Του Ευθύμιου Ζιγγιρίδη*
Η κρίση του ευρωπαϊκού σχεδίου δεν είναι νέο φαινόμενο. Καθ’ όλη την ύπαρξή της, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει περάσει από κρίση σε κρίση. Ωστόσο όλες οι κρίσεις έχουν χρησιμεύσει ακόμη και ως κινητήρια δύναμη για την πρόοδό της, αφού κάθε κρίση παρέχει την ευκαιρία για ανάκαμψη μόλις βρεθεί μια λύση. Η δυσαρέσκεια με την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι πρόσφατη. Εμφανίστηκε ήδη, αν και με διαφορετικό τρόπο, κατά τη διάρκεια των δημοψηφισμάτων της Συνθήκης του Μάαστριχτ το 1992. Η απόρριψη εκείνη την εποχή προήλθε από τη Δανία, αλλά η Μεγάλη Βρετανία είχε ήδη ενεργήσει προληπτικά αρνούμενη να ακολουθήσει τους εταίρους της στον δρόμο της νομισματικής ένωσης και απαιτώντας σημαντικές εξαιρέσεις, ενώ η Γαλλία διέφυγε από μια αρνητική ψήφο. Η προειδοποίηση ήταν ξεκάθαρη, αλλά δεν κατανοήθηκε πραγματικά από τους Ευρωπαίους ηγέτες.
Η απογοήτευση έχει αυξηθεί από τότε. Αντιστοιχεί σε μια αυξανόμενη αίσθηση ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν ακούνε πλέον τον λαό και ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συνεχίζει να προχωρεί χωρίς να ακούει κριτική ούτε να κάνει μια ελάχιστη προσπάθεια για αυτοεξέταση. Η επίπληξη είναι σίγουρα υπερβολική, επειδή έχουν καταβληθεί προσπάθειες για τη μείωση της σφαίρας των παρεμβάσεων της ΕΕ και τη βελτίωση της λειτουργίας της ευρωπαϊκής διοίκησης. Ωστόσο, η λαϊκή κρίση παραμένει, αυτή μιας διαδικασίας που αρνείται να αμφισβητηθεί, και τροφοδοτείται από πολλά παραδείγματα:
Την προτεινόμενη Συνταγματική Συνθήκη που απορρίφθηκε το 2005 από Ολλανδούς και Γάλλους ψηφοφόρους, των οποίων οι προϋποθέσεις επαναλήφθηκαν σχεδόν ταυτόσημα στη Συνθήκη της Λισαβόνας.
Διαπραγματεύσεις για τη διεύρυνση με την Τουρκία, οι οποίες συνεχίζονται επισήμως (αν και παγώσανε τους τελευταίους μήνες) μέχρι σήμερα, αν και η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη δείχνει σαφείς επιφυλάξεις .
Η αποξένωση των ευρωπαϊκών λαών έναντι του ευρωπαϊκού σχεδίου έχει φυσικά τονιστεί από τον πρόσφατο πολλαπλασιασμό κρίσεων: οικονομική κρίση και χρέος από το 2008, επηρεάζοντας άμεσα την αγοραστική δύναμη της μεσαίας τάξης, την κρίση εισροής προσφύγων και μεταναστών, προκαλώντας μεγάλη κοινωνική αστάθεια και κάνοντας ορισμένους Ευρωπαίους πολίτες να φοβούνται για την εθνική ταυτότητα των χωρών τους, την κρίση που σχετίζεται με την αύξηση της τρομοκρατίας, την απειλή για την ασφάλεια όλων, κ.λπ. Όλες οι κρίσεις έχουν δημιουργήσει ευκαιρίες για την ΕΕ να μπορέσει να βελτιωθεί και να κάνει το επόμενο βήμα προς την ολοκλήρωσή της. Πλείστα τα παραδείγματα.
Η ικανοποίηση των δημοσιονομικών απαιτήσεων της Margaret Thatcher το 1984 επέτρεψε την επανέναρξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μέσω της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης , οι βαθιές διαιρέσεις μεταξύ των Ευρωπαίων που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων των Δυτικών Βαλκανίων τη δεκαετία του 1990 ή σχετικά με την αμερικανική στρατιωτική επέμβαση του 2003 στο Ιράκ, όταν τελείωσε , έδωσε την ευκαιρία της δημιουργίας της Συνθήκης της Λισαβόνας (2007).
Μέσα από κρίσεις έρχονται ευκαιρίες ας θυμηθούμε όλοι, ότι χρειάστηκε ένας καταστροφικός πόλεμος για να ενώσει την Ευρώπη. Η ΕΕ μπορεί να αποτελέσει πλατφόρμα για πολιτικές που θα προστατεύουν την υγεία των πολιτών της, θα μειώσουν τις ανισότητες, θα προωθήσουν την εκπαίδευση και θα προωθήσουν το περιβάλλον.
Με γνώμονα την ενδυνάμωση της Ευρωπαϊκής οικογένειας οι ηγέτες των 27 χωρών έφθασαν σε μία ιστορικής σημασίας απόφαση η οποία αποτελεί «σταθμό» στην πορεία της Ευρωπαϊκής οικονομικής ολοκλήρωσης. Ποτέ στο παρελθόν η ΕΕ δεν ενήργησε με τόσο γενναιόδωρο τρόπο στα μέλη της. Η στήριξη της ΕΕ στα μέλη της μέσω των δανείων τα οποία θα αντλήσει από τις παγκόσμιες αγορές και θα τα διαθέσει στα μέλη που τα χρειάζονται, με εγγύηση την ίδια την ΕΕ είναι πρωτοφανής. Το πακέτο των 750 δισ. μαζί με τον τακτικό επταετή προϋπολογισμό που φθάνει τα 1,1 τρισ. ευρώ και μαζί με την απόφαση της Ευρωπαϊκής κεντρικής Τράπεζας να διοχετεύσει 750 δισ. για τη στήριξη των κρατικών ομολόγων και άλλων χρηματοοικονομικών τίτλων των μελών είναι μια καλή αρχή.
Η πολυφωνία, οι διαφορετικές προσεγγίσεις, τα διαφορετικά διοικητικά και οικονομικά συστήματα, οι διαφορετικές διοικητικές δομές των χωρών της ΕΕ, οδηγούν σε μόνιμες διαφωνίες και καυγάδες μεταξύ των μελών της, ωστόσο όσο επικρατεί η μέση οδός, η κοινή λογική και ο σχεδιασμός με γνώμονα όχι μόνο το καλό των εθνών κρατών αλλά και το καλό της Ευρωπαϊκής οικογένειας πάντα θα γίνονται υποχωρήσεις και η πρόοδος της ολοκλήρωσης της ΕΕ θα εξελίσσεται έστω και αργά. Η Ευρωπαϊκή οικονομική και δημοσιονομική ολοκλήρωση είναι ένας στόχος που μπορεί κάτω από προϋποθέσεις να επιτευχθεί. Όσο για την πολιτική ολοκλήρωση είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο το οποίο φαντάζει πολύ μακρινό. Ας απολαμβάνουμε ένα «Ευρωπαϊκό Βήμα» κάθε φορά και ας μην βιαζόμαστε να δημιουργήσουμε μία ¨Ένωση η οποία θα αποδειχθεί εύθραυστη και επικίνδυνη για τα κράτη μέλη της.
* BEng MSc AMIEE MILT σύμβουλου Στρατηγικών Επενδύσεων