των
Νίκου Κ. Κυριαζή,
ομότιμου καθηγητή
του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
&
Εμμανουήλ Μάριου Οικονόμου,
επίκουρου καθηγητή Ιστορίας των Οικονομικών Θεσμών,
του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Σε άρθρο μας στη «Θεσσαλία» με τίτλο «Κίνα και Ινδία» στις 4 Σεπτεμβρίου 2022, είχαμε υποστηρίξει πως η Ελλάδα έπρεπε να αναπτύξει στενότερες σχέσεις σε κάθε τομέα (οικονομία, εκπαίδευση, άμυνα, πολιτισμός) με την Ινδία. Η Ελλάδα πραγματικά τους τελευταίους μήνες, με τις επισκέψεις του προέδρου Ναρέντρα Μόντι στην Αθήνα και του κ. Μητσοτάκη στην Ινδία, φαίνεται πως αρχίζει να ακολουθεί αυτό τον δρόμο, που σε αντίθεση με τον «Δρόμο του Μεταξιού» της Κίνας, προτείνουμε να ονομασθεί «Δρόμος των Μπαχαρικών», μια και αυτός ο δρόμος ήταν που οδηγούσε στα πολύτιμα ως και την Πρώιμη Νεότερη Εποχή (16ος αιώνας μ.Χ.) μπαχαρικά, πιπέρι, σανδαλόξυλο, κανέλλα (υπήρχαν στην Ινδία), γαρύφαλλο και μοσχοκάρυδο, που προέρχονταν από τα νησιά της σημερινής Ινδονησίας Αμποίνα, Σεράμ και το αρχιπέλαγος Μπάντα. Το τελευταίο ήταν το μοναδικό μέρος στον κόσμο όπου φύτρωνε το μοσχοκάρυδο, που θεωρούσαν πως ήταν πανάκεια γιατρεύοντας από τον πονόκοιλο ώς την πανώλη και ήταν πανάκριβο, ένα κιλό αντιστοιχούσε σε μισό μηνιαίο μισθό ενός Ολλανδού ναυτικού του 17ου αιώνα).
Η Ινδία επιδιώκει να εγκαθιδρύσει ένα νέο εμπορικό «διάδρομο» που να ενώνει την Ασία με την Ευρώπη, ονόματει «IMEC», που σημαίνει «Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (Ιndia-Middle East-Europe Economic Corridor). Θα επιδιωχθεί ο διάδρομος να ενισχύσει τις μεταφορές μεταξύ Ευρώπης και Ασίας μέσω σιδηροδρομικών και ναυτιλιακών δικτύων και θεωρείται ανταγωνιστικός του νέου «Δρόμου του Μεταξιού» που έχει εγκαταστήσει η Κίνα εδώ και μια δεκαετία, ο οποίος την παρούσα περίοδο αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 2023, κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής των χωρών G20 στο Νέο Δελχί, υπογράφηκε το Μνημόνιο Συνεννόησης (Memorandum of Understanding) μεταξύ των κυβερνήσεων της Ινδίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Σαουδικής Αραβίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημιουργία του ΙMEC.
Το σχέδιο περιλαμβάνει την Ελλάδα ως χώρα εισόδου της Ινδίας στην Ευρώπη, αλλά υπάρχει ήδη έντονη δραστηριότητα και παρασκήνιο από πλευράς Ιταλίας να παρακαμφθεί η Ελλάδα ώστε να καταστεί η Ιταλία η ουσιαστική πύλη εισόδου της Ινδίας στην Ευρώπη μέσω IMEC, παρακάμπτοντας έτσι τον Πειραιά. Για τον λόγο αυτό η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζ. Μελόνι θέλει να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία ότι στην παρούσα φάση η Ιταλία θα ασκήσει την Προεδρία των G-7 (Ιούνιος 2024) για να προωθήσει αυτό τον στόχο. Η Ελλάδα, πρέπει να κινηθεί δυναμικά, και να αποτρέψει αυτό το ενδεχόμενο. Ο IMEC θα βοηθήσει μακροπρόθεσμα πολλαπλώς την ελληνική οικονομία και δεν πρέπει να χαθεί αυτή η ιστορική ευκαιρία (δείτε Εικόνα 1).
Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί ότι και η Τουρκία, που ποτέ δεν χάνει την ευκαιρία να προσπαθήσει να παίξει έναν ηγετικό ρόλο οπουδήποτε μπορεί, προσπάθησε να μπει στον συγκεκριμένο σχεδιασμό ως συμβαλλόμενο μέρος για τον άξονα Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης, ωστόσο δεν τα κατάφερε και πλέον προσπαθεί να συμμετάσχει στον Δρόμο του Μεταξιού.
Σε αντίθεση με την Κίνα, η Ελλάδα και η Ινδία έχουν κοινά σημεία. Ιστορικά, μετά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, οι Σελευκίδες βασιλείς ως διάδοχοι του μεγαλύτερου τμήματος της αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου, σύνηψαν διπλωματικές σχέσεις με τους Ινδούς βασιλείς. Το 303 π.Χ. έγινε συνθήκη με τον βασιλιά Σαντραγκούπτα (Σανδροκότος σύμφωνα με τις ελληνικές πηγές) της δυναστείας Μαούρυα, και η κόρη του Σέλευκου παντρεύτηκε τον ίδιο τον Γκούπτα (οι πηγές δεν είναι λεπτομερείς). Ο πρέσβης του Σέλευκου, Μεγασθένης έζησε πολλά χρόνια στην πρωτεύουσα Παταλιπούτρα και ταξίδεψε σε όλη την Ινδία.
