Του Β.Δ. Αναγνωστόπουλου,
ομότιμου καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Α. Στη Ζωγραφική: Παλαιολόγος Θεολόγου
Η Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών και φέτος χαρίζει στα Γράμματα και τον Πολιτισμό μας ένα πολύτιμο και συλλεκτικό δώρο, το Ημερολόγιο του 2023, αφιερωμένο στον «ασυμβίβαστο ζωγράφο του Βόλου» Παλαιολόγο Θεολόγου (1930-2017), συνεχίζοντας με συνέπεια την απόδοση τιμής μέσω των Ημερολογίων σε ανθρώπους της τέχνης, που έζησαν και έδρασαν στον Βόλο και τη Μαγνησία. Και είναι το 7ο στη σειρά, με προηγούμενα αφιερώματα στους: Ν. Χριστόπουλο, Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο, Θεόφιλο, Γιώργο Γουναρόπουλο, Γ. Κοσμαδόπουλο και Κ. Γκέσκο.
Το Ημερολόγιο του 2023, συντονισμός ύλης και επιμέλεια έκδοσης Μηλίτσα Ζαρλή-Καραθάνου, φιλολογική επιμέλεια Γιώργος Κοντομήτρος, κείμενα Μηλίτσα Ζαρλή-Καραθάνου, Χρύσα Δραντάκη, Κωνσταντίνος Δερβένης, εκτύπωση ΠΑΛΜΟΣ, σελ. 222, με χορηγούς Ν. Κ. Λούλης, Μαρία Κωστίου, Σοφία Χαλκιά και ΟΛΒ, είναι έκδοση υψηλής αισθητικής και γενναιόδωρη προσφορά προς τους Βολιώτες με τα ζωγραφικά έργα του Παλαιολόγου.
Ο Παλαιολόγος Θεολόγου γεννήθηκε από γονείς Μικρασιάτες το 1930 στα Προσφυγικά της Νέας Ιωνίας και γνωρίζουμε ότι πέρασαν τα πάνδεινα ώσπου να ορθοποδήσουν. Γι’ αυτό η πρόεδρος στον πρόλογο επισημαίνει: «Με το φετινό μας Ημερολόγιο δεν τιμούμε μόνον τον μεγάλο αυτόν καλλιτέχνη και ευεργέτη της πόλης μας, που κατέλαβε μία από τις υψηλότερες θέσεις στην ιστορία της νεοελληνικής ζωγραφικής, αλλά στο πρόσωπό του τιμούμε και όλους τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, που κατέκλυσαν την πόλη μας μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και τον ξεριζωμό, φέρνοντάς μας, όμως, γνώση, εμπειρία και πολιτισμό». Ακολουθούν λίγα λόγια για τον ζωγράφο από τον Αναγνώστου Σωκράτη (Η ζωγραφική πορεία ενός καλλιτέχνη του τόπου μας), Ν.Κ. Λούλη (Αποτύπωμα χρόνου και αξία το Ημερολόγιο της Ε.Θ.Ε.), In memoriam Απόστολου Κώστιου, Σοφία Χαλκιά (Φως ως δώρο για το νέο έτος το έργο του Παλαιολόγου Θεολόγου).
Ακολούθως (σελ. 23-38) έχουμε τη μελέτη της Χρύσας Δραντάκη με τίτλο «Παλαιολόγος Θεολόγου, Ο ασυμβίβαστος ζωγράφος του Βόλου», όπου ιχνηλατεί αξιολογώντας το έργο του ζωγράφου και τελειώνει με τα εξής: «Η βιωματική τέχνη του στην πορεία των χρόνων ήταν αντανάκλαση της ζωής του, για την οποία απλά και ποιητικά έλεγε λίγο πριν από το τέλος του: Η ζωγραφική είναι το πιο απάνεμο λιμάνι της ζωής μου… ήταν για μένα το όνειρο, το μεράκι, η μεγάλη αγάπη».
Συνεχίζουν σύντομα αποσπάσματα κριτικών τέχνης (σελ. 39-51), όπως Κίτσος Μακρής, Ντίνα Αντωνακάτου, Γ. Πετρής, Διαμαντής Διαμαντόπουλος, Βεατρίκη Σπηλιάδη, Μαίρη Μιχαηλίδη, Ιωάννα Ασμάνη, Βάσα Καραγιάννη – Καραμπελιά, Δημήτρης Δεληγιάννης, Μιλτιάδης Παπανικολάου, Βίκυ Καραΐσκου, Λήδα Καζαντζάκη, Κλεοπάτρα Βασιλείου. Κλείνει το μέρος αυτό με το κείμενο του Κωνσταντίνου Δερβένη «Παλαιολόγος Θεολόγου: Ταπεινός Ρεαλιστής Συμβολιστής Αφαιρετικός Αριστερός Βολιώτης Ζωγράφος».
Οι σελίδες 52 έως 91 φιλοξενούν έργα του Παλαιολόγου, πίνακες αρχής γενομένης με την προσωπογραφία του, της μητέρας του και της Τούλας, για να ακολουθήσουν δείγματα από τις σειρές: Μονοτυπίες (Λέρος), Σύνθεση (Λέρος), Μαρτυρίες, Πράσινα τοπία, Λευκά τοπία, Τοπία της πόλης, Τοπία, Την εμορφιά έτσι πολύ ατένισα…, Ψυχής περιβόλι κ.ά. (σύνολο έργων 38) και κλείνει με τις αφίσες των εκθέσεων (σελ. 90-91).
