του Κυριάκου Παπαγεωργίου
1958! Οριακή χρονιά. Μεσουρανούν τα κόμματα της ΕΡΕ και της ΕΔΑ. Η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις κρατάει τα σκήπτρα στην πολιτική σκηνή της χώρας, κάτω από την ηγεσία του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά έχοντας κάτω από τη σκέπη της όλες τις… συνιστώσες της αριστερής ιδεολογίας, έχει στο τιμόνι της έναν φωτισμένο ιδεολόγο αριστερό, τον Ηλία Ηλιού και ξαφνιάζει με το μεγάλο ποσοστό που παίρνει στις εκλογές της νεκρανάστασης των αριστερών δυνάμεων. Συνάμα καταφέρνει να εκτοπίσει την παραδοσιακή κεντρομόλο πολιτική δύναμη των φιλελεύθερων και όλων των κεντρώων «δημοκρατικών» τάσεων.
Την ίδια εποχή δημιουργείται ο ΠΟΚ (Ποδοσφαιρικός Όμιλος Κέντρου) που αποτελείται από τις ιστορικά παλιότερες δυνάμεις της Αττικής, τον ΠΑΟ των Αμπελοκήπων, τον Ολυμπιακό του Πειραιά και την ΑΕΚ της Νέας Φιλαδέλφειας, ενώ συνάμα εκπλήσσει η φανερή πολιτική τους τοποθέτηση.
Ασφαλώς οι μεγαλοαστικές τάσεις του ΠΑΟ έχουν τη ρίζα και προέλευσή τους στις μεγάλες και πιο ευκατάστατες συνοικίες της Αθήνας (Παγκράτι, Θησείο, Πλάκα, Αμπελόκηποι, Λυκαβηττός), αλλά και τις πλούσιες οικογένειες του αθηναϊκού κέντρου (Α’ Εκλογική Περιφέρεια της Αθήνας) γι’ αυτό και τάσσεται στο πλευρό της ΕΡΕ.
Από την άλλη μεριά του ήλιου, τη σκοτεινή, η ΑΕΚ του Γκούμα και του Μαρόπουλου έλκει τους πρόσφυγες, αλλά και όλη τη φτωχολογιά των παραπεταμένων συνοικισμών της Β’ Εκλογικής Περιφέρειας της Αθήνας (Χαλκηδόνας, Νέας Ιωνίας, Μεταμόρφωσης, Λιοσίων, Αχαρνών και Αγίων Αναργύρων) γι’ αυτό και τάσσεται στο πλευρό της ΕΔΑ.
Το περίεργο βέβαια συμβαίνει με τον Ολυμπιακό του Πειραιά που καλύπτει πολιτικά, ιδεολογικά και κοινωνικά ένα ευρύ φάσμα συνοικιακών μαζών προσφυγικής προέλευσης (Κοκκινιά, Δραπετσώνα, Ταμπούρια, Κερατσίνι, Πέραμα – Β’ Εκλογική Περιφέρεια Πειραιά), αλλά και ομάδες ανθρώπων του παλιού πειραϊκού λόμπι (Φάληρο, Καλλίπολη, Χατζηκυριάκειο, Καστέλλα – Α’ Εκλογική Περιφέρεια Πειραιά), ο οποίος εξαιτίας της εφοπλιστικής οικογένειας Γουλανδρή, αλλά και όλων των εφοπλιστών που κατέχουν τα ηνία της ομάδας πριν και μετά τον Εμφύλιο, συγκλίνει προς την ΕΡΕ και σταδιακά τάσσεται στο πλευρό των δεξιών αποκλίσεων πικραίνοντας χιλιάδες φίλους της ομάδας που ζουν και προέρχονται από την πιο φτωχή και πολυάνθρωπη αστική γειτονιά της Ελλάδας.
Εκτός από τις αντιδράσεις που ακολούθησαν την πολιτική ένταξη των μεγάλων του λεκανοπεδίου, είχαμε και τις συνακόλουθες επιπτώσεις στο διαιτητικό, αλλά και το συνδικαλιστικό όργανο των ομάδων, την ΕΠΟ, η οποία πλέον άγονταν και φέρονταν διοικητικά από τους δύο «αιώνιους».
Αποτέλεσμα; O παραγοντισμός και η πολιτική με τις γνωστές μεθόδους στην ελληνική πραγματικότητα μπήκαν δυναμικά στον χορό και «διένειμαν» τα πρωταθλήματα ανάμεσα στους δύο μεγάλους της δεξιάς.
