Με αφορμή την πρόσφατη τιμητική εκδήλωση από τους Σοφαδίτες Μαγνησίας στο πρόσωπό του, ο Θεσσαλός συνθέτης Θωμάς Μπακαλάκος μίλησε στη «Θ» για τη λόγια μουσική και τα έργα του με ελληνικό πρόσωπο, αλλά και για τις πικρίες που έχει συναντήσει, καθώς και για τις προσπάθειες ίδρυσης Δημοτικών Μουσικών Βιβλιοθηκών.
Ο Θωμάς Μπακαλάκος σπούδασε μαθηματικά και μουσική στο Ελληνικό Ωδείο και στο Έρευνας από όπου πήρε το πτυχίο Ειδικό Αρμονίας. Εμφανίστηκε στον πρώτο χρόνο της μεταπολίτευσης με τον δίσκο «Τα αγροτικά», που ακουγόταν τότε παντού, όπως και σήμερα. Ανάλογη επιτυχία έκανε και ο δίσκος «Οι προστάτες», ο πρώτος στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς με θέματα οικολογικά. Με τα τραγούδια του, που και η μουσική τους είναι σαν να σου μιλάει ελληνικά, μπήκε τότε σφήνα ανάμεσα σε μεγάλα ονόματα και ξεχώρισε μέσα στον ωκεανό τραγουδιών της μεταπολίτευσης.
Από το 1985 χάθηκε από το μουσικό προσκήνιο, όχι μυστηριωδώς όπως και ο ίδιος λέει, για να επανέλθει δεκαετίες αργότερα με ένα συμφωνικό έργο μεγάλης πνοής, τον «Ιπποκράτειο Όρκο». Ένα ορατόριο διάρκειας μιας ώρας και τριάντα λεπτών, το οποίο παίχτηκε σε παγκόσμια πρώτη στο Ηρώδειο στις 8-8-2001 και έλαμψε στον μουσικό ουρανό της Ελλάδας, φέρνοντας ο συνθέτης στο φως για πρώτη φορά την Ελληνική Μουσική Γλώσσα, στην οποία συνέθεσε το ορατόριο αυτό, όπως εξάλλου και όλα τα έργα του.
Από την επομένη μέρα έμεινε πάλι στο περιθώριο, ώσπου το 2012 αποφάσισε μόνος του να σπάσει την απομόνωσή του. Μέχρι τότε, γνωρίζοντας την αρρωστημένη μουσική κατάσταση, ιδιαίτερα στον χώρο της λόγιας μουσικής, από εκατονταετίας και πλέον, έγραφε τα έργα του με τη βεβαιότητα ότι δεν θα παιχτούν ποτέ.
Ο Έλληνας συνθέτης κ. Θωμάς Μπακαλάκος καταγράφει μια καταπληκτική πορεία στον χώρο της λόγιας μουσικής και τα έργα του με ελληνικό πρόσωπο εντυπωσιάζουν τη νεολαία, αλλά και τους απλούς ανθρώπους. Και ο λόγος είναι, όπως ο ίδιος σημείωσε, ότι τα κατανοούν και τα χαίρονται ακόμα και οι πιο απλοί πολίτες, γιατί τα συνθέτει στη μητρική μουσική γλώσσα, την Ελληνική Μουσική Γλώσσα. Τα περισσότερα έργα του τα έχει εμπνευστεί από θεσσαλικά θέματα.
