Συνεχίζεται η έκθεση «Έργα με …ουρά» και θέμα τα ζώα, μικρόσωμα και μεγαλόσωμα, δίποδα και τετράποδα, του σπιτιού και του αγρού, στον Χώρο Τέχνης δ. Μεταξύ των δέκα εικαστικών που συμμετέχουν, είναι και ο Χρίστος Σιψής, ο οποίος μιλά σήμερα στη «Θ» για τα ζώα, την έκθεση, την έμπνευση, την πανδημία, τα όνειρα και την επιστροφή στην καθημερινότητα κ.ά.
Η συμμετοχή σας στην έκθεση «Έργα με ουρά» επιβεβαιώνει τη σχέση σας με τα ζώα. Μπορεί ένας καλλιτέχνης να αποδώσει αυτό που δεν του εγείρει ενδιαφέρον, έλξη, αγάπη;
Φυσικά και μπορεί. Η ιστορία της τέχνης το αποδεικνύει. Πάντα δέχονταν παραγγελίες οι ζωγράφοι. Χιλιάδες αξιόλογα έργα που βρίσκονται στα μουσεία είναι αποτελέσματα μιας ευσυνείδητης υπομονετικής μαστορικής «ρουτίνας» και όχι μιας ευφορικής δημιουργικής έκρηξης. Ωστόσο, τα κορυφαία έργα δεν μπορούν να δημιουργηθούν, αν δεν υπάρχει κάποια ισχυρή σχέση με το αντικείμενο.
Οι υπέροχες Παναγίες του Ραφαήλ δεν θα υπήρχαν χωρίς το παράφορο πάθος του για τη Φορναρίνα. Η Μάχα απαιτούσε τον έρωτα του Γκόγια και, αντίστροφα, η αξιοθρήνητη παραμορφωμένη βασίλισσα Μαρία Λουίζα την απέχθειά του. Αν «ξύσουμε» τον εκπληκτικό ιεροεξεταστή του Γκρέκο θα βρούμε ένα «υπόστρωμα» μίσους και η Γκουέρνικα δεν θα υπήρχε χωρίς την οδύνη του Πικάσο για την καταστροφή της πόλης από τη ναζιστική αεροπορία.
Ζείτε στις όμορφες Μηλιές και για όσους σας γνωρίζουν είναι γνωστή η σχέση σας με τα σκυλιά… Κι όμως στον Χώρο Τέχνης δ τα έργα σας αφορούν σε γάτα. Πώς το εξηγείτε;
Στο… «δίλημμα» γάτα ή σκύλος ποτέ δεν μπόρεσα να δώσω απάντηση. Στο σταυροδρόμι της «αρετής» των κυνιδών και της «κακίας» των αίλουρων, έπαιρνα πάντα… και τους δυο δρόμους.
Αγαπώ τόσο την τρυφερή «ατσουμπαλοσύνη» και την «πληβειακή» προσήλωση του ενός, όσο και τη φινέτσα και την αριστοκρατική ανεξαρτησία της άλλης.
Είχα πάρα πολλά ζώα στη ζωή μου. Ποτέ δεν αγόρασα ζώο κι ωστόσο είχα πάντα πολλά στο σπίτι. Δεκάδες γάτες, περισσότερα από 10 σκυλιά, χάμστερ, ένα κουνέλι, μία κότα, ένα κριάρι. Λίγο έλειψε κάποτε να «υιοθετήσω» και ένα άλογο. Όλα «ευγενική προσφορά» της ασυνειδησίας κάποιων συνάνθρωπων.
Άρα…
Το ζώο λειτουργεί ως μοντέλο ή από μνήμης και άλλων εικόνων εγείρει την έμπνευση;
Είτε υπάρχει μοντέλο είτε όχι, ο καλλιτέχνης εμπλέκεται στη διαδικασία της γένεσης του έργου ως πλήρες δημιουργικό υποκείμενο, με όλο το υπαρξιακό του βάθος. Κατά συνέπεια, τα αποθησαυρίσματα της μνήμης, τα αποθέματα της ευαισθησίας του, γενικότερα όλο το είναι του, προβάλλεται επάνω στο μοντέλο, το οποίο λειτουργεί ως οθόνη. Για τον καλλιτέχνη δεν υπάρχει το μοντέλο ως καντιανό ding an sigh, ανεξάρτητο αντι-κείμενο. Ήδη από την εκκίνηση της δημιουργίας είναι επιλεγμένο και «μεθερμηνευμένο», επικαλυμμένο από υποκειμενικότητα. Δεν υπάρχει πραγματικότητα, όλα είναι ερμηνεία, έλεγε ο Νίτσε. Δεν υπάρχουν «μοντέλα» ανεξάρτητα από τις προσλαμβάνουσες του καλλιτέχνη θα μπορούσαμε να πούμε εμείς. Η Ολυμπία υπήρχε μόνο στο βλέμμα του Μανέ. Πουθενά αλλού.
