Με τον τίτλο Πανδαισία ιριδισμών «Infinite d’ iridescences», μια δίγλωσση έκδοση, το έβδομο – κατά σειρά – βιβλίο της, είναι η αφορμή της συζήτησής μας με την Έμυ Τζωάννου. Μετά από πέντε ποιητικές συλλογές και ένα μυθιστόρημα, αποτελεί βιβλίο – ορόσημο. Έχει περάσει τα σύνορα της Ελλάδας, ανοίγοντας τα φτερά του για άλλες χώρες, με πρώτη στάση το Βέλγιο, όπου κυκλοφορεί από τον Ιανουάριο του 2018 και θα παρουσιαστεί τον προσεχή Οκτώβρη και τον Νοέμβριο στις Βρυξέλλες. Περιέχει οκτώ ποιήματα από κάθε ποιητική της συλλογή και 22 ανέκδοτα. Η έκδοση αυτή ανήκει στο ποιητικό λογοτεχνικό είδος και αποτελεί το δεύτερο βιβλίο της εκδοτικής σειράς «Νεοελληνική Λογοτεχνία σε Μετάφραση». Πρόκειται για ποιήματα της Έμυς Τζωάννου που δημοσιεύονται στην πρωτότυπη ελληνική τους μορφή, αλλά και σε γαλλική απόδοση της Παρασκευής Μόλαρη.
Η μετάφραση των ποιημάτων σας στη γαλλική γλώσσα. Πώς γεννήθηκε η ιδέα;
Η ιδέα ξεκίνησε από παλιά, όταν ήδη είχα μεταφράσει αρκετά από τα ποιήματά μου στα αγγλικά ως φιλόλογος της Αγγλικής Φιλολογίας, αλλά τελικά, η πρώτη δίγλωσση ποιητική μου συλλογή είναι στη γαλλική γλώσσα, στην οποία διδάσκω και τόσο αγαπώ! Σε αυτό συνετέλεσε η καλή μου μεταφράστρια, κ. Παρασκευή Μόλαρη, η οποία με την ευαισθησία που τη διακρίνει, έσκυψε με ευλάβεια στα πνευματικά μου παιδιά, τα μελέτησε και τα μετέφρασε στη γαλλική γλώσσα, δίνοντάς τους μια άλλη πνοή. Στην πρώτη παρουσίαση της δίγλωσσης αυτής ποιητικής συλλογής, στην Αθήνα, η κ. Μόλαρη μεταξύ άλλων ανέφερε: «Η ποίηση της Έμυς Τζωάννου κέντρισε από την αρχή το ενδιαφέρον μου με το λυρισμό, τον ερωτισμό, τη λάμψη του φωτός και την αισιόδοξη ματιά της. Αυτά τα στοιχεία, αποτέλεσαν για μένα τη μεγαλύτερη μεταφραστική πρόκληση. Όσο προχωρούσα στον δρόμο της απόδοσης στη γαλλική γλώσσα, η γραφή της μου έδινε την έντονη αίσθηση – σχεδόν τη βεβαιότητα – ότι «ακούγεται» γαλλικά, ότι η γλώσσα – στόχος, όπως την ονομάζουμε στη μεταφρασεολογία, είναι ηχητικά, ρυθμικά και σημασιολογικά δεκτική σε τέτοιο σημείο, ώστε η αισθητική πρόσληψή της από τον Γάλλο αναγνώστη και μελετητή δεν εμφανίζει ιδιαίτερες δυσκολίες. Η Έμυ Τζωάννου γράφει ελληνικά, αλλά ο ελληνικός – θεματικά και εκφραστικά – τόνος της επιδέχεται διείσδυσης στον ποιητικό ιστό της γαλλικής γλώσσας».