Όσον αφορά στο πού χωράει η Ελληνική Μουσική Γλώσσα, αφού η μουσική θεωρείται ότι είναι μία, ο Θωμάς Μπακαλάκος απάντησε πως «αυτό είναι μια απάτη και στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, αν ευδοκιμήσει, θα γίνει εγκληματική ενέργεια, που θα στερήσει τον πλανήτη από την πολυπολιτισμική του μουσική έκφραση. Τι δηλαδή, αντί να πατάμε σε ένα ωραίο μουσικό ψηφιδωτό, θα το αντικαταστήσουμε με ένα ομοιόμορφο μουσικό τσιμέντο; Τέτοια πρόοδος – τσιμέντο να γίνει, όπως λέει και ο λαός».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «οι μουσικές γλώσσες είναι πολλές. Κάθε ομιλούμενη γλώσσα έχει και τη δίδυμη αδερφή της μουσική γλώσσα. Η μουσική λοιπόν δεν είναι μία παγκόσμια και οικουμενική γλώσσα, όπως κάποιοι τη θεωρούν, με τη μεταφορική έννοια της λέξης, κάτι που τους φτάνει και τους συμφέρει, για έτσι θα ομογενοποιήσουν το λαϊκό αισθητήριο, για να περνάνε σε ολόκληρο τον πλανήτη, με τα λιγότερα έξοδα και τα περισσότερα κέρδη το μουσικό τους προϊόν. Δεν πρέπει να περάσει των πολυεθνικών πολιτιστικών βιομηχανιών, που θέλουν να μας κάνουν μουσικά ζώα στο παχνί τους, για να μας ταΐζουν μουσικά άχυρα», για να προσθέσει: «Και τότε τι θα γίνει η Καραγκούνα μας, η συννεφιασμένη Κυριακή μας, οι χοροί του Σκαλκώτα μας, το Πέρα στους πέρα κάμπους, ο Καριώτικος, της Ηπείρου τα πολυφωνικά μας, ο Τσακόνικος, ο ζωναράδικος, ο Κερκυραϊκός μας, τι θα γίνουν οι υπέροχες κρητικές μαντινάδες, το καλαματιανό μας, το Μακεδονία ξακουστή μας, τα κοσμοπολίτικα της Ιωνίας μας, οι καημοί των Ποντίων. Τι θα γίνει ο ταμπουράς του Μακρυγιάννη μας και η κραυγή του Κολοκοτρώνη μας, που σε μένα φτάνει στον ρυθμό του τσάμικου να μας τραγουδάει «Έλληνες γι’ αυτά πολεμήσαμε», τι θα γίνει με τη συλλογική μας μουσική μνήμη και τους πατικωμένους στα τρίσβαθά της αρχαίους χορούς μας: Πυρρίχιος, τυρβασία, υπόρχημα, πρύλις, βαυκισμός, φαλλικά τραγούδια, που μας απειλούν κάποιοι με τον επιχειρησιακό πολιτισμό τους, να τα σπρώξουν βαθύτερα συμπαρασύροντας τον μπάλο μας, τον ζεϊμπέκικό μας, τον καλαματιανό μας και τα άλλα βαριά διαμάντια που με φροντίδα κρατάει ο λαός μας στο αφρό, τι θα γίνουν όλα αυτά που μπορούν να μας εμπνέουν, για να συνθέτουμε νέα και πρωτότυπα έργα στην Ελληνική Μουσική Γλώσσα, όπως αντίστοιχα και οι άλλοι λαοί, τι θα γίνει και με τις μουσικές μου νουβέλες, που με τα μουσικά υλικά του δημοτικού τραγουδιού μετουσιωμένα ώστε να γίνονται δικά μου μουσικά δημιουργήματα, τις έχω κτίσει με το ίδιο μεράκι που ο πρωτομάστορας λαός κέντησε στο χέρι τις καθαρές μουσικές μας παραδόσεις;».