Υπάρχει προτίμηση στο θέμα σε σχέση με την επαφή που υπάρχει ή η επιλογή ορίζεται από άλλα κριτήρια;
Το πώς θα ξεκινήσει, πώς θα εξελιχθεί και πώς θα ολοκληρωθεί ένα έργο είναι μια περίπλοκη διαδικασία που προσδιορίζεται από πολλούς παράγοντες. Οι προτιμήσεις, η συναισθηματική (προ-εικαστική) προ-διάθεση, αλλά και εξωτερικοί παράγοντες (ο χρόνος, το πλαίσιο μιας έκθεσης) καθορίζουν την επιλογή του θέματος την τεχνική, ακόμα και το μέγεθος του έργου.
Πάντως, οφείλω να ομολογήσω ότι, όταν δέχθηκα την πρόσκληση του καλού φίλου Θανάση Δουλκέρογλου να συμμετάσχω στην ομαδική, η πρώτη μου σκέψη ήταν να ζωγραφίσω τον πιο αγαπημένο μου σκύλο από όσους είχα.
Ήταν ένα γλυκύτατο πιτ μπουλ που κάποιος «φιλόζωος» εγκατέλειψε ετοιμοθάνατο στο χωριό. Ο εξαίρετος γιατρός κ. Νίκος Πολύζος το «ανέστησε» κυριολεκτικά και το είχα κοντά μου για 3 χρόνια. Η πρώτη μου σκέψη, λοιπόν, ήταν να ζωγραφίσω αυτό. Όμως στάθηκε αδύνατον να ελέγξω τη συγκίνηση και κατέληξα στα δυο έργα που παρουσιάζω.
Έχετε αποδώσει άλλες φορές ένα ζώο ή σας δόθηκε τώρα η αφορμή με την παρούσα έκθεση;
Τα ζώα, αν και τα λατρεύω, δεν ανήκουν στα αγαπημένα μου θέματα. Ίσως γιατί αποτελούν για εμένα (όπως και για ολόκληρο τον δυτικό πολιτισμό) «μεταφυσικούς γρίφους» που δεν ξέρω πώς να χειριστώ. Δεν είναι «πράγματα» ή, όπως πίστευε ο Ντεκάρτ, μηχανές, αλλά δεν είναι και άνθρωποι (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι το αρνητικό του ανθρώπου, όπως θεώρησαν οι στοχαστές μέχρι τον Ντεριντά και τον Ντελέζ.
Ελάχιστες φορές κατάφερα να ολοκληρώσω έργο με ζώα. Για τον λόγο αυτό είμαι ιδιαίτερα ευγνώμων στον Θανάση που, με την έκθεση, άσκησε μια δημιουργική βία που με ανάγκασε να ολοκληρώσω τα δυο έργα.
Ο συνδυασμός των έργων σας με λόγο σε τι αποσκοπεί και τι πρεσβεύει;
Το ζωγραφικό έργο δεν λειτουργεί στον, σχετικά βολικό, χώρο των λέξεων, δηλαδή των συμβατικών «σημείων».
Αυτό το καθιστά δυσερμήνευτο. Επειδή όμως το πρόβλημα των αδέσποτων είναι τεράστιο, αποφάσισα να στείλω ένα απολύτως σαφές και εύληπτο μήνυμα στον θεατή.
Θέλοντας να στηλιτεύσω τη διαδεδομένη συνήθεια να αγοράζουν κάποιοι ζώα και στη συνέχεια, όταν ανακαλύπτουν ότι δεν είναι λούτρινα κουκλάκια, να τα εγκαταλείπουν, κατέφυγα στη βοήθεια των πιο απλών σημαινόντων που διαθέτουμε: των λέξεων…
Το ζώο έχει το δικαίωμα να είναι ζώο. Με τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες του είδους του. Με τις ιδιαιτερότητες ή και τις κακοτροπίες της ατομικότητάς του. Δεν είναι παιχνίδια, άψυχα βιομηχανικά κατασκεύασματα, «made in China».