Η ΑΕΚ, ο φτωχός συγγενής, ο σύνδεσμος της συνειδητής φτώχιας και της αξέχαστης προσφυγικής θρησκείας, οδηγείται από το λόμπι του ποδοσφαίρου στην ανυποληψία διεκδικώντας όμως τη συμπάθεια των μεγάλων και ανένταχτων λαϊκών μαζών της υπαίθρου.
Τρώγοντας απανωτές «πολιτικές» σφαλιάρες η ΑΕΚ προχώρησε στα επόμενα βήματα της ποδοσφαιρικής ιστορίας της Ελλάδας.
*
Στη δεκαετία του ’60 που άλλαξαν πολλά πράγματα και ήρθε στην εξουσία η Ένωση Κέντρου με τον Γεώργιο Παπανδρέου, η ΑΕΚ έκανε κάποια βήματα, αλλά η επικυριαρχία των «μεγάλων» και «αιωνίων» κρατούσε γερά. Kαπάκι ήρθε η χούντα, η οποία έδειξε την εύνοιά της σε άλλες ομάδες και τα δόντια της στην αριστερίζουσα ΑΕΚ.
*
Κι η ΑΕΚ; H ομάδα της προσφυγιάς, των αριστερών και των ξεριζωμένων; Αγωνίζεται με νύχια και με δόντια τις Κυριακές με νομιζόμενους όρους αγωνιστικής ισοπολιτείας.
Αλλά οι φίλαθλοι κι οι οπαδοί της δεν σκοτίζονται. Γιατί πίσω από τα αποτελέσματα, τις νίκες και τους τίτλους υπάρχει η ιδεολογία και ο πόνος του ξεριζωμού, της προσφυγιάς και της αδικίας που δε λέει να ισοσκελιστεί μήτε να γλυκάνει.
Οι φίλαθλοι της ΑΕΚ είναι οι μόνοι που έχουν το πάθος τόσο για την ομάδα, όσο και για την ιδέα (πόσο ωραία το απέδωσε ο σκηνοθέτης Τάσος Μπουλμέτης στην ταινία «1968», αναφερόμενος βέβαια στην ομάδα μπάσκετ, έστω κι αν πίσω από την ιστορία του μπασκετικού θριάμβου αποκαλύπτεται η ιδέα του ξεριζωμένου Κωνσταντινουπολίτη).
Οι φίλαθλοι της ΑΕΚ συσπειρώνονται και υμνούν την αεκτζίδικη ηθική της προσφυγιάς και του αδικημένου. Κάθε σκέψη του αεκτζή γυρίζει γύρω από τη μόνιμη εστία των προσφυγικών του καταβολών και της βυζαντινής του κληρονομιάς. Είναι βαθιές οι ρίζες του αεκτζή με το παρελθόν και τον προσφυγικό ιδεαλισμό. Δεν είναι εύκολο να το καταλάβει ή να το νιώσει κάποιος αν δεν είναι δεύτερης ή τρίτης γενιάς πρόσφυγας. Εκτός αν συμμεριστεί τις ιδέες, τη νοσταλγία και τους πόνους των προσφύγων.
Όλα στην ΑΕΚ είναι ανθρώπινα: Σημαίες, εμβλήματα ακόμη και συνειδήσεις. «Η τελετουργία της Κυριακής», γράφει ο Παναθηναϊκάκιας Βασίλης Καλαμάρας, «στην ΑΕΚ δεν είχε μόνο γήπεδο. Είχε προηγηθεί η εκκλησία και το κλασικό ελληνικό ψητό, θρονιασμένο στη μέση του οικογενειακού τραπεζιού. Τι ακολουθούσε; Λεωφορεία της συμφοράς με τους φιλάθλους στοιβαγμένους σα σαρδέλες, γκρίζα κοστούμια κολλαριστά, γιατί ο ποδοσφαιρικός αγώνας ήταν γιορτή, φωνές, διαφωνίες, πανηγυρισμοί στα ουράνια, τη στιγμή του γκολ».
Είναι χαρακτηριστικό το άλμπουμ που κυκλοφόρησε πριν από χρόνια με καλλιτεχνική επιμέλεια του διάσημου αεκτζή ζωγράφου Νίκου Οικονομίδη, στο οποίο συγκεντρώνονται πολλοί πεζογράφοι, ποιητές, μουσικοί και καλλιτέχνες για να πουν τον δικό τους λόγο, τον πονεμένο λόγο του αδικημένου αεκτζή. Γκόνης, Θαλασσινός, Ιωάννου, Κακίσης, Καραλής, Κωνσταντουδάκης, Μαγκλίνης, Μαρκόπουλος, Λ. Παπαδόπουλος, Στάθης και τόσοι άλλοι καταθέτουν τη νοσταλγία και τον αυθορμητισμό του αεκτζή, πλημμυρίζοντας από συναίσθημα, περηφάνια και δάκρυα χαράς και λύπης.
