Τα «ανοιχτά αρχεία», βασική πολιτική των ΓΑΚ
Καλεσμένη μας σήμερα η Αννίτα Πρασσά.
Επιμέλεια
Μαίρη Τσακνάκη Γαβαλά
Καλωσορίσατε στην κυριακάτικη «Θεσσαλία», με το ερωτηματολόγιο του Proust. Ο λόγος σε σας, κ. Πρασσά. Καταγωγή, παιδικά χρόνια, σπουδές;
Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση και εύχομαι σε σας και τους αναγνώστες της «Θεσσαλίας» μια καλή και ευτυχισμένη νέα χρονιά!
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Ναύπλιο, σε μία πόλη με έντονα τα ίχνη του ιστορικού της παρελθόντος. Από το 1949 έχει κηρυχτεί ιστορική πόλη και έτσι γλίτωσε από τη λαίλαπα της αντιπαροχής και διατήρησε την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της φυσιογνωμία. Είναι ωραίο να μεγαλώνεις σε μια τέτοια πόλη με τη μυρωδιά της Ιστορίας σε κάθε γωνιά της.
Τελειώνοντας το Λύκειο έφυγα για σπουδές στην Αθήνα, όπου σπούδασα στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. Συνεχίζοντας τις σπουδές μου στο ίδιο Τμήμα, εκπόνησα αργότερα τη διδακτορική μου διατριβή με θέμα την περίοδο του Ιωάννη Καποδίστρια, την οποία υποστήριξα με άριστα.
Μετά το πτυχίο μου, εργάστηκα για πέντε χρόνια στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Πέντε χρόνια υπέροχα, γιατί αγαπώ πολύ τη διδασκαλία και την επαφή με τα νέα παιδιά. Και θα το έχετε διαπιστώσει και σεις κ. Γαβαλά, όταν μπαίνεις στην τάξη, ξεχνάς οποιοδήποτε πρόβλημα σε απασχολεί.
Οικογένεια, καριέρα…
Ο θεσμός της οικογένειας για μένα είναι ό,τι πολυτιμότερο και είμαι πολύ περήφανη για τις δύο δίδυμες κόρες μου, με τις οποίες έχουμε χτίσει μια υπέροχη σχέση όλα αυτά τα 28 χρόνια. Θεωρώ ότι σπουδές – καριέρα – οικογένεια δεν είναι ασύμβατα και μπορούν να συνδυαστούν μια χαρά. Να φανταστείτε ότι το διδακτορικό μου το πήρα όταν τα κορίτσια μου ήταν 4 ετών. Από τότε που έγινα μητέρα, έμαθα να οργανώνω σωστά τον χρόνο μου, ενώ μέχρι τότε ήμουν λίγο «χύμα».
Το όνομά σας έχει συνδεθεί με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Ηγείστε με ευφυΐα, ταλέντο και εξαιρετικές συνεργασίες ενός τομέα με πολλά ενδιαφέροντα, αλλά και δυσκολίες. Ν’ ακούσουμε τη δική σας προσέγγιση, τα υπέρ και τα κατά μιας δουλειάς με ευθύνη και δυσκολίες.
Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους της Μαγνησίας ήλθα το 1990 και μπορώ να πω ότι μετά από τόσα χρόνια είναι πλέον η δεύτερη οικογένειά μου. Τα Γ.Α.Κ. είναι ένας επιστημονικός φορέας που συγκεντρώνει και διαχειρίζεται τα αρχεία κάθε νομού της χώρας μας, αρχεία που αποτελούν τις ιστορικές πηγές, τη μνήμη του τόπου. Καθώς δεν γεννήθηκα εδώ και δεν γνώριζα πολλά πράγματα για την περιοχή μας, μέσα από τα Γ.Α.Κ. δέθηκα ακόμη περισσότερο με τον τόπο αυτό και τους ανθρώπους του.
