Της Ουρανίας Σταματιάδου-Κουτσογιάννη
Προκαλεί χαρά και συγκίνηση το να κρατάς στα χέρια σου ένα βιβλίο που μόλις πριν λίγο καιρό έχει εκδοθεί, όμως είναι διπλά ξεχωριστή και μεγάλη η χαρά και η συγκίνηση όταν ο συγγραφέας τυχαίνει να έχει υπάρξει μαθητής σου.
Ποικίλα τα συναισθήματα που διακατέχουν την ψυχή του εκπαιδευτικού, όταν παρακολουθώντας την πορεία των μαθητών του στη ζωή εισπράττει τη βαθιά ικανοποίηση ότι τα σποράκια που έσπειρε στη θητεία του, φύτρωσαν, μεγάλωσαν και έδωσαν καρπούς γλυκείς.
Η αναφορά στον αγαπημένο μου μαθητή, τον Χρήστο Αγιώτη, για το πολύ πρόσφατο
πόνημά του που φέρει τον τίτλο «Η εθνική και πολεμική δράσις των εν Αιγύπτω Ελλήνων υπό Κων/νου Λιβανού».
Πρόκειται για την πρώτη συγγραφική προσπάθεια του Χρήστου, παιδιού που γαλουχήθηκε από τους γονείς του με την αγάπη και την ενασχόληση με το βιβλίο και έφτασε σήμερα να είναι ιδιοκτήτης βιβλιοπωλείου, των εκδόσεων «ΗΒΗ» και πρόεδρος του Συλλόγου Βιβλιοπωλών Χαρτοπωλών και Εκδοτών Μαγνησίας.
Το εν λόγω βιβλίο περιλαμβάνει ανέκδοτες μελέτες του λογίου Πηλιορείτη Κων/νου
Λιβανού, γραμμένες σε πολυτονικό σύστημα. Τις μελέτες αυτές έφερε στην επιφάνεια η κ. Τατιάνα Βασαρδάνη-Κουράκη, κόρη του αείμνηστου Σταύρου Βασαρδάνη, η οποία ανοίγοντας «το σεντούκι με τις τσαγκαραδιώτικες λεβάντες» που προστάτευαν τα έγγραφα του πατέρα της, ανακάλυψε μέσα σ’ αυτό και την ύπαρξη των μελετών του Κων/νου Λιβανού.
Οι μελέτες αυτές αποκτούν «σάρκα και οστά» και γίνονται γνωστές χάρη στην ενασχόλησή του με αυτές του Χρήστου Αγιώτη, ο οποίος συμμετέχοντας στο πρόγραμμα «Πηλιορείτες εν Αιγύπτω της Ακαδημίας Λαϊκού Πολιτισμού και Τοπικής Ιστορίας του φορέα «Μαγνήτων Κιβωτός» της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού, τολμάει να κολυμπήσει στα βαθιά νερά. Αναμοχλεύει παλιές εκδόσεις, αναζητά στοιχεία σε νεότερες σχετικές μελέτες και συγγράμματα, συμβουλεύεται έμπειρους συγγραφείς και ανθρώπους των γραμμάτων, τους οποίους συναναστρέφεται, και ρίχνεται στη δουλειά.
Το αποτέλεσμα χειροπιαστό! Ένα σύγγραμμα 350 σελίδων με περιεχόμενο τη δράση, εθνική και πολεμική των Ελλήνων της Αιγύπτου.
Πολύ χαρακτηριστικά το εμπροσθόφυλλο και οπισθόφυλλο του βιβλίου. Εμπρός φέρει τα χρώματα της ελληνικής σημαίας, το λευκό με τις μπλε ρίγες πάνω δεξιά και αριστερά το σήμα της Πανελλήνιας Ένωσης με την υδρόγειο σφαίρα, ενδεικτική της παγκόσμιας διασποράς του Ελληνισμού και τον δικέφαλο αετό στην κορυφή με την βασιλική κορώνα, σημαίνουσα τη φιλοβασιλικότητα του Κων/νου Λιβανού.
