Του Ιωάννη Δ. Πασιά
Μέρος δεύτερο
Αν θίξουμε το θέμα του επιβληθέντος αυτοπεριορισμού (social distancing) (1), έστω καταπίνοντας προσωρινά το Οργουελικής επιτήρησης SMS 13033, το τελευταίο διάστημα είναι γεγονός πως διαπιστώνονται κι άλλα προβλήματα, αφού ο σύγχρονος άνθρωπος της κρίσης δεν είναι εκπαιδευμένος στο πώς να αξιοποιήσει δημιουργικά τον άπλετο χρόνο που έχει αναγκαστικά στη διάθεσή του, με εξαίρεση ίσως την αποβλακωτική, ισοπεδωτική τηλεθέαση, που παίζει καταστροφικό ρόλο. Στα ιατρικά ανακοινωθέντα καταγράφονται συνεχώς συνθήκες Post-Traumatic Stress disorder σε καθεστώς καραντίνας, όπου φοβίες, έντονο stress, πανικός, θυμός, τάσεις απομόνωσης, συναισθήματα αδυναμίας αλληλοσυμπλεκόμενα και ενισχυόμενα από την οικονομική δυσπραγία και την ανασφάλεια για το «αύριο» και το «πότε» αυτό θα καταστεί εφικτό, καταλήγουν σε κρίσεις έμφυλης, κυρίως, βίας. Τα ποσοστά αυτού του νοσηρού φαινομένου σοκάρουν: > 35 % σε χώρες που μαστίζονται από τον κορωνοϊό. Κι αναφερόμαστε στις… δήθεν… προηγμένες πολιτιστικά χώρες της Ευρώπης.
Στις «Σκέψεις» του Μπλέζ Πασκάλ 600 χρόνια πριν αναφέρεται εύστοχα το εξής: «Όλη η δυστυχία των ανθρώπων προέρχεται από ένα και μόνο πράγμα: ότι δεν ξέρουν πώς να καθίσουν ήσυχοι στο σπίτι τους…». Η πόλη είναι η χτισμένη έκφραση του τρόπου που ζούμε και συμπεριφερόμαστε, συνεπώς όλοι συμμετέχουμε λίγο-πολύ με τις επιλογές μας στη διαμόρφωσή της. Η καραντίνα με τα λίγα χρονικά διαλείμματα που επιτρέπεται κάποιος να ξεσκάσει εκτός σπιτιού νόμιμα κατέδειξε πόσο σημαντικό είναι να υπάρχουν «ανάσες» άνετου, ανεμπόδιστου προς το περιβάλλον και τον ορίζοντα χώρου, ώστε να επαναφορτώνει ο υπό περιορισμό πολίτης τις εξαντλημένες από παραστάσεις μπαταρίες του και να εκτονώνεται. Αμφιβάλλω αν οι άναρχα δομημένες ελληνικές πόλεις προσφέρονται για καραντίνα ή αν υπάρχουν έτοιμες λύσεις – διέξοδοι. Δυστυχώς σε περιπτώσεις φυσικών διεξόδων, όπως της παραλίας του Βόλου ή της Θεσσαλονίκης, η κοντόφθαλμη, τιμωρητική απόφαση της απαγόρευσης της κυκλοφορίας με πρόσχημα τη συζητήσιμη κατάχρηση του χώρου από μία, έστω ηλίθια, μειοψηφία απέσυρε μια αγχολυτική ανάσα των δημοτών, επιτείνοντας σαδιστικά τα καθημερινά βάσανα (σε αντίθεση π.χ. με την εισήγηση του Ιατρικού Συλλόγου Μαγνησίας).
Ο στωικός φιλόσοφος Επίκτητος μας συμβουλεύει γαλήνια: «Για οτιδήποτε συμβαίνει σ’ εσένα, να μην ξεχνάς να γυρίζεις στον εαυτό σου και να αναζητάς τρόπους πώς να το αντιμετωπίσεις», δείχνοντας πώς μπορεί εποικοδομητικά να χρησιμοποιηθεί ο χρόνος της απομόνωσης για περισυλλογή.
Το «μένουμε σπίτι» με τον παρεξηγήσιμο λογότυπο (ενός σταυρού και τεσσάρων κυπαρισσιών…) που μας βομβαρδίζουν δεκάδες φορές την ημέρα ας μη μας γίνει οικείο, αφού «το πρόσωπο του τέρατος, αν μας γίνεται οικείο, τότε κινδυνεύουμε να γίνουμε κι εμείς τέρατα» (αν δεν νομίζουμε ότι δεν έχουμε γίνει ακόμη)…
Η αναγκαστική οικουρία στις «προσωπικές φυλακές» μας είναι μια θαυμάσια ευκαιρία να οξύνει ο καθένας τη σκέψη του, να την αναβαθμίσει, να βρει ποιος πραγματικά είναι και όχι αυτός που χειραγωγήθηκε και διδάχτηκε πώς να είναι έτσι, δηλαδή φοβισμένος, ανασφαλής, καχύποπτος, υποχθόνιος, σκληρός, κυνικός (2), ευάλωτος σε συνωμοσιολογίες, χωρίς κριτική ικανότητα σκέψης, με την πανάρχαια ελληνική ρουφιανιά να πρωτοστατεί στην κατάδοση γειτόνων (πού πιθανά να… χαίρονται μεγαλύτερης διάρκειας βόλτες) (3), ένας «αχρείος πολίτης» κατά τον Θουκυδίδη.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Social distancing: Πρακτική συλλογικού περιορισμού με τον περιορισμό της ατομικής ελευθερίας να επιβάλλεται προς όφελος του δημόσιου καλού. Το πρόβλημα είναι ο βαθμός ταλάντωσης ανάμεσα σε μια υπερβολική ελευθερία και σε μια υπερβολική ασφάλεια. Η διερώτηση του Ιταλού φιλοσόφου Τζιόρτζιο Αγκάμπεν «Τι θα απογίνουν οι ανθρώπινοι δεσμοί σ’ έναν πλανήτη που εξοικειώνεται με το να ζει μ’ ένα τέτοιο τρόπο και τι θα απογίνει μια κοινωνία που δεν έχει άλλη αξία από την επιβίωση;» πρέπει να μας προβληματίζει αφού ανθρωπολογικά είναι παραδεκτό ότι ο πολιτισμός είχε αφετηρία στο χρονικό σημείο που βρέθηκαν αποδείξεις ενσυναίσθησης μεταξύ των τότε εκπροσώπων του ανθρώπινου είδους.
2. Ας αποφύγουμε να αναφερθούμε στην οικτρή αντιμετώπιση των μεταναστών, των προσφύγων, των Πομάκων και, τελευταία, των απανταχού στη χώρα καταυλισμών Ρομά.
3. Πρόσφατη καταγγελία του κ. Σωτήρη Τσιόδρα