Έναν αιώνα αργότερα, ο Δημήτριος Α’, βασιλιάς της Βακτρίας και της Ινδίας από το 189 π.Χ. μέχρι το 167 π.Χ., γιος του Ευθύδημου Α’ κατάλαβε τη Γεδρωσία (νότιο Αφγανιστάν) και ο γιος του Δημήτριος Β’ το Παντζάμπ και στη συνέχεια, όλη την περιοχή ώς τις εκβολές του Ινδού ποταμού. Ο πιο διάσημος από τους Έλληνες βασιλείς ήταν ο Μένανδρος, που ασπάσθηκε τον Βουδισμό και είναι γνωστός από το βουδιστικό Μιλίντα – πάνχα, «οι Ερωτήσεις του βασιλιά Μιλίντα», όπως μετάγραψαν το όνομά του στα ινδικά. Το Μιλίντα – πάνχα, είναι ένα ινδικό έπος (αγνώστου συγγραφέα). Αναφέρεται στη συνομιλία του Μενάδρου με τον Ινδό σοφό Ναγκασένα. Ο Μένανδρος βασίλεψε το 155-130 π. Χ. και επέκτεινε το βασίλειό του. Νομίσματά του έχουν βρεθεί από το Καμπούλ μέχρι την Ματούρα, κοντά στο Ν. Δελχί. Ο τελευταίος Έλληνας βασιλιάς της βορειοδυτικής Ινδίας, ο Ιππόστρατος βασίλεψε μέχρι περίπου το 70 π.Χ., όταν το βασίλειό του καταλήφθηκε από τον Άξη, δεύτερο βασιλιά της δυναστείας Σάκα.
Η ελληνική επιρροή είναι εμφανής και στην ινδική γλυπτική μετά το 300 π.Χ., καθώς και στην τεχνοτροπία των νομισμάτων.
Πέρα όμως από τους ιστορικούς δεσμούς, η Ινδία είναι ως δημοκρατία πολιτικά εγγύτερα στην Ελλάδα, σε αντίθεση με την μη δημοκρατική Κίνα.
Η Ινδία έχει το πέμπτο μεγαλύτερο ΑΕΠ στον κόσμο με 3,5 τρισ. δολάρια, και τον μεγαλύτερο πληθυσμό, περίπου 1,5 δισ., έχοντας ξεπεράσει την Κίνα. Παρουσιάζει ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης 7,3% το 2023, ξανά ανώτερο της Κίνας. Επιπλέον, σε αντίθεση με τη γερασμένη Κίνα, ο πληθυσμός της είναι νεανικός, με πάνω από 700 εκατομμύρια Ινδούς να είναι μικρότεροι των 25 ετών. Έχοντας υψηλή επαγγελματική κατάρτιση, και εκπαίδευση, η Ινδία γίνεται επενδυτικός προορισμός από τις μεγάλες διεθνείς τράπεζες επενδύσεων της Wall Street, όπως η Goldman Sachs και η Morgan Stanley. Ήδη, για κάθε ένα επενδυτικό δολάριο που αποσύρεται από την Κίνα, τα 50 σεντς επενδύονται στην Ινδία. Πιστεύουμε πως αν τα πρώτα 20 χρόνια του 21ου αιώνα ήταν η περίοδος της Κίνας, τα δεύτερα είκοσι θα είναι η περίοδος ανόδου της Ινδίας και η Ελλάδα δεν πρέπει να χάσει την ευκαιρία να συμμετάσχει στην άνοδο αυτή.
Οι δυνατότητες συνεργασίας με την Ελλάδα είναι πολλές σε κάθε τομέα, εκπαίδευση, τουρισμό, πολιτισμό, καινοτομία, άμυνα.
Στον τουρισμό, όλο και μεγαλύτερο μέρος της αυξανόμενης μεσαίας τάξης της Ινδίας θα ταξιδεύει στο εξωτερικό και θα ήταν πολύ καλό για την ελληνική οικονομία αν η Ελλάδα προσέλκυε ένα μέρος τους. Στον πολιτισμό θα μπορούσαν να ιδρυθούν σε ελληνικά πανεπιστήμια ινστιτούτα ινδικών σπουδών κατά τα πρότυπα των Ινστιτούτων Κομφούκιου, και αντίστοιχα ελληνικά στην Ινδία. Από όσα γνωρίζουμε, σήμερα υπάρχει μόνο ένα στο Ν. Δελχί.
Στην εκπαίδευση, μπορούν να γίνουν συνεργασίες μεταξύ ελληνικών και ινδικών πανεπιστημίων. Για να υποστηρίξει αυτή την προσπάθεια, το ίδρυμα Κώστας και Άρτεμις Κυριαζή θα βραβεύσει τον Μάιο τον καθηγητή Τριβέντι, πρόεδρο της Ένωσης Ινδικών Πανεπιστημίων, που αριθμούν μόνο… 1.200! Ο καθηγητής θα έχει την ευκαιρία να συζητήσει με εκπροσώπους ελληνικών πανεπιστημίων για το θέμα αυτό.
Στην άμυνα πρέπει να θυμηθούμε πως ινδικές στρατιωτικές μονάδες πολέμησαν στην Ελλάδα το 1941 και το 1943 στα Δωδεκάνησα. Υπάρχουν σημαντικές προοπτικές αμυντικής συνεργασίας μεταξύ των δυο χωρών, αρκεί η Ελλάδα να φερθεί έξυπνα. Θα αναλύσουμε αυτές τις προοπτικές σε επόμενο άρθρο.