Του Νίκου Παπαπέτρου
Ας μη σπεύσουν να γελάσουν οι πολιτικοί μας ταγοί. Ούτε ο γράφων υπάρχει πιθανότητα να γίνει πρωθυπουργός, ούτε φυσικά για μία μέρα! Ούτε και κανένας απ’ αυτούς τους συμπολίτες μας, που φαντάζονται τον εαυτό τους ως ευρισκόμενο σε τέτοια θέση, το διανοείται. Η παραπάνω όμως φράση που ακούγεται στα καφενεία – τώρα πια δυστυχώς όχι, καθόσον κλειστά – μαρτυρεί βαθύτατο και ουσιαστικό πολιτικό προβληματισμό. Γιατί ο επικαλούμενος την ιδιότητα αυτή, που εν γνώσει του, δεν πρόκειται ν’ αποκτήσει, δεν μένει στο στάδιο της κριτικής των πράξεων άλλων, αλλά μεταβαίνει στο υψηλότερο και ουσιαστικότερο επίπεδο, αυτό των πολιτικών προτάσεων που, έστω και αφελών, ίσως αξίζουν κάποιες φορές της προσοχής μας. Ιδιαίτερα αυτές τις μέρες, που η κριτική μας διάθεση καλύπτει πάμπολλα επιστημονικά πεδία (ιατρικά, οικονομικά, διεθνή κλπ) και η φαντασία μας έχει οργιάσει…
Ο κορωνοϊός επισήμως εμφανίστηκε ως αποτέλεσμα της αδηφαγίας μας και της απόλαυσης εκλεκτών (για κάποιους) εδεσμάτων από σπάνια είδη της πανίδας μας… Ίσως να ευθύνεται, αν δεν ισχύει η προηγούμενη άποψη, η καταστροφική επέμβασή μας στη φύση και η επαφή μας με ζώα που διαβιούν σε παρθένους (όσους υπάρχουν) χώρους και δεν έχουν τόση οικειότητα με το ανθρώπινο είδος…
Kατ’ άλλους, μάλλον πρόκειται για μιας μορφής βιολογικό πόλεμο, με συγκεκριμένες στοχεύσεις και επιλογές, όπως π.χ. τους άχρηστους υπερήλικες, τους αδύναμους και ασθενείς, τους μη παραγωγικούς ή, εν πάση περιπτώσει, τους διαφορετικούς, δηλαδή τους κίτρινους, τους λευκούς, τους μαύρους, αναλόγως του σκοπού του εμπνευστή.
Ίσως και να πρόκειται για εργαστηριακή αστοχία, κατά την προσπάθεια δημιουργίας ανθεκτικών ειδών ή καταστροφής των ειδών…
Σε συνέχεια του παραπάνω βαθύτατου προβληματισμού, έπονται και σοβαρά ερωτήματα, όπως εάν η θεία μετάληψη μεταδίδει τον ιό, εάν ο αγιασμός αποτελεί το κατάλληλο φάρμακο (για θυμίαμα και εξορκισμούς δεν άκουσα ακόμη…) κ.ο.κ.
Εάν τη σκέψη μας κατατρύχουν τα ανωτέρω μείζονα και αναπάντητα ακόμη ζητήματα, ένα είναι σίγουρο, μπορεί και να τ’ απαντήσουμε κάποια στιγμή, αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι θα προλάβουμε να μάθουμε όλοι την απάντηση… Μπορεί η πίστη να σωθεί, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι θα συμβεί το ίδιο με τους πιστούς (ή έστω τους άπιστους).
Μήπως λίγο «να δούμε τον κόσμο ανάποδα» και να σκεφτούμε ότι δεν «φταίει το στραβό το ριζικό μας, ούτε ο Θεός που μας μισεί…»; Και μέχρι ν’ απαντήσουμε σ’ όλες τις αγωνίες μας, δεν είναι σοφότερο να αναλογιστούμε πιθανές λύσεις, έστω και ατελείς, και να φανταστούμε προτάσεις, που θα κινούνται στη σφαίρα της κοινής λογικής; Όταν όμως μπούμε στον πειρασμό της έκφρασης θέσεων, θα διαπιστώσουμε ότι, «όταν μιλάμε για κοινή λογική, δεν εννοούμε αυτό που κοινώς εννοείται…».
