Της Χρύσας Λεϊμονή,
ψυχολόγου
Η εφηβεία συνιστά μια μεταβατική περίοδο για τα παιδιά, η οποία τα προσκαλεί να έρθουν αντιμέτωπα με τον ίδιο τους τον εαυτό. Είναι μια φάση της ζωής τους με πολλές και ταυτόχρονες αλλαγές, οι οποίες φέρνουν ανισορροπία στη μέχρι τότε πιο δομημένη καθημερινότητά τους. Οι πιέσεις που μπορεί να δέχονται οι έφηβοι είναι τόσο εξωτερικές όσο και εσωτερικές.
Οι εξωτερικές έχουν να κάνουν με τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες των γονέων. Συνήθως, οι γονείς σε αυτή τη φάση τείνουν να συνεχίζουν να βλέπουν τα παιδιά τους ως μικρότερα, σαν να έχουν παραμείνει στην εξελικτική φάση του Δημοτικού. Δυσκολεύονται να αντιληφθούν πως για κάποια πράγματα είναι μικρά, αλλά για κάποια άλλα είναι πλέον μεγάλα. Αυτός ο διαχωρισμός ως προς το τι μπορούν και τι δεν μπορούν να πετύχουν τα παιδιά σε αυτή την ηλικία τείνει να προκαλεί έντονη σύγχυση τόσο στους γονείς, όσο και στα ίδια τα παιδιά, με αποτέλεσμα να καταλήγουν συχνά σε καυγάδες για αυτό το θέμα.
Επιπλέον, οι γονείς συχνά υποστηρίζουν πως αδυνατούν να κατανοήσουν τους εφήβους. Ισχυρίζονται πως τα παιδιά τους έχουν αλλάξει, πως δεν τους ανοίγονται πια όπως παλιά, πως δεν τους χρειάζονται. Αυτό είναι μεγάλο πλήγμα για έναν γονιό. Να μη τον χρειάζεται το παιδί του. Τον αποδιοργανώνει από τον μέχρι τότε ρόλο του.
Αυτό που ίσως είναι σημαντικό να θυμάται ο γονιός ενός εφήβου είναι πως σε αυτή τη φάση αλλάζει απλώς ο τρόπος που τον χρειάζεται το έφηβο παιδί του. Δεν τον χρειάζεται πια για να αυτοεξυπηρετηθεί και να φροντιστεί. Αυτό είναι γεγονός. Τον χρειάζεται, όμως, ως στήριγμα δίπλα του. Ως ακροατή στις ανησυχίες του. Ως προστάτη όταν αισθανθεί ότι εφόσον προσπάθησε και δεν τα κατάφερε μόνος του, είναι εντάξει να ζητήσει τη βοήθειά του.
Από την άλλη πλευρά οι εσωτερικές πιέσεις των εφήβων σχετίζονται με τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς που γεννιούνται στα ίδια σχεδόν για τα πάντα. Είναι μια περίοδος αμφισβήτησης των πάντων. Σε αυτή τη φάση οι έφηβοι συχνά ταλανίζονται με σκέψεις που αφορούν είτε στην εξωτερική τους εμφάνιση και έχουν να κάνουν με το πόσο ελκυστικοί είναι, είτε με τις σχέσεις τους που αφορούν στο πόσο αγαπητοί αισθάνονται στον κύκλο τους, είτε με τις ικανότητές τους, τον τρόπο συμπεριφοράς τους, τις απόψεις τους για κοινωνικά ζητήματα, τις σχέσεις με τους γονείς. Είναι σαν όλες οι πτυχές τους να μπαίνουν στο μικροσκόπιο. Αυτή η περίοδος είναι άκρως σημαντική για εκείνους, καθώς στο τέλος της ενδοσκόπησής τους θα οδηγηθούν μπροστά σε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα σχετικά με το ποιοι θέλουν να είναι, όχι το ποιοι θέλουν οι άλλοι να είναι, αλλά σχετικά με το ποιον εαυτό κοιτώντας τον στον καθρέφτη θα αισθάνονται οι ίδιοι καλά όταν τον βλέπουν και θα θέλουν να πορεύονται μαζί του.
Στις συναντήσεις μου με εφήβους, συχνά ακούω προβληματισμούς όπως:
– Οι γονείς μου λένε πως είμαι κοινωνικός και ευχάριστος τύπος. Εγώ δεν αισθάνομαι καθόλου έτσι για τον εαυτό μου. Ή αυτοί λένε ψέματα ή εγώ είμαι τρελός. (Αγόρι, 15 χρόνων).
– Κουράστηκα. Δεν μπορώ να με καταλάβω ούτε εγώ η ίδια. Τη μια σκέφτομαι έτσι, την άλλη αλλιώς. Πώς περιμένω να με καταλάβουν οι άλλοι; (Κορίτσι, 15 χρόνων).
– Νιώθω λες και ζω σε παράλληλο σύμπαν. Μερικές φορές είναι λες και παρακολουθώ τον εαυτό μου να κάνει πράγματα από μακριά, που σε άλλη φάση δεν θα έκανα ποτέ. Ένα χάος μέσα μου. (Κορίτσι, 16 ετών).
– Οι γονείς μου όλο κάτι ζητάνε. Δεν είναι με τίποτα ευχαριστημένοι. Θέλουν να είμαι κάποιος άλλος. Μάλλον αυτό που είμαι τώρα δεν τους αρέσει. (Αγόρι, 15 χρόνων).
– Φτάνει. Πότε θα μπει ένα τέλος. Δεν μπορώ να με εκνευρίζουν τα πάντα. Νιώθω ότι δεν μπορώ να βασιστώ πουθενά. (Κορίτσι, 14 χρόνων).
Ο κοινός παρονομαστής σε όλους τους παραπάνω προβληματισμούς είναι η δυσκολία να αποδεχθούν οι έφηβοι και τελικά και οι γονείς πως το ποιοι θα επιλέξουμε να είμαστε δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Απαιτεί χρόνο, προσπάθεια, διερεύνηση, επιείκεια, ανοιχτότητα και πολλά χέρια βοηθείας. Ο θυμός, η σύγχυση, η αναστάτωση, το άγχος είναι φυσιολογικά συναισθήματα όταν αισθανόμαστε πως αιωρούμαστε και δεν πατάμε σταθερά στο έδαφος, γιατί αυτό ακριβώς γίνεται στην εφηβεία. Το έδαφος κάτω από τα πόδια μας διαλύεται, παρασύρεται για να χτίσουμε νέους δρόμους, οι οποίοι θα μας πηγαίνουν πιο κοντά στα δικά μας θέλω και όνειρα.
Σκεφτείτε το: Εάν δεν διαλυόταν το έδαφος, όμως, δεν θα είχαμε την ευκαιρία να δούμε πώς είναι να αιωρούμαστε και να καταφέρνουμε να προσγειωθούμε ακριβώς εκεί που θέλουμε. Αυτή είναι μια πραγματικά απίστευτη και μοναδική εμπειρία που αξίζει σε όλους μας να βιώσουμε.