Τα αρχεία δεν είναι άψυχα, τα δημιουργούν άνθρωποι και συνεπώς έχουν πολλές ανθρώπινες ιστορίες να «αφηγηθούν». Γι’ αυτό και ο κόσμος τους είναι τόσο πολύ γοητευτικός. Συνήθως τα αρχεία είναι παρεξηγημένη υπόθεση και απωθούν τους περισσότερους που τα έχουν συνδυάσει με τη σκόνη και τη μούχλα, αδυνατώντας να καταλάβουν τις πληροφορίες που περιέχουν. Από την άλλη πλευρά, επειδή αφορούν στον τόπο, θα πρέπει να επιστρέφουν σ’ αυτόν. Τα «ανοιχτά αρχεία» είναι βασική πολιτική των Γ.Α.Κ. και γι’ αυτό θέλω οι αρχειακές μας συλλογές να είναι ανοικτές στην τοπική κοινωνία, σε ένα ευρύτερο κοινό και όχι μόνο στους ειδικούς ερευνητές. Και γι’ αυτό κάνουμε πολλές δράσεις, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα, ώστε οι μαθητές να εξοικειωθούν με την Τοπική Ιστορία μέσα από τα αρχεία να αποκτήσουν αρχειακή και ιστορική συνείδηση, καθώς επίσης και εκθέσεις με αφορμή διάφορα θέματα. Δύο εκθέσεις που έχουμε θεσμοθετήσει τα τελευταία χρόνια, είναι η Διεθνής Ημέρα Αρχείων (9 Ιουνίου) και το «Βόλος Ελεύθερος: 19 Οκτωβρίου 1944». Βέβαια τα τελευταία δύο χρόνια λόγω του Covid-19 δεν κάνουμε αυτές τις δράσεις διά ζώσης, αλλά ψηφιακά. Να φανταστείτε ότι κάθε χρόνο περνούσαν το κατώφλι μας 1.500 μαθητές και πολίτες και μας λείπει πάρα πολύ αυτή η επαφή. Ελπίζουμε όμως σύντομα να επανέλθουμε στους παλιούς μας ρυθμούς και θα υποδεχτούμε τους πολλούς φίλους των Γ.Α.Κ. στο φιλόξενο Αναγνωστήριό μας.
Με την ίδια λογική έχουμε κάνει αρκετά ιστορικά ντοκιμαντέρ, τα οποία, αξιοποιώντας πρωτότυπο αρχειακό υλικό και προφορικές μαρτυρίες, αναδεικνύουν παλιές επιχειρήσεις και ιδρύματα του τόπου μας και είναι ελεύθερα αναρτημένα στο youtube. Το επόμενο που θα ολοκληρώσουμε, ελπίζω μέσα στο 2022, είναι για τη γαλλόφωνη παράδοση του Βόλου, η οποία, όπως πολύ καλά γνωρίζετε, είναι μακρά και πολύ σημαντική.
Παράλληλα βέβαια είμαστε πάντα ανοικτοί σε συνεργασία με πολλούς φορείς. Δεν είναι υπερβολή ότι τα Γ.Α.Κ. Μαγνησίας είμαστε από τις πιο οργανωμένες περιφερειακές υπηρεσίες των Γ.Α.Κ., με αρκετό προσωπικό και δικό μας κτίριο. Είμαστε μια ενωμένη και δυνατή ομάδα που δουλεύουμε συντονισμένα και συλλογικά για να βγει αυτό το αποτέλεσμα.
Τα Γ.Α.Κ. τα αγάπησα ακόμη περισσότερο στα 11 χρόνια που ασχολήθηκα με τον συνδικαλισμό. Την περίοδο 2006-2017 με τίμησαν οι συνάδελφοι με τη θέση της προέδρου του πανελλήνιου σωματείου μας, απ’ όπου μπόρεσα να προσφέρω στην υπηρεσία αυτή μέσα από μία άλλη οδό. Ήταν μία έντονη περίοδος εκείνη, θυμάμαι, πολύ αγωνιστική, με πολλά πηγαινέλα στην Αθήνα, αλλά και πολλές κατακτήσεις.
Εκτός της εργασίας σας αυτής, γράφετε, παρουσιάζετε βιβλία… Να σας ακούσουμε…
Εκτός από τα Γ.Α.Κ., συνεργάζομαι με το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο στο προπτυχιακό «Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό» και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Δημόσια Ιστορία», από τα πιο επιτυχημένα και δημοφιλή μεταπτυχιακά που έχουμε στην Ελλάδα.
Επίσης, συμμετέχω στην εθελοντική Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Βόλου που λειτουργεί υπό την επιστημονική ευθύνη της καθηγήτριας Ρίκης Βαν Μπούσχοτεν και συγκεντρώνει προφορικές μαρτυρίες, επιχειρώντας αυτό που λέμε «Ιστορία από κάτω».