Στο κάτω μέρος απεικονίζονται Έλληνες στρατιωτικοί παρελαύνοντες με τις ελληνικές σημαίες προ του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη κατά την επιστροφή στην Ελλάδα με την Απελευθέρωση.
Στο οπισθόφυλλο απεικονίζεται η θεά Αθηνά δαφνοκρατούσα και αναγράφονται αλήθειες, όπως: Δεν αμφιβάλλομεν ότι θα ευρεθώσιν ίσως άνθρωποι που θα ζητήσουν την κεφαλήν μας επί πίνακι. Αλλ’ αυτό δεν θα μας εμποδίσει να είπωμεν την αλήθειαν και μόνον την αλήθειαν χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Είμεθα εξ εκείνων που πρεσβεύουν ότι το συγκαλύπτειν και αποκρύπτειν μερικά ελαττώματα της φυλής ισοδυναμεί προς καθαράν προδοσίαν.
Δομικά προηγείται ο πίνακας περιεχομένων με τις ευχαριστίες του συγγραφέα και ακολουθεί ένα ευρύ εισαγωγικό σημείωμα αναφερόμενο στον «βίο και την πολιτεία» του Κων/νου Λιβανού.
Το οικογενειακό του δέντρο είχε τις ρίζες στη Ζαγορά και τη Σκόπελο. Ο παππούς του Ζήσιμος Λιβανός ήταν αυτός που μετοίκησε μετά την Ελληνική Επανάσταση από τη Σκόπελο στην Αίγυπτο. Υπήρξε μάλιστα και ένας από τους πρώτους ευεργέτες του Αχιλλοπούλειου Νοσοκομείου Βόλου διαθέτοντας 195 λίρες αιγυπτιακές. Από τον γάμο του με την Κυρατσώ Σκενδεράνη απέκτησε δύο κόρες και δύο γιους, τον Κων/νο και τον Νικόλαο.
Γιος του Νικολάου υπήρξε ο Κων/νος, ο οποίος αφού τελείωσε τις σπουδές του στη Νομική Σχολή Αθηνών, μετανάστευσε στην Αίγυπτο στις αρχές του 20ού αιώνα και ασχολήθηκε με το εμπόριο βάμβακος κοντά στους συγγενείς του. Όντας ανήσυχο και δημιουργικό πνεύμα ίδρυσε εκεί μαζί με άλλους 98 παροίκους τον Ελληνικό Σύλλογο «Ερμής».
Το 1914 σχημάτισε τον Τοπικό Προσκοπικό Σύλλογο μαζί με τον Κων/νο Κουτσάφτη. Το 1917 πρωτοστάτησε στη δημιουργία του Συλλόγου Αποφοίτων Γυμνασίου. «Σκοπός η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των αποφοίτων, αλλά και η βοήθεια προς όλους τους άπορους μαθητές».
Το 1927 πρωτοστάτησε και στην ίδρυση του Συλλόγου Ζαγοράς στην Αλεξάνδρεια μαζί με παλιούς συμμαθητές και φίλους: Κων/νο Καμπανιάρη, Δημ. Σαμσαρέλο, Απ. Κωνσταντινίδη.
Κατά τα έτη 1946-1947 διορίστηκε άμισθος εμπορικός σύμβουλος της Ελληνικής Βασιλικής Πρεσβείας στο Κάιρο. Σκοπός του η παροχή βοήθειας από την αιγυπτιακή κυβέρνηση προς την κατεστραμμένη από τον πόλεμο Ελλάδα.
Ο Κων/νος Λιβανός υπήρξε υπέρμαχος της Βασιλείας. Ασχέτως όμως των πολιτικών του πεποιθήσεων αποτελούσε έναν ξεχωριστό λόγιο και πατριώτη της παροικίας. Κάθε του δράση απέβλεπε, ακόμη και επαγγελματική, στη συνεισφορά του στον εκεί Ελληνισμό και πίσω στην πατρίδα. Πρόκειται για μια δραστήρια προσωπικότητα με σκοπό και στόχο τη διατήρηση της εθνικής και πολιτιστικής μας ταυτότητας και κυρίως την ανάπτυξη του πατριωτισμού.
