Ασημένια Σαράφη: Το κοινωνικό είναι ταυτοχρόνως πολιτικό και αντιστρόφως

Η Ασημένια Σαράφη γεννήθηκε το 1973. Μεγάλωσε στον Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου. Σπούδασε στο Τμήμα Φιλολογίας του Α.Π.Θ., με ειδίκευση στη Νεοελληνική Λογοτεχνία. Η μεταπτυχιακή διατριβή της εστιάζεται στη διαπλοκή μύθου και Ιστορίας στο πεζογραφικό έργο του Νίκου Μπακόλα. Εργάζεται ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση. Έχουν κυκλοφορήσει τα βιβλία της: Το παράδοξο ταξίδι της εφηβείας της (νουβέλα, Καστανιώτης, 1998), Platanus Orientalis. Οι διακλαδώσεις μιας ασυνήθιστης ιστορίας (μυθιστόρημα, Πατάκης, 2003), Φεγγαράδα στο δέρμα (διηγήματα, Πατάκης, 2007 – υποψήφιο για τα βραβεία του περιοδικού Διαβάζω), Αρόδο (μυθιστόρημα, Πατάκης, 2011).Το μυθιστόρημα «Ο παππούς δεν θα ψηφίσει φέτος», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Συνέντευξη
Χαριτίνη Μαλισσόβα

Ο παππούς δεν θα ψηφίσει φέτος, ο τίτλος του μυθιστορήματός σας που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κλειδάριθμος».
Ναι, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, που εκδόθηκε στις αρχές Ιουνίου, με τον κάπως παραπλανητικό τίτλο Ο παππούς δεν θα ψηφίσει φέτος. Είναι, όπως σημειώνεται και στον υπότιτλο, μια αφήγηση που εκτυλίσσεται κατά το προεκλογικό καλοκαίρι του 1981, σε μία τυπική παραθαλάσσια ελληνική κωμόπολη, η οποία και επινοήθηκε για τις ανάγκες των ηρώων και των ηρωίδων μου. Στην κωμόπολη αυτή, όλων οι ζωές διαταράσσονται από τα προεκλογικά πάθη, περιστρέφονται γύρω από τις αντεγκλήσεις, τις αφισοκολλήσεις, τις προεκλογικές συγκεντρώσεις, τις προσδοκίες, αλλά και τη σταδιακή αποκάλυψη στοιχείων του εμφυλιακού και μετεμφυλιακού παρελθόντος που ερμηνεύουν τη ζέση και την πόλωση, οι οποίες αποτελούν σημαίνοντα χαρακτηριστικά της περιόδου εκείνης. Ο τίτλος είναι παραπλανητικός, καθώς ο παππούς δεν θα ψηφίσει, όχι γιατί έχει αποφασίσει να απέχει από την εκλογική διαδικασία, όπως με μια πρώτη ανάγνωση ίσως και να εννοήσει κάποιος, αλλά γιατί, ως πολιτικός πρόσφυγας, δεν έχει το δικαίωμα να ψηφίσει.

Η ιστορία έχει έντονα στοιχεία κοινωνικής και πολιτικής λογοτεχνίας. Οι κοινωνικές ή οι πολιτικές προεκτάσεις ήταν η αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου;
Και οι κοινωνικές και οι πολιτικές. Γιατί τι το κοινωνικό δεν είναι ταυτοχρόνως πολιτικό και αντιστρόφως; Και, λέγοντας «πολιτικό», εννοώ με την ευρύτερη έννοια, του κάθε στοιχείου, της κάθε περίστασης και συνθήκης που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη ζωή μας ως πολιτών. Αυτό σε αντίθεση με την κυρίαρχη άποψη πως η πολιτική είναι πεδίο δράσης (και αυθαιρεσίας) της μίας και συγκεκριμένης εκείνης ομάδας ανθρώπων που πολιτεύονται εντός των κομματικών τους μηχανισμών. Οι λαοί που βολικά εγκαταλείπουν την άσκηση της πολιτικής αποκλειστικά στους πολιτικούς είναι καταδικασμένοι να ταλαιπωρηθούν, να αδικηθούν και εν τέλει να δυστυχήσουν. Αλλά ακόμη και στην περίπτωση αυτή, δεν θα πρέπει να κατηγορήσουν τους πολιτικούς τους για τη δυστυχία τους, αλλά να κοιταχτούν στον καθρέφτη και να ζητήσουν τον λόγο πρώτα-πρώτα από τον ίδιο τον εαυτό τους.