«Μόνο αν αφήσουμε τις καθαρές ελληνικές παραδόσεις να ποτίσουν τα έργα μας, μόνο τότε η ελληνική μουσική θα απλώσει ρίζες βαθιά, στα χώματα της πατρίδας και στις καρδιές των Ελλήνων, μόνο τότε τα έργα μας θα γίνουν σεβαστά και από τους ξένους» ανέφερε, υποδεικνύοντας ένα μονοπάτι διαφυγής βασισμένος στα σοφά λόγια του Λούθηρου: «Το να μεταφράζουμε ξένα έργα φωνητικής ή οργανικής μουσικής στη μητρική ομιλούμενη γλώσσα ή στη μητρική μουσική γλώσσα είναι και αυτό δυνατόν να γίνει, αλλά δεν ακούγεται ούτε σωστά ούτε έντιμα. Πρέπει και τα δύο, κείμενο και νότες, τονισμός μέλος και χειρονομία να προέρχονται από γνήσια μητρική γλώσσα και φωνή, διαφορετικά είναι όλα μια μίμηση, όπως κάνουν οι πίθηκοι».
Ο συνθέτης διευκρίνισε ότι «οι Γερμανοί κάνοντας πράξη το παραπάνω αίτημα του Λούθηρου γονιμοποίησαν με τη γλώσσα τους τη μουσική, δημιουργώντας τον γερμανικό μουσικό ήλιο που δίκαια θάμπωσε τους συνθέτες όλου του κόσμου», ενώ συμπλήρωσε: «Όμως το αίτημα του Λούθηρου είναι δυνατόν να το εφαρμόσουν και όλοι οι άλλοι λαοί. Και πράγματι κάποιοι το έκαναν ώστε σήμερα στέκονται ισάξια απέναντι στον γερμανικό γίγαντα».
«Αν υπάρχει μια ακόμα γλώσσα, με την οποία μπορεί να γονιμοποιηθεί η μουσική και να ξεκινήσει μια νέα πορεία για την αγαπημένη μας αυτή τέχνη, είναι η δοξασμένη ελληνική και γλωσσομάνα ομιλούμενη γλώσσα μας. Και αυτό μπορούν να το κάνουν μόνο Έλληνες συνθέτες» επισήμανε για να προσθέσει πως «τα παραπάνω, καθώς και πολλά άλλα δημιουργήματα του πνεύματος, μπορεί να γίνουν όταν κινούμαστε και αντλούμε δύναμη, έμπνευση και υλικό από την Ελληνική Ομιλούμενη Γλώσσα, την Ελληνική Μουσική Γλώσσα και μια τρίτη που είναι η γλώσσα του χορού, πολιτιστικές διαστάσεις που μαζί με εκείνη του χρόνου αποτέλεσαν το τετραδιάστατο μέσα στο οποίο εκκολάφτηκε ο ελληνικός πολιτισμός».
Όσον αφορά στις τωρινές μουσικές του δραστηριότητες, ο συνθέτης ανέφερε ότι τον περισσότερο χρόνο τον ξοδεύει στην προσπάθειά του να παρουσιάσει συμφωνικά του έργα με τα κρατικά μουσικά σύνολα και τα λίγα που έχει δισκογραφήσει στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση.
«Δεν με κάλεσαν στο τρίτο πρόγραμμα να παρουσιάσω τα τρία κουαρτέτα μου εγχόρδων που κυκλοφόρησαν σε δίσκο αν και τον κατέθεσα εδώ και πέντε χρόνια στη δισκοθήκη της ΕΡΤ. Πρόκειται για ηχογράφηση από το διασημότερο μουσικό σύνολο της Ελλάδας, το New Hellenic Quartet του μεγάλου σολίστα Γιώργου Δεμερτζή, που εκτός των άλλων έχει ηχογραφήσει, σε μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού και ολόκληρο το έργο του Νίκου Σκαλκώτα. Ούτε καν να παρουσιάσω την έκδοση του έργου μου «Αρνη-Καραγκούνα» για πιάνο, που κατέθεσα στη μουσική βιβλιοθήκη της ΕΡΤ πριν τέσσερα χρόνια. Είναι σε ηχογράφηση από τον πολυβραβευμένο σολίστα, κορυφαίου σήμερα Έλληνα πιανίστα, απόφοιτο της Ακαδημίας Βερολίνου και διευθυντή ορχήστρας Απόστολο Παληό, σε ηχογράφηση στο στούντιο του Μεγάρου Μουσικής» τόνισε ο Θωμάς Μπακαλάκος.