Για τους Αιγυπτιώτες και ειδικότερα για ανθρώπους όπως η οικογένεια Λιβανού που για τρεις γενεές έζησαν και μεγαλούργησαν στη Νειλοχώρα, η Ελλάδα και η Αίγυπτος τελικά αποτελούσαν την ίδια έννοια, αυτή της πατρίδας. Η συνεισφορά τους εκεί και εδώ πρέπει να υπολογίζεται ως ισότιμη.
Το κυρίως μέρος του βιβλίου αποτελείται από δύο μεγάλες ενότητες.
Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει τις μελέτες του Κ. Λιβανού που αφορούν στους πολέμους: Βαλκανικούς, Α’ Παγκόσμιο, Μικρασιατικό, 1940-45 και γενικά στα γεγονότα σταθμούς του Ελληνισμού που ακολούθησαν, όπως ο αγώνας της Κρήτης, η δράση της Ελληνικής Ταξιαρχίας στο Ελ Αλαμέιν, η δράση του Στόλου και η ίδρυση του Ιερού Λόχου Ελλήνων Αξιωματικών.
Ιδιαίτερα συγκινητική η πρόθυμη συμμετοχή των στρατευσίμων εφέδρων και εθελοντών στους πολέμους στο πλευρό των Ελλήνων.
…Οι εν Αιγύπτω Έλληνες διατηρούντες αδιάσειστον το το εθνκόντων φρόνημα
παρηκολούθουν πάντοτε εκ του πλησίον τα εθνικά γεγονότα μετέχοντες εις τους πολέμους και θυσιάζοντες το παν διά την πατρίδα.
…Οι Έλληνες εκράτησαν πάντοτε την εθνικότητά των ως ιερόν κειμήλιον, εκπληρούντες τας στρατιωτικάς των υποχρεώσεις ανελλιπώς και άνευ δισταγμού και βραδύτητος, διετήρουν το ιερόν πυρ της πατρίδας και πιστοί εις τας εθνικάς παραδόσεις ανέμεναν το σάλπισμα προς απελευθέρωσιν των υποδούλων αδελφών…
…Τον Σεπτέμβριον του 1912 απεφασίσθη η κήρυξις της επιστρατεύσεως. Ταυτοχρόνως κατηρτίσθη το Γεν. Επιτελείον Στρατού υπό την Αρχηγίαν του Διαδόχου Κων/νου εξ αρίστων αξιωματικών του στρατεύματος με Γενικόν Επιτελάρχην τον αντ/χην Βίκτωρα Δούσμενην και άλλους διακεκριμένους επιτελικούς διαφόρων ειδικοτήτων.
Η αρτία κατάρτισις και μεγαλοφυία του μεγάλου Ηγέτου ενέπνεε την εμπιστοσύνην επί την τελικήν νίκην και επροκάλει τον θαυμασμόν του στρατεύματος. Οι διοικηταί των μεραρχιών και των επιτελείων των απετέλουν επίσης προσωπικότητες αρίστης εκλογής…
…Η ένδοξος στρατιωτική περίοδος των δύο Βαλκανικών πολέμων 1912 και 1913
ανύψωσαν το γόητρο της Ελλάδας και επέβαλαν τον σεβασμό των ελληνικών δικαίων με αποτέλεσμα τον διαπλασμό της πατρίδας μας.
…Κατά την Μικρασιατικήν εκστρατείαν οι Έλληνες της Αιγύπτου μετέσχον ενεργώς του πολέμου προσερχόμενοι εις τα τάξεις του ελληνικού στρατού, ενώ η παροικία ολόκληρος εβοήθη παντοειδώς τον αγώνα και περιέθαλπε κατόπιν μετά μεγίστου ενδιαφέροντος τους αφικνουμένους εν Αιγύπτω πρόσφυγας… Κατέβαλε πάσαν προσπάθειαν προς επούλωσιν των πληγών της χειμαζομένης πατρίδος και πλήρωσιν των πολυειδών αναγκών προσφέρουσα παν ό,τι ηδύνατο εις τους εν Ελλάδι συγγενείς και κοινωνικάς οργανώσεις.
