Της
ΜΑΓΔΑΣ ΤΣΙΡΟΓΙΑΝΝΗ
Θερμός φίλος της Μακρινίτσας. Εις ανάστασιν ζωής και όχι εις ανάστασιν κρίσεως. Αναστάσιμος άνθρωπος όπως είπε ο Δημητριάδος Ιγνάτιος. Και με μεγάλη αίσθηση του καθήκοντος και διάκριση στην προσφορά όπως είπε ένας ανιψιός του. Ήταν μυσταγωγία η εξόδιος ακολουθία του Κώστα Ζούζουλα, στην Αγία Μαγδαληνή στην Κουκουράβα. Σεμνά και χωρίς πολλά λόγια για την αγλαϊσμένη μορφή του άξιου ανθρώπου και ευεργέτη που αγαπούσε πολύ το χωριό μας.
Τον Κώστα Ζούζουλα τον είχα ακουστά από τις εκδόσεις «Πρόχορος » και τη συνεργασία του με τις εκδόσεις «Το Ροδακιό». Λάτρης του βιβλίου ίδρυσε ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο στην οδό Μιχαλακοπούλου 119. Λογαριάζω τον εαυτό μου ανάμεσα στους τυχερούς που είχαν το προνόμιο να τον γνωρίσουν και να εκτιμήσουν, όχι μόνο την εξυπνάδα και τις επιχειρηματικές του ικανότητες, αλλά και να χαρούν τη στέρεη κλασική του μόρφωση, επιστεγασμένη με τη γνώση των εκκλησιαστικών κειμένων.
Όπως τα διηγήθηκε ο ίδιος, ο πατέρας του Στυλιανός Ζούζουλας γεννήθηκε στις 26 Νοεμβρίου του 1908, του Αγίου Στυλιανού και εξ αυτού πήρε το όνομα. Και η μητέρα του, Μαρία γεννήθηκε το 1909, Παρασκευή της Διακαινησίμου, της Ζωοδόχου Πηγής, εξ ου και το όνομα Μαρία. Ήταν υπέρ-πολύτεκνοι, έκαναν έντεκα παιδιά. Ο Στυλιανός και η Μαρία, δεκαοκτώ χρονών, συνεζεύχθησαν τις Απόκριες του 1927, στις 27 Φεβρουαρίου. Κουμπάρος ήταν ο προξενητής Ηλίας Μάρος, έμπορος ξυλείας απ’ τη Μακρινίτσα που στην οικογένειά του, τη σύζυγο Αικατερίνη και τις τρεις κόρες, Μαρία, Άννα και Ελένη, οφείλει πάμπολλα η οικογένεια του Στυλιανού και της Μαρίας Ζούζουλα.
Το πρώτο παιδί, κορίτσι, γεννήθηκε ακριβώς εννέα μήνες μετά τον γάμο και πήρε το όνομα Βασιλική, από τη μητέρα του Στυλιανού. Το δεύτερο κορίτσι βαφτίστηκε Αθηνά από το όνομα της μητέρας τής Μαρίας. Τρίτος γεννήθηκε ο Κωνσταντίνος, ήρθε με τ’ όνομα, στις 21 Μαΐου, του Αγίου Κωνσταντίνου που συνέπεσε εκείνη τη χρονιά με τη μεγάλη γιορτή της Αναλήψεως. Η πρώτη ανάμνηση του Κώστα Ζούζουλα ήταν που του έκαναν ένεση επειδή είχε ελονοσία, και το πόσο τον τάραζε το κινίνο. Τα παιδιά βαφτίστηκαν όλα στο σπίτι, Βασιλική, Αθηνά, Κωνσταντίνος, Δημήτριος, Ελένη, Ιωάννης, Άννα, Ειρήνη, Γεράσιμος, Αικατερίνη και Παύλος, έντεκα αδέρφια, παρά ένα δώδεκα. Και όταν κάποιος ρώτησε τον πατέρα γιατί δεν έκανε δώδεκα παιδιά, εκείνος απάντησε αστεϊζόμενος:
-Για να μη βγει Ιούδας.
Όταν ο Κώστας Ζούζουλας τα διηγήθηκε αυτά, το σύνολο των ζώντων επιγόνων του Στυλιανού και της Μαρίας και των εκ πλαγίου συγγενών ήταν ενενήντα εννέα άτομα.
Στον πόλεμο το 1940 ο Κώστας ήταν εννιά χρονών. Απ’ το καλοκαίρι του 1940 ο πατέρας εκπαίδευε τα παιδιά στην πεζοπορία και μια φορά πήγαν με τα πόδια απ’ τον Βόλο στον Άγιο Λαυρέντιο, στον Άγιο Απόστολο τον Νέο στις 16.8.1940. Όταν μπήκαν οι Γερμανοί στον Βόλο, ο πατέρας πήρε την οικογένεια και πήγαν στο Κλήμα και μετά στο Κατηχώρι στο σπίτι ευσεβούς ανδρογύνου, ονόματι Κουνάρα. Ο σύζυγος ήταν ψάλτης του Αγίου Αθανασίου και η σύζυγος άρχιζε απ’ το πρωί με τον Εξάψαλμο και έφτανε το βράδυ στο Απόδειπνο, όλα απέξω.