Ακολουθεί το εκκλησιαστικό Ημερολόγιο του 2023, σελ. 92-219 και κλείνει μ’ ένα σαλόνι με 14 φωτογραφίες από εκδηλώσεις για τον ζωγράφο.
Ο Θεολόγου πραγματοποίησε 34 ατομικές εκθέσεις, πήρε μέρος σε δεκάδες ομαδικές, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Κύπρο, τη Ρωσία και τη Βουλγαρία και έργα του υπάρχουν σε πολλές πινακοθήκες, στην Εθνική, στις δημοτικές Αθηνών, Λάρισας, Βόλου και σε ιδιωτικές συλλογές κ.ά. Στον Δήμο Βόλου η σύζυγός του δώρισε 35 πίνακες, που εκτίθενται σε μόνιμη έκθεση στο Πολιτιστικό Κέντρο Ν. Ιωνίας. Πρέπει να αισθάνεται περήφανη η πόλη μας με τέτοιους καλλιτέχνες-ευεργέτες που την τιμούν και την καταξιώνουν με το έργο τους, αλλά περήφανη και για κείνους που φροντίζουν να τους αναδεικνύουν.
Β. Τα γιορτάσια στων Μαγνήτων τις κοινότητες…
Οι Έλληνες πάντα ήταν φιλέορτοι και φιλοθεάμονες, αγαπούσαν τις γιορτές και τα θεάματα, άλλωστε οι αρχαίοι έλεγαν «βίος ανεόρταστος, μακρά οδός απανδόκευτος», η ζωή χωρίς γιορτάσια μοιάζει με δρόμο χωρίς ένα κατάλυμα, μια ανάπαυλα. Οι γιορτές και η διασκέδαση είναι συνδεδεμένα με την παράδοση του τόπου των μικρών ή μεγάλων κοινοτήτων, που δίνουν και το χρώμα της ελληνικότητας και ορθοδοξίας.
Ένα ακόμη συλλεκτικό βιβλίο μάς προσφέρει η «Μαγνήτων Κιβωτός για τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος» με το Ημερολόγιο του 2023 Τα γιορτάσια στων Μαγνήτων τις Κοινότητες…, Επιμέλεια κειμένων δρ Αλέξανδρος Καπανιάρης, επιμέλεια έκδοσης Αλ. Καπανιάρης-Νίκος Τσούκας, φιλολογική επιμέλεια Σοφία Ξυνογαλά, εκδόσεις Ιδιόμελον, εκτύπωση ΠΑΛΜΟΣ, σελ. 210.
Στο πρώτο μέρος έχουμε τον χαιρετισμό του μητροπολίτη μας Ιγνατίου, ο οποίος επισημαίνει: «Τα γιορτάσια, ως πανηγύρια προς τιμήν των αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά και ο κοινοτισμός οικοδομήθηκαν και σμιλεύτηκαν με βάση την ορθόδοξη πίστη. Έτσι η Εκκλησία αποτέλεσε το αξονικό ενοποιητικό στοιχείο σε όλες [τις] ψηφίδες του ελληνισμού». Ακολουθεί η εισαγωγή των δύο επιμελητών Καπανιάρη και Τσούκα, που αναφέρονται στη δημιουργία ενός πολυπολιτισμικού μωσαϊκού στη Μαγνησία «με Πηλιορείτες, Μικρασιάτες της Νέας Ιωνίας και του Αλμυρού, Αγχιαλίτες (Ανατολική Ρωμυλία), Βλάχους και Σαρακατσαναίους του Βελεστίνου και του Αλμυρού, Πόντιους, Καππαδόκες, και ας μην ξεχνάμε και τους Ρομά με την ιδιαίτερή τους ταυτότητα. Όλες αυτές οι ομάδες είχαν μία κοινή βάση, δηλαδή την ελληνική παράδοση, που αποτυπώνεται και στις πολυάριθμες θρησκευτικές γιορτές και πανηγύρια».
Ακολουθεί η εκτενής μελέτη (σελ. 17-79) για Τα Γιορτάσια στων Μαγνήτων τις Κοινότητες… του Καπανιάρη, γραμμένη με αγάπη και γνώση, με ιστορική ιχνηλάτηση, ερμηνευτική και βιβλιογραφική τεκμηρίωση και ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό (αρχειακό και ιδιωτικών συλλογών κ.λπ., όπως Γκουντάρα, Ζημέρη, Ζαφραντζά, Πετρή, Μητρογώγου, Χειμώνα Χ. κ.ά.). Η έρευνα σε 15 μικροκείμενα μας δίνει μια εύληπτη και πλήρη εικόνα του θέματος, όπως Η κοινότητα ως πολιτισμικός χώρος, Από τον κοινοτισμό στον εξαστισμό, Τα νεότερα χρόνια στον Βόλο: Οι βάσεις της πολιτιστικής ανάπτυξης και της ψυχαγωγίας, Θρησκευτικά πανηγύρια και γιορτές στον Βόλο (1925-1930), Τα πανηγύρια σε διάφορες περιοχές της Μαγνησίας, Διάφορα γλέντια στην Μαγνησία, Η «σκάλα του Μιλάνου» στον Βόλο, Τα γιορτάσια των Μαγνήτων σήμερα: Στον Βόλο, στον Αλμυρό, στο Νότιο Πήλιο, στον Δήμο Ζαγοράς-Μουρεσίου, Ρήγα Φεραίου, Σκιάθου, Σκοπέλου, Αλοννήσου. Συνεχίζει με τη Βιβλιογραφία και το εκκλησιαστικό Ημερολόγιο (σελ. 80-210).
Να ευχηθούμε καλή χρονιά και υγεία σε όλους!