Οι έφεδροι αξιωματικοί της Αιγύπτου με την κήρυξη του πολέμου την 28η Οκτωβρίου 1940 αναμένοντας την ευκαιρία να καταταγούν στις ελληνικές μονάδες ασχολήθηκαν με την οργάνωση και διοίκηση της Αεράμυνας, την αρχηγία της οποίας ανέλαβε ο Ριχάρδος Ρεμανδάς, συν/χης, έχοντας υπό τας διαταγάς του ένα σημαντικό αριθμό αξιωματικών, μεταξύ των οποίων και τον Κων/νο Λιβανό. Γιατροί, νοσοκόμοι και πρόσκοποι ανέλαβαν υπηρεσία εις το πλευρόν των αξιωματικών.
…Η υπηρεσία της Ελλ. Αεραμύνης υπήρξε μεγίστη. Αξία ιδιαιτέρας μνείας είναι η
επίδοσις των προσκόπων των οποίων η ψυχραιμία και προθυμία υπερέβη παν όριον. Οι νεαροί αυτοί στρατιώται υπήρξαν λαμπροί συνεργάται των πεπειραμένων αρχηγών της Αεραμύνης.
Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει λεπτομερείς σημειώσεις, αναλύσεις και σχολιασμούς των γεγονότων που αναφέρθηκαν στο πρώτο μέρος.
Αξιομνημόνευτη η προσφορά της Αιγύπτου προς την Ελλάδα σε χρήμα, τρόφιμα, αίμα, στρατό, δωρεές.
Από τις σημειώσεις του Κ. Λιβανού γίνονται γνωστά ονόματα Ελλήνων με εξέχουσα θέση στο εμπόριο βάμβακος, στις επιχειρήσεις, τις τράπεζες, τις τέχνες και τα γράμματα.
Οι περισσότερες από τις μελέτες του αναφέρονται στις οικογένειες Κασσαβέτη,
Σκενδεράνη, Καλαμίδα κ.ά. που προσέφεραν στην πατρίδα και την παροικία της Αιγύπτου πλούτο και κοινωνική καταξίωση.
Στον Επίλογο προβάλλεται η προσωπικότητα του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Χριστοφόρου Β’, ενός δυναμικού ιεράρχη, πολύτιμου και εμπνευσμένου ηγέτη, αληθινού ποιμένα της ελληνικής παροικίας της Αιγύπτου. Συνεργάστηκε από την αρχή με τη Μόνιμη Επιτροπή του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού Αιγύπτου προκειμένου να εξασφαλίσει βοήθεια σε ρουχισμό, φάρμακα και τρόφιμα για τους Έλληνες στρατιώτες. Πήρε μέρος στον έρανο «των Βιταμινών» που ξεκίνησε από μια ιδέα του Ε.Α.Σ. (Εθνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου) για τα παιδιά και τους πρόσφυγες. Προσπάθησε να βοηθήσει την υπόδουλη Ελλάδα εξασφαλίζοντας και με την υποστήριξη του Βασιλέα τη λύση σπουδαίων πολιτικών ζητημάτων όπως αυτά των Δωδεκανησίων, των Κυπρίων και το κοινοτικό.
Το ιστορικό έργο του Κων. Λιβανού ολοκληρώνεται με την προσθήκη ενός πληρέστατου ευρετηρίου ονομάτων και τόπων και μιας πλουσιότατης βιβλιογραφίας.
Ο Χρήστος Αγιώτης με τη βοήθεια των σπουδαίων μελετών και σημειώσεων του Πηλιορείτη Κων. Λιβανού φέρνει στο φως γεγονότα και πρόσωπα γνωστά και άγνωστα στους πολλούς για τους αγώνες, τις θυσίες και την προσφορά των Ελλήνων της Διασποράς και εν προκειμένω της Ελληνικής Παροικίας της Αιγύπτου.
Συγχαρητήρια, Χρήστο, σου εύχομαι από καρδιάς να ανεβείς όσο πιο ψηλά, θυμίζοντας τους στίχους του Αλεξανδρινού μας ποιητή Κ. Καβάφη… Κι αν είσαι ακόμη στο πρώτο το σκαλί, λίγο δεν είναι, τόσο που έκανες, μεγάλη η δόξα!