Πρώτη και υπέρτατη αξία η ανθρώπινη ζωή, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η ελευθερία. Η προστασία τους όμως δεν είναι ατομική ευθύνη, όπως εσχάτως ακούγεται, ή δεν είναι μόνον ατομική, αλλά κυρίως συλλογική, αφού οι πράξεις του εν κοινωνία δρώντος ατόμου επηρεάζουν τις ζωές των άλλων. Και επειδή η συλλογική μας έκφραση αποτυπώνεται θεσμικά, μόνον η συντεταγμένη πολιτεία έχει την ευθύνη επιλογής και τήρησης των κατάλληλων μέτρων, χωρίς μάλιστα περιθώρια παραχωρήσεως καμιάς τέτοιας ευχέρειας ή πρωτοβουλίας στους αποδίδοντες στον εαυτό τους αρμοδιότητες προστάτη μας (κάθε είδους).
Και τα μέτρα που επιβάλλεται να ληφθούν, σε υγειονομικό επίπεδο, από την πολιτεία πάντα, δεν είναι άλλα από τα προτεινόμενα από την επιστημονική κοινότητα και, εν προκειμένω, την ιατρική. Με δύο παρατηρήσεις μόνον. Πρώτον, πρέπει να έχουν προβλέψιμη ημερομηνία λήξης. Διότι, αν μεν ο ιός ήρθε για να μείνει, δεν θα μείνουμε και εμείς εσαεί κλεισμένοι στα σπίτια μας. Η ζωή, ακόμη και εν κινδύνω ευρισκόμενη, δεν τελεί επί μακρόν σε αναστολή. Και δεύτερον, να συνδυάζονται με ορατή ελπίδα. Η αντισηψία και ο μη συνωστισμός, μέθοδοι γνωστές από την εποχή του Ιπποκράτη, δεν μπορεί να αποτελούν στην κοινή συνείδηση τον μόνο (επιστημονικό…) τρόπο αντιμετώπισης της επιδημίας.
Συλλογική όμως ευθύνη σημαίνει και συλλογική επιβράβευση. Σε πρώτη τουλάχιστον φάση, αυτών που αίρουν το μεγαλύτερο βάρος αντιμετώπισης της κατάστασης, όπως γιατροί, νοσηλευτές κλπ. Επιβράβευση όχι με χειροκροτήματα από τους εξώστες στις 9 το βράδυ, αλλά αποδείξιμη, όπως με άμεση (όχι επιδοματική) οικονομική ενίσχυση, διά της γενναίας αύξησης των αποδοχών των γιατρών, νοσηλευτών, στρατιωτικών, μελών των σωμάτων ασφαλείας κ.λ.π.
Και συλλογική επιβάρυνση αντίστοιχα. Αν τα 800 ευρώ είναι αρκετά για να καλύψουν τις απώλειες των εργαζομένων, είναι αρκετά για όλους. Και για τους μη εισπράττοντες εισπράκτορες (φόρους, εισφορές…) και για τους μη ελέγχοντες ελεγκτές και για τους μη διδάσκοντες δασκάλους και για τους μη βουλευομένους βουλευτές και για τους μη δικάζοντες δικαστές!!! Η αναστολή δραστηριοτήτων δεν μπορεί ν’ αποτελεί περίοδο αμειβόμενης εαρινής ραστώνης, όπως δυστυχώς κάποιοι την έχουν εκλάβει!!!
