Πώς φανταζόμαστε το 1821; Ποια είναι η σχέση του τιτάνιου αγώνα των προγόνων μας για ανεξαρτησία από τον οθωμανικό ζυγό, με τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία; Είναι ορισμένα μόνο από τα καίρια ερωτήματα που τίθενται με αφορμή τον επερχόμενο εορτασμό της επετείου της Ελληνικής Επανάστασης και θα επιχειρήσει να απαντήσει η Δρ Ιουλία Πεντάζου, ιστορικός, στη σημερινή εκδήλωση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για την 25η Μαρτίου.
Η μεταδιδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ανέφερε χαρακτηριστικά για την ομιλία που θα δώσει σήμερα στις 7 στο κτίριο Παπαστράτου και θα έχει θέμα «Πώς θυμόμαστε το 1821»: Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης στο σχολείο»: «Αυτό παραμένει ένα «ανοικτό» ερώτημα προς όλους μας. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, καλό είναι να ξανασκεφτούμε το 1821 και να αναλογιστούμε τη σχέση που μπορεί να έχει με το σήμερα. Με αφορμή λοιπόν τη φετινή επέτειο, στοχεύουμε να αναδείξουμε μία διαφορετική σύνδεση που θα μπορούσαμε να έχουμε ανάμεσα στον εορτασμό ενός ιστορικού συμβάντος και πώς αυτό μπορεί να λειτουργήσει στη σύγχρονη εποχή».
Η κ. Πεντάζου μίλησε επίσης για τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η εκπαιδευτική κοινότητα στον αναστοχασμό όλων των γεγονότων που συνέβησαν πριν από δύο περίπου αιώνες, μέσα από ένα φιλόδοξο project που υλοποιείται από το Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ). Η ίδια τυγχάνει μέλος στην Επιστημονική επιτροπή του προγράμματος «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821: Ψηφιακό Αρχείο», που αποσκοπεί στη δημιουργία ενός ψηφιακού αποθετηρίου με τεκμήρια που αφορούν στον αγώνα της Ανεξαρτησίας το 1821: «Θα παρουσιάσω μία δράση που έχουμε σχεδιάσει στο πλαίσιο ενός μεγάλου ερευνητικού προγράμματος για το 1821 και απευθύνεται αποκλειστικά στα σχολεία. Ξεκίνησε από πέρυσι και μέχρι στιγμής συμμετέχουν 23 σχολεία από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας, Από τη Φλώρινα, τα Ιωάννινα και την Κομοτηνή, μέχρι την Πελοπόννησο. Ο χρονικός ορίζοντάς του φτάνει το 2021, οπότε και συμπληρώνονται 200 χρόνια από τα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης. Όλο αυτό δείχνει τι μπορεί να κάνει το σχολείο και πώς μπορούν να συνεργαστούν μαθητές με εκπαιδευτικούς, προκειμένου να φέρουν σε πέρας πολλά διαφορετικά πράγματα και να καλλιεργήσουμε την ιστορική σκέψη. Το Ψηφιακό Αρχείο 1821 έχει στόχο τη δημιουργία ενός κοινού αρχείου, για να μπορεί το κοινό να αναζητήσει στοιχεία για το 1821. Σκεφτήκαμε να οργανώσουμε μία σχολική δράση που συνδέεται με την τοπική Ιστορία και το 1821 και κατά την οποία οι μαθητές θα λειτουργούν ως μικροί ερευνητές. Είναι δηλαδή ένα μεγάλο συμμετοχικό πρόγραμμα, όπως λέμε στα ψηφιακά μέσα».
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η εποχή που διανύουμε, θέτει τα δικά της ερωτήματα. Η κ. Πεντάζου σημείωσε για τα δεδομένα που έχουν αλλάξει σήμερα: «Θα έλεγα ότι το 1821 ξεχάστηκε κάποια στιγμή από την ιστοριογραφία. Δεν ήταν ένα από τα κύρια γεγονότα που μελετούσαν οι ιστορικοί και είχαν στραφεί περισσότερο στη δεκαετία του ’40. Όμως τώρα και με αφορμή τα 200 χρόνια επιστρέφουμε βάζοντας νέα ερωτήματα. Για παράδειγμα εξετάζοντας το διεθνές πλαίσιο βλέπουμε την Επανάσταση μέσα σε ένα ευρύτερο δίκτυο επαναστατικών εξεγέρσεων που έχουν στόχο τη δημιουργία εθνοκρατών. Αυτή είναι μία σύγχρονη προβληματική. Άλλες είναι π.χ. οι αγωνιστές. Ποιοι συμμετείχαν στον αγώνα, ο ρόλος των γυναικών, οι επιπτώσεις στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Και γι’ αυτό έχει σημασία σε μία σύγχρονη μελέτη να βάλουμε κάτω και να εξετάσουμε όλους τους πρωταγωνιστές. Πώς διαμορφώνονται τα συμφέροντα κάθε ομάδας, ποιοι επιλέγουν και γιατί να πάρουν μέρος στον Αγώνα, ποια η σχέση με το οθωμανικό κράτος και την Ευρώπη. Να το δούμε ώς ένα ευρύτερο μωσαϊκό μίας κοινωνίας, η οποία βρίσκεται σε συνεχείς διεργασίες».
Όσο για το εάν η κοινωνία είναι έτοιμη να δεχθεί τέτοιες ιστορικές αλήθειες; «Θα μπορούσε να δεχθεί πολλά πράγματα, αρκεί να τα δει από μέσα. Να είναι σε θέση να τα σκεφτεί ως επιστημονικά ερωτήματα. Να μη νιώσει ότι απειλείται η σύγχρονη ταυτότητά μας. Να είμαστε περισσότεροι «ανοικτοί» σ’ αυτό», είπε κλείνοντας η ιστορικός.