«Με το σεξτέτο μου «Ανέλιξη» και τους δήμους που υποστηρίζουν την προσπάθειά μου, δίνω συναυλίες ίδρυσης Δημοτικών Μουσικών Βιβλιοθηκών. Στους δημάρχους δίνω ως πρώτα έργα της βιβλιοθήκης τους τις μουσικές νουβέλες που ακούγονται στη συναυλία, μαζί με τη βεβαίωση παραχώρησης των πνευματικών δικαιωμάτων χρήσης τους στον δήμο. Είναι σε μια ειδική έκδοση της παρτιτούρας τους» τόνισε.
Ο Θωμάς Μπακαλάκος ανέφερε πως «είναι ενδιαφέρον ότι με αυτά τα έργα που τα έχω συνθέσει στην Ελληνική Μουσική Γλώσσα, θα έρθουν σε επαφή οι συνθέτες των πόλεων και των ευρύτερων περιοχών τους, που θα κληθούν να καταθέσουν και τις παρτιτούρες των δικών τους έργων. Εκεί θα γνωρίζονται μεταξύ τους, θα μαθαίνει ο ένας από τον άλλον, θα ανταλλάσσουν απόψεις για τη σύγχρονη μουσική, θα αναπτύσσουν άμιλλα σύνθεσης νέων έργων, θα σχηματίζουν μουσικά σύνολα εκ των ενόντων, με τα οποία θα παρουσιάζουν τα νέα έργα τους. Γιατί χωρίς νέα έργα, χωρίς νέες εκτελέσεις έργων, ελληνική μουσική δεν πρόκειται να υπάρξει. Και γενικότερα με το δίκτυο πόλεων με μουσικές βιβλιοθήκες, θα γίνει μια μουσική ζύμωση σε πανελλήνια βάση, που θα σηκώσει έναν αέρα μουσικής άνοιξης στην πατρίδα μας. Και μάλιστα από την περιφέρεια προς το υπναλέο κέντρο».
Ο ίδιος, όπως εξομολογείται, είχε προτείνει στην ΕΡΤ να δίνει συναυλίες ίδρυσης Δημοτικών Μουσικών Βιβλιοθηκών με ένα σεξτέτο από τα μουσικά σύνολά της. «Δεν πήρα καμία απάντηση παρά του ότι προθυμοποιήθηκα, χωρίς καμιά αμοιβή, να δημιουργήσω το μουσικό σύνολο, να προβάρω τα έργα και να το συνοδεύω στις συναυλίες και αν χρειάζονταν να το διευθύνω» ανέφερε.
Σε ό,τι αφορά στις μουσικές νουβέλες έχει σχεδιάσει και ολοκληρώνει επτά συλλογές κάτω από τον τίτλο «Μεταλλάξεις Ελληνικά, μια ελεγεία στην Ελληνίδα Επαρχία». «Η κάθε συλλογή περιέχει πέντε μουσικές νουβέλες εμπνευσμένες από πέντε δημοτικά τραγούδια μιας περιοχής της Ελλάδας με κοινά μουσικολογικά χαρακτηριστικά. Ως Θεσσαλός ολοκλήρωσα πρώτα τη συλλογή «Μεταλλάξεις Θεσσαλικά» και πρότεινα προς όλες τις κατευθύνσεις να τα παρουσιάσω πρώτα στη Θεσσαλία. Δυστυχώς τα παρουσίασε πρώτα ο Δήμος Αθήνας και Δήμοι της ΠΕΔΑ Αττικής που μάλιστα πήραν ομόφωνη απόφαση υποστήριξης των συναυλιών ίδρυσης Δημοτικών Μουσικών Βιβλιοθηκών» κατέληξε ο Θωμάς Μπακαλάκος.