Και συλλογική προσπάθεια για εκκίνηση και της χειμαζόμενης οικονομίας, που ναι μεν δε φαίνεται ως πρώτη προτεραιότητα, αλλά, εμμέσως, μπορεί να έχει τις ίδιες συνέπειες. Να γλυτώσουμε από τους ελέφαντες (κορωνοϊός) και να χαθούμε από κοριούς (οικονομική κατάρρευση). Ας μη ξεχνάμε, ότι η σχέση οικονομίας και κοινωνίας είναι αλληλένδετη και ας θυμόμαστε ότι στην περίοδο της Κατοχής τους περισσότερους νεκρούς δεν τους είχαμε από γερμανικές σφαίρες, αλλά από την πείνα, παρόλο που και τότε η οικονομία μας είχε τεράστια πρωτογενή πλεονάσματα, κατ’ εντολή των Γερμανών (πάντα!!)
Και μιας και ο λόγος περί οικονομίας, ας θυμηθούμε ότι οικονομική δραστηριότητα που παράγει πλούτο είναι, κατά βάση, η ιδιωτική. Τα του ελέγχου του πλούτου, του τρόπου παραγωγής, της διανομής του, της διαχείρισής του – απολύτως αναγκαία – έπονται. Αν θυμηθούμε επίσης, ότι σ’ αυτήν την οικονομική δραστηριότητα παραγωγικό κεφάλαιο (μέσον) και όχι συντελεστής παραγωγής είναι και ο εργαζόμενος. Χρειάζεται, λοιπόν, γενναία στήριξη των ιδιωτικών επιχειρήσεων, επαγγελματιών και εργαζομένων και όχι μεταφορά – για άλλη μία φορά – σ’ αυτούς του κόστους της κρίσης.
Ο δημόσιος τομέας είναι απολύτως αναγκαίος, όχι μόνο για τη διαχείριση της οικονομίας, αλλά πιθανόν και για την εκκίνησή της, με τη μορφή π.χ. δημοσίων επενδύσεων (βλ. περίοδο Χούβερ στην Αμερική, κατά τη μεγάλη κρίση). Θα έλεγα επίσης και με την καθοριστική του παρέμβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, που θα μπορούσε να ξεκινάει από αυστηρότατους ελέγχους μέχρι εθνικοποίηση (ή ευρωκρατικοποίηση) των τραπεζών, αφού, ούτως ή άλλως, με δημόσια χρήματα έχουν επιβιώσει…
Και τέλος, ας σκεφτούμε πολύ σοβαρά πλέον, τον δημόσιο χαρακτήρα Υγείας (αν θέλουμε να επιβιώσουμε) και της Παιδείας (αν θέλουμε να εξελιχθούμε ως λαός).
Όχι, κατ’ αποκλεισμό του ιδιωτικού τομέα, αλλά με διακριτούς και αλληλοσυμπληρούμενους ρόλους.
Στόχος του παρόντος άρθρου δεν είναι ούτε η κριτική, ούτε οι υποδείξεις.
Ευκαιρία είναι, τώρα που «μένουμε στο σπίτι μας», να προβληματισθούμε για το πότε θα βγούμε, πώς θα βγούμε και τι θα κάνουμε όταν βγούμε. Από τώρα, και ας έχουμε – όλοι μας – τις προτάσεις μας. Κι’ ας συνδράμουν όλοι, ο καθένας με τη σκέψη του και τον τρόπο του…
Εξάλλου, ζούμε σε μία χώρα, στην αρχαία γλώσσα της οποίας έχει ειπωθεί από τον αποβιώσαντα στον λοιμό των Αθηνών Περικλή (Θουκιδίδη «Επιτάφιος»), ότι «τον μηδέν των κοινών μετέχοντα, ουκ απράγμονα, αλλ’ αχρείον νομίζομεν» (σε ελεύθερη μετάφραση, του πολίτη που δεν συμμετέχει στα κοινά, δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο, αλλά άχρηστο – αχρείαστο).
Και μια και ο λόγος περί αγέλης… Ας μην αποκτήσουμε, λόγω κρίσης, αγελαία συμπεριφορά, αλλά ανοσία αγέλης και, κυρίως, αλληλεγγύη αγέλης!!!