Η έκδοση είναι δίγλωσση, γεγονός πολύ σημαντικό…
Είναι όντως πολύ σημαντικό γεγονός, επειδή ο καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου στην έδρα της Λογοτεχνικής Μετάφρασης, κ Δημήτρης Φίλιας, τίμησε και τιμά τη γραφή μου, συμπεριλαμβάνοντας ποιήματά μου στη διδασκαλία του, από τον Φεβρουάριο του 2016. Επίσης, ως επιστημονικός διευθυντής, διετέλεσε επιμελητής και συντονιστής της δίγλωσσης αυτής ποιητικής μου συλλογής και την ενέταξε στη νέα εκδοτική σειρά των εκδόσεων «ΓΡΗΓΟΡΗ», με τίτλο «Νεοελληνική Λογοτεχνία σε Μετάφραση». Η μετάφραση από την κ. Μόλαρη επετεύχθη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Έτσι, ο αρμονικός συντονισμός και των τριών, μας έδωσε τη δυνατότητα να συμπλεύσουμε θαυμαστά, εκπέμποντας στο ίδιο μήκος κύματος. Θα ήθελα, ιδιαιτέρως, να τονίσω την πολύτιμη συμβολή του Δημήτρη Φίλια, στο άριστο αυτό αποτέλεσμα! Με τη μοναδική εμπειρία του, βάζοντας την ψυχή του σε συνδυασμό με πολλή δουλειά, αφιέρωσε ένα μεγάλο κομμάτι από τον πολύτιμο χρόνο του στη γενική επιμέλεια των κειμένων. Τον ευχαριστώ από καρδιάς, για την εξαιρετική συνεργασία μας σε ό,τι αφορά στην «Πανδαισία ιριδισμών», την οποία επέλεξε ως επιστημονικό σύγγραμμα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, τιμώντας με! Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμότατα αμφότερους για την πνευματική μας συμπόρευση. Επίσης, θα ήθελα να εκφράσω τις πιο θερμές μου ευχαριστίες στους εκδότες μου, Δημήτρη Σεφεριάδη και Χριστίνα Γρηγόρη-Σεφεριάδη, που στους δύσκολους αυτούς καιρούς είναι υποστηρικτές της ποίησης!
Ζείτε και διδάσκετε στο Βέλγιο. Έχετε ζήσει πολλά χρόνια και στην Ελλάδα…
Στην Ελλάδα γεννήθηκα, μεγάλωσα, σπούδασα και έζησα και κάποια χρόνια ενδιάμεσα από τη διαμονή μου στο εξωτερικό. Στην πατρίδα μου, την κοιτίδα του πολιτισμού και της τέχνης, υπάρχουν πολλοί χαρισματικοί δημιουργοί, ποιητές και συγγραφείς, που έχουν αφήσει βαθιά τα ίχνη τους στη ζωή μου, με το έργο τους να με συγκινεί και να με διδάσκει. Διαμένω στο Βέλγιο, όπου είμαι καθηγήτρια Θεολόγος της Ορθόδοξης Πίστης και Διδασκαλίας, στα Γαλλόφωνα Βελγικά σχολεία, σε μαθητές διαφορετικών εθνικοτήτων, του Ορθόδοξου δόγματος. Το χαρακτηριστικό του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού ως λειτούργημα έχει την ιδιότητα της κοινωνικής προσφοράς και της τεράστιας ευθύνης.
Η γαλλοφωνία στην Ελλάδα έχει μια μακρά ιστορία. Γιατί η γαλλική γλώσσα φαίνεται ότι έχει χάσει έδαφος τα τελευταία χρόνια;
Είναι γεγονός ότι επί σειρά ετών η αγγλική γλώσσα προπορεύεται στην Ελλάδα, αν και θεωρώ ότι πρόσφατα επανακτά το έδαφός της και όλο και περισσότεροι Έλληνες δείχνουν ενδιαφέρον για την πολυμορφία και τον πλούτο της γαλλικής γλώσσας και κουλτούρας. Άλλωστε, η γαλλική είναι γλώσσα ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού, όπως αποδεικνύεται και από την ισχυρή παρουσία της, σε παγκόσμια κλίμακα. Η γαλλοφωνία, στη γενικότερη σημασία της, περιλαμβάνει το σύνολο των δράσεων προώθησης της γαλλικής γλώσσας και των αξιών που προβάλλει. Περιλαμβάνεται ανάμεσα στις κύριες γλώσσες επικοινωνίας του πλανήτη και μαζί με την αγγλική γλώσσα αποτελεί τη μόνη γλώσσα παρούσα σε όλες τις ηπείρους.