Μετά πήγαν στη Μακρινίτσα, στο σπίτι του Αθανασίου Τσικρικτσή που ο πατέρας του είχε κάνει τη μνημειώδη κλίμακα με τα κυπαρίσσια, ανάμεσα στον Άγιο Αθανάσιο και στον Άγιο Γεώργιο. Εκεί είδαν με το τηλεσκόπιο τους Γερμανούς να μπαίνουν στον Βόλο, τη Μεγάλη Παρασκευή του 1941. Ο πατέρας ανέβαινε απ’ τον Βόλο στο χωριό κάθε Τετάρτη και Σάββατο με τα πόδια απ’ την Ανωμαλιά. Μια μέρα έφερε μια γίδα για να πίνουν γάλα. Όταν έφτασε στο σπίτι, τους ρώτησε:
-Χαρήκατε που ήρθε ο μπαμπάς;
Είπαν όλοι, ναι, και μόνο η μικρότερη κόρη είπε:
-Εγώ χάρηκα τη γίδα.
Στη Μακρινίτσα ο Κώστας έκανε την τέταρτη τάξη του Δημοτικού στο Σχολείο του Αγίου Αθανασίου, μ’ έναν εξαίρετο δάσκαλο πατριώτη. Μετά αρρώστησε ο Γιάννης και κατέβηκαν στο Βόλο. Στην Κατοχή ο Κώστας, δέκα χρονών είχε ένα καροτσάκι και πουλούσε ψιλικά και σαπούνια. Μια φορά που στην πλατεία Ελευθερίας σκότωσαν έναν Γερμανό κι έναν ταγματασφαλίτη, έφτασαν οι Γερμανοί στην οδό Ιωλκού φωνάζοντας:
-Ψηλά τα χέρια, οι άντρες, και όλοι στην παραλία.
Τότε ο Κώστας άφησε το καροτσάκι και πήγαινε με τους άλλους. Αλλά ευτυχώς, εκείνη τη στιγμή βρέθηκε εκεί η αδερφή του κι όταν τον είδε με τους άλλους άρχισε να σκούζει και τραβά τα μαλλιά της.
-Δεν είσαι άντρας, είσαι παιδί.
Και τότε ένας Γερμανός του έδωσε μια κλωτσιά και τον πέταξε πέρα.
Το σπίτι της οικογένειας στο Βόλο ήταν στην οδό Αθανασίου Διάκου 119, ανάμεσα Αναλήψεως και Λόρδου Βύρωνος, από κει η Μαρία και ο Στυλιανός έφυγαν για τον άλλον κόσμο. Στην αυλή υπήρχε το δωμάτιο της γιαγιάς. Μια φορά η μητέρα έβγαλε μαυρή και πήγαν με τον πατέρα σε γιατρό, στην Αθήνα. Τα παιδιά τραγουδούσαν:
Η μαμά τους η κυρία Ζουζουλίνα
πήγε τσάρκα με το Στέλιο στην Αθήνα
κι όλο κλαίνε τα Ζουζουλάκια
στης αυλής, στης αυλής τα βοτσαλάκια
Όταν αρρώστησε ο Γιάννης έμεινε δεκαπέντε μέρες αναίσθητος, του έκαναν παρακέντηση στη σπονδυλική στήλη και οι γιατροί, Τσούκας και Παραθύρης, είπαν στη μητέρα:
-Ασ’ το να ησυχάσει.
Η οικογένεια Ζούζουλα ήταν θρησκευόμενη. Έκαναν Ευχέλαιο, όπου διαβάζονται Εφτά Απόστολοι και Εφτά Ευαγγέλια, και την ώρα που ο Κώστας διάβαζε τον Πρώτο Απόστολο της Ακολουθίας… ασθενεί τις εν υμίν: Προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας, και προσευξάσθωσαν επ’ αυτόν αλείψαντες αυτόν ελαίω εν τω ονόματι του Κυρίου και η ευχή της πίστεως σώσει τον κάμνοντα, και εγερεί αυτόν ο Κύριος… το παιδί άνοιξε τα μάτια. Μετά από χρόνια, περνούσε απέξω ο γιατρός ο Παραθύρης και είδε τη μητέρα να σκουπίζει την αυλή.
-Τι κάνουν, Μαρία τα οκτώ σου παιδιά;
Όταν αρρώστησε ο Γιάννης, τα παιδιά ήταν εννιά και ο γιατρός είπε οκτώ γιατί το είχε δεδομένο ότι το άρρωστο πέθανε. Τότε η Μαρία φώναξε δυνατά τον Γιάννη που έπαιζε μπάλα έξω και το παιδί πρόβαλε απ’ τη γωνία με τα μάγουλα κατακόκκινα απ’ το παιγνίδι. Και ο γιατρός εξεπλάγη και είπε:
-Δεν ξέρω, δεν ξέρω. Εσείς τα έχετε καλά με τον Θεό…
Θυμήθηκα κι εγώ τα Ζουζουλάκια, ξανθά παιδάκια, γύρω στη βρύση στην Παναγία της Μακρινίτσας. Η οικογένεια παραθέριζε το καλοκαίρι στο χωριό στο σπίτι της Αθηνιώς, και η Παρασκευούλα Μπαντίδου τούς πήγαινε γάλα. Θυμήθηκα και τη μάνα σκυμμένη σε μια σκάφη να πλένει συνέχεια.