Έτσι, στο έργο έβαλα μια χρυσή «επιγραφή» που γράφει: 中国制造 («Made in China» στα κινεζικά) και πρόσθεσα ως τίτλο δίπλα από το έργο το: 中国制造？ 不是! (Made in China? No!)
Δεν είμαι παιχνίδι!
Η πανδημία πώς λειτούργησε στην καθημερινότητά σας;
Η πανδημία δεν επηρέασε ιδιαίτερα την καθημερινότητα μου, τον βιορυθμό μου. Ζω σε χωριό, υπηρετώ την τέχνη και έχω, σχεδόν, τις ανάγκες ενός αναχωρητή. Έτσι, κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, συνέχισα να κάνω ό,τι περίπου έκανα.
Επηρέασε, όμως, τη σχέση μου με τους ανθρώπους και την πραγματικότητα. Τον τρόπο με τον οποίο «οικώ» τον κόσμο.
Πιο συγκεκριμένα, με ξάφνιασαν και με έθλιψαν τα φαινόμενα αμοραλισμού και μη ορθολογικής συμπεριφοράς που παρατήθηκαν μετά την πρώτη περίοδο της πανδημίας.
Ο ιός ρηγμάτωσε την κοινωνία μας και δυστυχώς από τις ρωγμές που προκάλεσε δεν αφήσαμε να περάσει φως, αλλά αντίθετα παροχετεύσαμε το σκοτάδι μας προς τους άλλους.
Η εγγύτητα της ασθένειας, η παρουσία του θανάτου, τα προβλήματα δεν μας έκαναν καλυτέρους. Ξύπνησαν ότι πιο νηπιακά εγωτικό υπάρχει μέσα μας, ανούσιες καταναλωτικές επιθυμίες, ταύτιση της ελευθερίας με την μπαχαλοποίηση και αδιαφορία για τις επιπτώσεις του «έτσι-γουστάρω-ρε» στον άλλο.
Δεν μας έκαναν πιο ανθρώπινους. Δεν μας οδήγησαν σε αυτοέλεγχο και άνοιγμα στον συνάνθρωπο. Αφού περάσαμε από μια σύντομη συσταλτική φάση κατάθλιψης, εισήλθαμε ταχύτατα σε μια επικίνδυνη φάση μανίας.
Δεν αναστοχαστήκαμε, δεν ξαναζυγίσαμε τους εαυτούς μας και τις αξίες μας, αλλά κλειστήκαμε πιο ερμητικά σε ένα «Weless I» (εγώ χωρίς εμείς) και στην ίδια κακοφορμισμένη πραγματικότητα.
Τι διαβλέπετε για το νέο έτος, πιστεύετε ότι το 2022, θα μπορέσει να εκπληρώσει όνειρα για επαναφορά στην καθημερινότητα;
Πιστεύω ότι αυτό που θεωρούσαμε «καθημερινότητα» έχει υποστεί μια βιαιότατη μετάλλαξη. Δεν θα επανέλθει ποτέ στο σημείο στο οποίο την αφήσαμε το 2019. Εκτός και αν θεωρούμε «καθημερινότητα» το ότι δεν θα φοράμε μάσκες…
Είναι γεγονός ότι κάποτε θα αρχίσουμε να ξαναβλέπουμε ο ένας το χαμόγελο του άλλου. Φοβάμαι όμως ότι αυτά τα χαμόγελα θα γίνουν αρκετά πιο σπάνια. Τουλάχιστον για όσους έχουν κάποια κοινωνική συνείδηση. Οι αλλαγές που επήλθαν στην οργάνωση της κοινωνίας είναι πάγιες. Δεν πρόκειται να εξαφανιστούν μετά το τέλος της πανδημίας.
Βέβαια, σπεύδω να τονίσω ότι η πανδημία δεν υπήρξε γενεσιουργό αίτιο, αλλά απλός καταλύτης αυτής της κοσμοϊστορικής μετεξέλιξης. Απλώς επιτάχυνε κάποια υπόγεια διαδικασία, η οποία είχε εκκινήσει και ήδη μας πήγαινε προς ένα απροσδιόριστο ιστορικό χρόνο, κάπου μετά τη μετανεωτερικότητα.
Τι θα είναι αυτό το «μετά» το μετά της μετανεωτερικότητας ουδείς γνωρίζει.
Ξέρουμε όμως ότι ο δρόμος δεν θα είναι εύκολος.