Παράλληλα βέβαια ασχολούμαι με την ιστορική έρευνα. Η Ιστορία και μάλιστα η Νεότερη Ιστορία είναι η μεγάλη μου αγάπη και παντοτινή. Είπαμε, τα αρχεία κρύβουν πολλές ιστορίες και πάντα εντοπίζω θέματα που με συγκινούν ιδιαίτερα και θέλω να ασχοληθώ περισσότερο. Πρόσφατα ολοκλήρωσα με τη συνάδελφό μου Ντίνα Αδαμοπούλου των Γ.Α.Κ. Ύδρας τη βιογραφία του Κωνσταντίνου Κανάρη, η οποία θα εκδοθεί σύντομα από το Ίδρυμα «Αικατερίνη Λασκαρίδη». Αξιοποίησα στο έπακρο τον χρόνο των λόκνταουν, γιατί είναι μεγάλος ο όγκος του υλικού που πραγματευτήκαμε. Ο Κανάρης είναι κυρίως γνωστός για τη συμμετοχή του στον ναυτικό αγώνα του ’21 ως πυρπολητής, ως μπουρλοτιέρης. Ωστόσο στον ελεύθερο βίο του κράτους ανέλαβε διοικητικές θέσεις και αναμίχθηκε στην πολιτική, όπως και άλλοι αγωνιστές, και αυτή του η δράση δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή. Έζησε πολλά χρόνια (1790-1877), από τους μακροβιότερους πρωταγωνιστές του ’21, και η ζωή του ήταν πολύ γεμάτη και έντονη. Να σκεφθείτε ότι πέθανε εν ενεργεία πρωθυπουργός στην οικουμενική κυβέρνηση του 1877. Στη βιογραφία του έχουμε εντοπίσει πολλά άγνωστα θέματα για τη ζωή του τόσο τη δημόσια, όσο και την οικογενειακή. Ελπίζω το κοινό να δεξιωθεί θετικά το βιβλίο μας.
Μελλοντικά σχέδια, στον τομέα Αρχεία του Κράτους, συγγραφή βιβλίων…
Ο νέος χρόνος είναι η επέτειος της Μικρασιατικής Καταστροφής και στην περιοχή μας εγκαταστάθηκαν πολλοί πρόσφυγες. Τα Γ.Α.Κ. έχουμε πολύ σχετικό υλικό, οπότε θα έχουμε αφιερώματα για το θέμα αυτό και θα συνεργαστούμε με αρκετούς φορείς. Ήδη έχουμε αποδεχτεί την πρόταση συνεργασίας με τους τοπικούς προσφυγικούς συλλόγους για το συνέδριο που ετοιμάζουν τον Σεπτέμβριο.
Παράλληλα θέλουμε να επενδύσουμε περισσότερο στην ψηφιοποίηση. Στην πανδημία αυτή αναδείχθηκε έντονα η σημασία των ψηφιοποιημένων αρχειακών συλλογών. Καθώς τα Αναγνωστήρια ήταν κλειστά για μεγάλο διάστημα, οι ερευνητές διευκολύνθηκαν πολύ με το αναρτημένο στο διαδίκτυο υλικό, που είχαν τη δυνατότητα να το μελετήσουν άνετα από τον υπολογιστή του σπιτιού τους οποιαδήποτε ώρα της ημέρας.
Επίσης, μέσα στη νέα χρονιά θα ολοκληρωθούν δύο εκθέσεις που ετοιμάζουμε για τα 100 χρόνια του Επιμελητηρίου Μαγνησίας, μέσα από τις οποίες θα προβληθεί η μεγάλη και αναμφισβήτητη συμβολή του στην ανάπτυξη της περιοχής μας, καθώς και οι περίφημες Τεχνικές Σχολές του, από τις οποίες αποφοίτησαν εξαιρετικοί τεχνίτες, σχεδιαστές, λογιστές.
Covid-19. Μια δική σας προσέγγιση. Ανησυχία, προβληματισμοί…
Οπωσδήποτε ανησυχία. Αυτό που ζούμε από τις αρχές του 2020 είναι πρωτόγνωρο. Μετά το πρώτο σοκ όμως, νομίζω ότι χρειάζεται σύνεση και εμπιστοσύνη στην Επιστήμη. Από την αρχή της πανδημίας μου έκανε εντύπωση πόσο οι επιστήμονες ανά τον κόσμο συνεργάζονταν και μοιράζονταν τα πορίσματά τους. Ίσως γι’ αυτό βγήκε τόσο νωρίς το εμβόλιο.