Κάθε μυθιστόρημα βασισμένο σε ιστορικά γεγονότα απαιτεί έρευνα και χρόνο. Πόσο χρόνο χρειαστήκατε για να ολοκληρώσετε τη δική σας έρευνα;
Η έρευνα έγινε παράλληλα με τη συγγραφή, καθώς η εξέλιξη της πλοκής και των μυθιστορηματικών προσώπων τις περισσότερες φορές παίρνει δρόμους και θέτει ερωτήματα που οφείλουν άμεσα να απαντηθούν και να τεκμηριωθούν με σεβασμό στην ιστορική, πολιτική και κοινωνική ατμόσφαιρα της εποχής. Έγραψα το μυθιστόρημα στη διάρκεια των δύο καλοκαιριών του 2019 και του 2020 και έκανα τις διορθώσεις το καλοκαίρι του 2021. Είναι, λοιπόν, το μυθιστόρημα αυτό ένα καλοκαιρινό μυθιστόρημα, δουλεμένο κατά τη διάρκεια τριών καλοκαιριών. Εκτός, βέβαια, από την απαιτηθείσα ανάγνωση κάποιων ιστορικών βιβλίων, αναζήτησα φωτογραφικό υλικό, διάβασα μαρτυρίες και συνομίλησα με φίλους και γνωστούς, μεγαλύτερους σε ηλικία, που βίωσαν με ένταση το προεκλογικό εκείνο καλοκαίρι.

Πιστεύετε πως το αποτέλεσμα των εκλογών του ’81 στάθηκε αφορμή για όσα δεινά μας βρήκαν και πως καθορίζει ακόμα το (ζοφερό) μέλλον μας; Αν ναι, με ποιον τρόπο;
Θα μπορούσα να σας αναφέρω κάποιες άλλες εκλογικές αναμετρήσεις που ευθύνονται σαφώς για το ζοφερό μας παρόν και μέλλον. Εκλογικές αναμετρήσεις πολύ πιο πρόσφατες από κείνη του 1981. Τουλάχιστον τότε υπήρχε ένα όραμα για μια πιο δημοκρατική διακυβέρνηση. Εξάλλου, το βιβλίο δεν εξετάζει το αν και κατά πόσο το όραμα αυτό υπηρετήθηκε από την κυβέρνηση που ανέδειξαν οι εκλογές του ’81, καθώς τελειώνει το πρωινό της Κυριακής 18 Οκτωβρίου του έτους αυτού, οπότε ο νεαρός μου ήρωας βγάζει από το συρτάρι το ατσαλάκωτο ακόμη εκλογικό του βιβλιάριο και πάει να ψηφίσει για πρώτη φορά στη ζωή του. Εγώ είδα τις εκλογές αυτές ως μία κρίσιμη στιγμή, κατά την οποία βγαίνει μπροστά και απαιτεί μια καλύτερη ζωή η γενιά των ηττημένων του Εμφυλίου και των απογόνων τους, η οποία διώχθηκε, απομονώθηκε και αδικήθηκε κατά τις τρεις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Το τι έγινε μετά θα μπορούσε να αποτελέσει το θέμα ενός άλλου μυθιστορήματος, που επί του παρόντος, δεν δύναμαι και δεν προτίθεμαι να γράψω.

Ποιοι ήταν οι συγγραφείς που καθόρισαν τη συγγραφική σας πορεία και στους οποίους ενδεχομένως ανατρέχετε και ξαναδιαβάζετε;
Ανέκαθεν διάβαζα πολλή λογοτεχνία, σπούδασα λογοτεχνία, διδάσκω λογοτεχνία και αγαπώ τη λογοτεχνία με μία προσήλωση θρησκευτική. Θα μου ήταν δύσκολο να ξεχωρίσω κάποιους. Θα πω τους πρώτους και τις πρώτες που μου έρχονται στο μυαλό, εντελώς ενδεικτικά: Στρατής Τσίρκας (των Ακυβέρνητων κυρίως και απολύτως), Άντον Τσέχοφ, Χούλιο Κορτάσαρ, Αντόνιο Ταμπούκι, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Ρέι Μπράντμπερι (των Χρονικών του Άρη, ιδίως), Γιόζεφ Ροτ (ασύγκριτος), Ζοζέ Σαραμάγκου (κορυφαίος πολιτικός συγγραφέας), Γεώργιος Βιζυηνός, Ουίλιαμ Φόκνερ, Ρέα Γαλανάκη, Κάρολος Ντίκενς.

Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Και σαν σκιές επιστέφουμε, του Paco Ignacio Taibo II, ΑΓΡΑ 2001. Εκεί όπου η αστυνομική πλοκή παντρεύεται με τον κοινωνικό προβληματισμό, τον λυτρωτικό σαρκασμό και τη δεξιοτεχνία στο πλέξιμο και την αξιοποίηση ποικίλων αφηγηματικών δυνατοτήτων.

Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν συγγραφέα;
Το να θέτει διαρκώς νέα ερωτήματα, τα οποία και να επιχειρεί να απαντήσει μέσα από τα βιβλία του. Το να μην επαναπαύεται στις μανιέρες του. Το να επιμένει σε ένα αντι-λογοτεχνικό περιβάλλον. Το να μην υποκύπτει σε δοκιμασμένες συνταγές δήθεν επιτυχίας. Το να ζει σύμφωνα με τις αρχές του. Το να μην παύει ποτέ να συγκινείται.

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Τη δικαιοσύνη.

Ασχολείστε με τη συγγραφή κάποιου νέου βιβλίου;
Μόλις προχτές άρχισα να γράφω τις Νεράιδες του σούπερ-μάρκετ. Πρόκειται για μία φιλόδοξη ιδέα που για την ώρα διαθέτει μόνο τίτλο. Το αν θα αποκτήσει και αφηγηματικό σώμα, μένει να απαντηθεί στο άμεσο μέλλον.