Στα ποιήματά σας υπάρχει πανδαισία γλωσσικών ιριδισμών, ωστόσο το μπλε του Αιγαίου δείχνει να κυριαρχεί.
Θα σας απαντήσω με ένα από τα ποιήματά μου, που συμπεριλαμβάνεται στην «Πανδαισία ιριδισμών».
Όταν τα μάτια απορροφούν το βαθυγάλανο τοπίο, κάνοντας δραστική κατάδυση μέσα στην αγκαλιά του … η επίδραση είναι μαγική!
Το Αιγαίο έχει θεραπευτική δράση στον νου και την ψυχή και είναι αέναο ελιξίριο για κάθε είδους πόνο. Όταν αιωρείσαι στη δική του γαλανοπράσινη ατμόσφαιρα, σου ανοίγεται μπροστά σου ένας διάπλατος δρόμος πλεύσης, που έχει ιαματικές ιδιότητες. Σαν μια παντοδύναμη οντότητα, με πολλαπλά σκηνικά, ρόλους, χαρακτήρες, καιρούς και συμπεριφορές…, συνθέτει τη μοναδικά ανεπανάληπτη Πατρίδα – Ελλάδα!
Με την ηχώ των κυμάτων του
με τον ατελεύτητο ορίζοντά του
με το χάδι του μαΐστρου και του φλοίσβου
με το πέταγμα των γλάρων
με ολόλευκα πανιά των καϊκιών
Το βιβλίο σας ήδη βρίσκεται στις προθήκες βιβλιοπωλείων στις Βρυξέλλες. Ποια υποδοχή έχει από το εκεί αναγνωστικό κοινό;
Το γαλλόφωνο κοινό με μεγάλη χαρά αγκάλιασε τη δίγλωσση αυτή ποιητική συλλογή μου. Μπορώ να πω ότι ήταν μια ευχάριστη έκπληξη για όσους διαμένουν στο Βέλγιο και γνώριζαν ότι γράφω στη μητρική μου γλώσσα από τα φοιτητικά μου χρόνια. Προγραμματίζουμε δύο παρουσιάσεις του βιβλίου στις Βρυξέλλες, η πρώτη στο γνωστό, ποιοτικό βιβλιοπωλείο «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ», τον Οκτώβριο του 2018 και η δεύτερη στη «Βελγική Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών – ΒΕΝΕΣ», τον Νοέμβριο του 2018.
Ποια είναι τα στοιχεία της γαλλικής γλώσσας που σας έχουν κάνει να είναι αγαπημένη για εσάς;
Η γαλλική γλώσσα έχει να παρουσιάσει μεγάλη λογοτεχνική ποικιλία και μουσικό πλούτο. Είναι εύκολη σχετικά στην εκμάθησή της, έχοντας συγκεκριμένους κανόνες προφοράς και γραμματικής, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία στην κατανόηση και στην εφαρμογή τους.
Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό; Στην ελληνική ή στη γαλλική γλώσσα;
Γράφω αδιαλείπτως. Εμπνέομαι από φοιτήτρια και αναμφισβήτητα, υπάρχει μέσα μου η αστείρευτη ανάγκη για έκφραση!
Η ποίηση είναι ένας ευλαβικός τόπος να εκφράζομαι μέσα από τη διαδικασία της δημιουργίας, ανοικοδομώντας πάνω στο όραμα… ιδέες, στοχασμούς, συναισθήματα, αναμνήσεις.
Τα πρώτα χρόνια, κάποια από τα ποιήματά μου περιείχαν στίχους στην αγγλική γλώσσα. Πρόσφατα, τα συνοδεύουν στίχοι στη γαλλική γλώσσα και μάλιστα, έχω γράψει και δύο ποιήματα στα γαλλικά.
Σας ευχαριστώ πολύ!
Συνέντευξη
Χαριτίνη Μαλισσόβα