Παράλληλα αναδείχθηκε η σημασία του διαδικτύου, των social media για τη διάχυση της πληροφορίας, τόσο της αληθινής, όσο και των fake news. Από την άλλη πλευρά βέβαια απομακρυνθήκαμε πολύ οι άνθρωποι μεταξύ μας. Κυριάρχησε η τηλεφωνική – διαδικτυακή επικοινωνία, οι ονλάιν αγορές που διευκολύνουν την απόσταση. Νομίζω ότι περνάμε σταδιακά σε μία άλλη εποχή. Θα πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε και να βρούμε την περπατησιά μας, γιατί από την Ιστορία γνωρίζουμε ότι επιβιώνουν οι άνθρωποι που προσαρμόζονται πιο γρήγορα.
Επίσης, μείναμε ο καθένας μας για μεγάλο διάστημα μόνοι και αυτό έχει τα καλά του, αλλά και τα άσχημα. Είχαμε περισσότερο χρόνο να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, να τον αγαπήσουμε ή να τον μισήσουμε, να τον αλλάξουμε ενδεχομένως, να κάνουμε μια ενδοσκόπηση. Δεν είναι τυχαίο το κίνημα metoo. Αυτή όμως η απομόνωση έφερε στην επιφάνεια και πολλά αρνητικά, όπως οι τόσες πολλές περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, που είναι τρομακτικές και σοκαριστικές.
Προσωπικά προσπαθώ να είμαι ψύχραιμη και να λειτουργώ με τον Ορθό Λόγο και, καθώς είμαι φύσει αισιόδοξος άνθρωπος και θέλω να βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο, σε αυτό το διάστημα έμαθα να εκτιμώ και τα πιο απλά πράγματα και να μη θεωρώ τίποτα δεδομένο. Νιώθω ευτυχής που ξυπνάω το πρωί και είμαι υγιής και πλέον δεν μιζεριάζω ούτε παραπονιέμαι.
Χόμπι; Διάβασμα; Θέατρο; Κινηματογράφος;
Μολονότι ο ελεύθερος χρόνος μου δεν είναι όσος θα ήθελα, βρίσκω κάποιες διαφυγές. Πιστεύοντας στο «νους υγιής εν σώματι υγιεί», προσπαθώ 3-4 φορές την εβδομάδα να πηγαίνω γυμναστήριο (κυρίως για πιλάτες) και τα καλοκαίρια να κολυμπώ. Είμαστε τυχεροί οι Βολιώτες που ζούμε δίπλα στη θάλασσα και μπορούμε να την απολαμβάνουμε όσο θέλουμε. Βουνό και θάλασσα μας δίνουν απίστευτες διεξόδους και μας ανανεώνουν ψυχικά και σωματικά. Αυτά τα θεία δώρα μάς τα προσφέρει γενναιόδωρα ο τόπος μας.
Επίσης, στον ελεύθερο χρόνο μου διαβάζω λογοτεχνία. Στους αγαπημένους μου συγγραφείς είναι η Αναΐς Νιν, ο Γκράχαμ Γκρην, η Ρέα Γαλανάκη, η Λένα Διβάνη, η Γιώτα Κούγιαλη. Λατρεύω την Άγκαθα Κρίστι και δεν χάνω σχεδόν ποτέ τις εβδομαδιαίες «Ιστορίες» του Ηρακλή Πουαρό και της Μις Μάρπολ στην τηλεόραση. Κλασικές, εγκεφαλικές ιστορίες που ακονίζουν τη σκέψη και συγχρόνως χαλαρώνουν. Λατρεύω, επίσης, το θέατρο και προ-Covid που πήγαινα συχνά στην Αθήνα, πάντα το συνδύαζα με μία θεατρική παράσταση και τα καλοκαίρια οπωσδήποτε Επίδαυρο, έναν χώρο που έχει ταυτιστεί άλλωστε με τις παιδικές μου αναμνήσεις. Ο κινηματογράφος επίσης μου αρέσει πολύ και το νέτφλιξ μπορώ να πω ότι ήταν μια πολύ καλή συντροφιά σε κάθε λόκνταουν. Και βέβαια, μου αρέσει να ακούω καλή μουσική με ένα ποτό, με λίγους καλούς φίλους.
Αννίτα Πρασσά, σας ευχαριστώ. Καλή χρονιά.