Για ΑΕΚάρες γράφουν και για φιλάθλους που αγαπάνε το ποδόσφαιρο κι όχι μόνο την ομάδα τους, αλλά δίχως παράγκες όμως, κογκλάβια και κουμπούρια…
*
Στη Νέα Φιλαδέλφεια χτίζεται, στις μέρες μας η «Αγια-Σοφιά», το σπίτι της νέας ΑΕΚ που δεν ξεχνάει μήτε στιγμή την παλιά πολιτιστική ομάδα και τον ιδεολογικό της καταυλισμό.
Η Νέα Φιλαδέλφεια που χτίστηκε στις παρυφές του Ποδονίφτη, στέγασε τα όνειρα των ξεριζωμένων από το Αϊδίνι, την Πόλη και τη Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας.
Μην ξεχνάμε πως η Φιλαδέλφεια αυτή (της Μικράς Ασίας) υπήρξε μία από τις επτά λυχνίες της «Αποκάλυψης» του Ιωάννη.
Εκεί χτίζονται οι πρώτες παράγκες, από το 1922 και μέχρι το 1927, όταν πια μεταφέρονται όλοι οι πρόσφυγες που ήταν εγκατεστημένοι στους Αμπελοκήπους, μετά την καταστροφική πυρκαγιά που εξαφανίζει τα ξύλινα παραπήγματα των προσφύγων.
Εκεί δημιουργείται σιγά – σιγά η πόλη της Νέας Φιλαδέλφειας που την ονόμασε έτσι ο φανατικός βενιζελικός βουλευτής Πάνος Διαμαντόπουλος το 1932. Έτσι από δω και πέρα αρχίζει η πολιτική ιστορία της ποδοσφαιρικής ομάδας. Όλοι σχεδόν οι πρόσφυγες και οι ΑΕΚτζήδες γίνονται βενιζελικοί και για τον λόγο αυτό διώκονται από τους βασιλόφρονες και το Λαϊκό Κόμμα. Διώκεται όμως και ολόκληρος ο συνοικισμός της Νέας Φιλαδέλφειας που υποβαθμίζεται όταν πέφτει ο Βενιζέλος κι έρχεται στην εξουσία το Λαϊκό Κόμμα και κατόπιν η δικτατορία του Μεταξά που καταδιώκει την ΑΕΚ, ως απότοκη παραφυάδα του βενιζελισμού.
Από εκεί και πέρα οι ΑΕΚτζήδες νιώθουν παρίες και αποσυνάγωγοι των εθνικών πρωταθλημάτων. Παίρνουν σοβαρά μέρος στην Αντίσταση και μετά την Κατοχή κυνηγιούνται για τις ιδέες τους ακόμη περισσότερο.
Έτσι στις αρχές της δεκαετίας του ’50 που η ομάδα παίρνει σιγά – σιγά τα πάνω της, σημαδεύεται από την εποχική διάκριση αριστερών – δεξιών κρατώντας μοιραία το λάβαρο της αριστερής πτέρυγας της ποδοσφαιρικής τρόικας.
*
Σήμερα πια δεν υπάρχουν τέτοιες διακρίσεις, ενώ όλες οι ομάδες είναι επαγγελματικές, ανήκουν σε εμπορικούς ομίλους κι είναι ανώνυμες εταιρείες.
Όμως οι παλιοί ΑΕΚτζήδες δεν ξεχνούν ποτέ πως η ομάδα τους ξεκίνησε ως πολιτιστικός κυρίως κι ύστερα ως αθλητικός φορέας με την επωνυμία «Αθλητική Ένωσις Κωνσταντινουπόλεως»…
Αυτή η εικόνα του ΟΑΚΑ, στον αγώνα της ΑΕΚ με τον Λεβαδειακό πριν έναν μήνα θα μείνει αξέχαστη και σημαδιακή, αφού εξήντα χιλιάδες άνθρωποι (παιδιά, γυναίκες, γέροντες, οικογένειες) πήγαν στο γήπεδο, μετά από τόσα χρόνια, να χαρούν το ποδόσφαιρο, αλλά και τη χαρά του αγώνα, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, κι ήταν η ουρανομήκης παρουσία τους μια ευθεία βολή κατά του στείρου οπαδισμού και κατά της αρρωστημένης συνεύρεσης τόσων άθλιων μυαλών και στοιχείων στο ελληνικό ποδόσφαιρο.