65,30, Εισφοραί μελών 68, Πρατήριον 73,60, Κάλαντα Αγ. Βασίλη 1055,10, Κάλαντα Φώτων 368,90, Δωρεά αγνώστου φίλου 1000.
Με τα χρήματα αυτά τελειώσαμε στο μαγειρείο, φτιάξαμε έναν ωραίο περιστερώνα, μια σκηνή θεάτρου και δυο σιδερόπορτες.
Εργασίες: κλαδέψαμε τις αμυγδαλιές. Περιποιηθήκαμε τις κότες, τα κουνέλια (γεννήθηκαν άλλα 15), τα περιστέρια, τις πάπιες.
Διαβάσαμε αυτό το μήνα 135 περιοδικά. «Η Ζωή του Παιδιού», Έλλην, Ερυθρός Σταυρός Νεότητας, Προς την Νίκη.
Εορτές: Με τη θεία λειτουργία, αρτοκλασία και ομιλίες γιορτάσαμε την εορτή των Μεγάλων Διδασκάλων.
Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας: Οι σχολικοί συνεταιρισμοί συστήνονται ως ελεύθερη ένωση των μαθητών, σκοπός των οποίων είναι η διαπαιδαγώγηση των μαθητών σχετικά με τις αρχές της αλληλοβοήθειας, της συνεργασίας, της κοινωνικής ευθύνης κ.λπ., αλλά και εν γένει η εμπέδωση των αρχών της συλλογικότητας, συνάγεται ότι προέχει ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας τους, ανεξάρτητα από την υποχρέωση σύστασής τους με τη μορφή του συνεταιρισμού, η οποία απορρέει από τις διατάξεις της νομοθεσίας που τους διέπει (3 Δεκεμβρίου 2018) https://www.esos.gr/arthra/60230/dieykriniseis-gia-toys-sholikoys-synetairismoys/.
Ας διαβάσουμε πως ερμηνεύει το συνεταιριστικό πνεύμα η μαθήτρια της Στ’ τάξης Καλλιόπη Λαγού.
Γιατί αγαπώ τον Σχολικό Συνεταιρισμό
Τον Σχολικό Συνεταιρισμό τον αγαπώ γιατί μας αποδίδει τόσα καλά και ωφέλιμα πράγματα. Τόσα χρόνια που δεν είχαμε συνεταιρισμό το σχολείο μας ήταν σαν ένα σπίτι απεριποίητο. Αλλά τώρα αυτά τα λίγα χρόνια που διωργανώσαμε τον σχολικό συνεταιρισμό, το σχολείο μας πήρε άλλη όψι. Με λίγα χρήματα που διαθέτουμε κάθε μήνα και με την εργασία μας φτιάξαμε τόσα ωραία έργα που έρχονται οι ντόπιοι και οι ξένοι και τα θαυμάζουν… Μόλις μπης απ’ την κεντρική πόρτα βλέπεις τον καταπράσινο κήπο, το ζωοτροφείο με τις κότες, τα περιστέρια, τα κουνέλια και τα δυο παγώνια. Πιο πέρα το κουρείο και λίγο πιο κάτω η παιδική χαρά με τις κούνιες, την τσουλήθρα, τις τραμπάλες, τον σαλίγκαρο. Νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε ένα ωραίο πάρκο. …Όταν κι εμείς μεγαλώσουμε θα μπούμε στους συνεταιρισμούς που υπάρχουν στο χωριό μας και να δήτε τι θα κάνουμε σαν καλοί συνεταίροι. Από το φύλλο της Κυψέλης μας, με αρ. 12, Ιανουάριος 1962.
Η εμπειρία της έκδοσης της σχολικής εφημερίδας είναι δυνατή και ευχάριστη τόσο για τους μαθητές, όσο και τους εκπαιδευτικούς που εμπλέκονται. Ελπίζουμε στην ανάπτυξη των συνθηκών εκείνων στα σχολεία που να ευνοούν παρόμοιες προσπάθειες.
Στα αποσπάσματα της μαθητικής εφημερίδας έχει τηρηθεί η ορθογραφία των εντύπων.
(Θερμές ευχαριστίες στον κ. Κυριαζή Πόρποδα, επίτιμο σχολικό σύμβουλο για το πολύτιμο υλικό).