Έπαιρναν νερό με το κανάτι απ’ τον Καναλάκο, μια πηγή που έτρεχε λίγο πιο πάνω απ’ το προσκυνητάρι πριν φτάσουμε στο Στεφάνι. Ένα βράδυ η γιαγιά, κουφή και αγράμματη αλλά με πολύ μυαλό, ξύπνησε διψασμένη και ήπιε απ’ το κανάτι που ήταν δίπλα. Όμως, εκεί είχε κατουρήσει το μικρό παιδί κι όταν της το είπαν το πρωί, τους απάντησε:
-Δεν πειράζει, το κάτουρο του μικρού παιδιού είναι αγίασμα.
Όταν τα παιδιά άρχισαν να μεγαλώνουν, ο πατέρας τα ρώτησε αν θέλουν να μάθουν γράμματα ή καμιά τέχνη. Ο Κώστας πήγε στο Πρώτο Γυμνάσιο Βόλου, στο Πρακτικό αλλά του άρεσαν τα Φιλολογικά. Ήταν πολύ καλός μαθητής. Έγινε αθλητής και κατέληξε δρομέας για να βελτιώσει τον βαθμό που είχε στη Γυμναστική. Αν και ήθελε να γίνει φιλόλογος, βρέθηκε στην Τράπεζα. Πριν ακόμα τελειώσει το Γυμνάσιο τον πρότεινε το σχολείο και έδωσε εξετάσεις σε διαγωνισμό της Εθνικής Τράπεζας όπου ήρθε πρώτος. Σπούδασε εργαζόμενος στην Ανωτάτη Εμπορική. Έφερε πρώτος, ουσιαστικά, στην Ελλάδα τα Α.Τ.Μ. Ο αρμόδιος δέχτηκε τη δική του προσφορά για τα μηχανήματα, λόγω γνώσεων και εμπιστοσύνης. Αργότερα παραιτήθηκε απ’ την Εθνική και ανέλαβε για δέκα χρόνια τη θέση του γενικού διευθυντή στην Τράπεζα Κρήτης.
Σε ώριμη ηλικία συναντήθηκαν και τα έντεκα αδέρφια στην Κουκουράβα όπου ο Κ. Ζ. βάφτισε ένα παιδί, τη μέρα του Αγίου Κωνσταντίνου και το είπε Κωνσταντίνο. Ίδιο όνομα ο νονός, ο αναδεξιμιός και η μέρα.
Σε κάθε ανθρώπινη ζωή υπάρχουν εστίες νοήματος, ένα λουβί έννοιας, όπως είπε ένας μεγάλος ποιητής, περιστατικά όπου αντανακλώνται μεγάλες σημασίες. Με κάθε συστολή, είναι σαν να φωτίζονται από τη Θεία Χάρη. Κάποτε στο χωριό, ο Κ. Ζ. είπε απέξω μια σελίδα από την Παλαιά Διαθήκη και μου είπαν ότι μια φορά πολλαπλασίασε, χωρίς να γράψει, τριψήφιο αριθμό με τετραψήφιο. Έδωσε μια χρυσή λίρα σε μια ευαίσθητη υπάλληλο της Τράπεζας που έκλαιγε με το παραμικρό. Ρίζες σημασίας από τα λίγα που έπεσαν στην αντίληψή μου για τον Κώστα Ζούζουλα. Μαζί με τις ευχαριστίες για τη δημόσια ανταπόκρισή του, σε γλώσσα χαρακτηριστική της πνευματικής του μόρφωσης, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Θεσσαλία» του Βόλου, για το βιβλίο μου «Μαλαματένια» ένα χρονικό για τη Μακρινίτσα.
Η «Μαλαματένια» της Κυρίας Μάγδας
Ναι, το διάβασα δυο φορές. Θα το μελετήσω την τρίτη. Εύγε.
Πλούσιο αναπηδά το αίσθημα. Ορθόδοξη Ελληνίδα η κυρία Μάγδα. Συγκερασμός δόγματος και παράδοσης. Εκκλησία και οικογένεια.
Σπάνια στα σύγχρονα γραπτά. Τα θλιβερά του Εμφυλίου συμποσούνται σε μία λέξη: Η κατάσταση. Η ιστορία παρούσα. Χωρίς κομπασμούς ή καταφρόνια.
Η γεωγραφία ανάγλυφη από λέξεις παντός ρυθμού. Η Μαγνησία γίνεται φύλλο και φτερό. Κι η Μακρινίτσα εξαερούται. Σε όλους τους τόπους που περιγράφει πήγα. Εκτός από τη Λέσχιανη.
Εύγε κυρία Μαγδαληνή Τσιρογιάννη
Ευγνώμων αναγνώστης σας
κ. σ. ζ.