Η Αναλήψεως πρωταθλήτρια στα λουκέτα “Θ”

Σε ποσοστό μέχρι και 23,3%, όπως στην οδό αναλήψεως, που είναι και η «πρωταθλήτρια» στο σχετικό αρνητικό τομέα, ανέρχονται τα κλειστά εμπορικά καταστήματα σε κεντρικούς δρόμους του Βόλου λόγω της οικονομικής κρίσης και της συρρίκνωσης που προκαλείται, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η οικονομική ύφεση έχει δημιουργήσει έρημους εμπορικούς δρόμους και το Τμήμα Χωροταξίας έχει προτείνει στην Περιφέρεια Θεσσαλίας τη δημιουργία ειδικού ερευνητικού παρατηρητηρίου για τη διαχρονική καταγραφή του φαινομένου και των αλλαγών στις τέσσερις μεγαλύτερες πόλεις της Περιφέρειας Θεσσαλίας.

Το φαινόμενο της συρρίκνωσης των ελληνικών πόλεων, όπως του Βόλου, που αποτυπώνεται κυρίως μέσα από τα κλειστά εμπορικά καταστήματα ερεύνησε και ανέδειξε η Καθηγήτρια πολεοδομίας και αστικού σχεδιασμού του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας Περιφερειακής Ανάπτυξης κ. Άσπα Γοσποδίνη η οποία μεταξύ άλλων έχει διδάξει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «πολεοδομία-χωροταξία» το επιλεγόμενο μάθημα για τις συρρικνούμενες πόλεις και τα νέα αστικά τοπία. Στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος αποτύπωσε το φαινόμενο των συρρικνούμενων πόλεων, ενώ με τη συνδρομή των μεταπτυχιακών φοιτητών καταγράφηκαν τα κλειστά καταστήματα στο Βόλο, τη Λάρισα και άλλες πόλεις.

Πρόσφατα η ίδια πρότεινε στην Περιφέρεια την δημιουργία ενός ειδικού ερευνητικού παρατηρητηρίου για τη διαχρονική καταγραφή του φαινομένου.

Όπως τόνισε «η πρόταση που υποβάλαμε στην Περιφέρεια αφορά στην αστική αναγέννηση του κέντρου του Βόλου το οποίο λόγω κρίσης εμφανίζει τα φαινόμενα της χωρικής συρρίκνωσης με τα κλειστά καταστήματα. Επομένως η ποιο ζωντανή περιοχή μετατρέπεται σε περιοχή υποβάθμισης, συρρίκνωσης, ερήμωσης και θα πρέπει να λάβουμε κάποιες χωρικές και οικονομικές πολιτικές για την αναγέννησή του. Και το πρόγραμμα αυτό αφορά κυρίως στη δημιουργία ενός δυναμικού παρατηρητηρίου που θα καταγράφει το φαινόμενο αυτό και θα αποφασίζει κοινές πολιτικές για όλες τις θεσσαλικές πόλεις. Κάναμε έρευνα και ζητήσαμε τη χρηματοδότηση της έρευνας, ενώ στη συνάντηση που είχαμε με το θεματικό αντιπεριφερειάρχη κ. Αργύρη Κοπάνα εξέφρασε το ενδιαφέρον να συνυποβάλλουμε το πανεπιστήμιο, με την περιφερειακή ενότητα Μαγνησίας και Δήμους μια τέτοια πρόταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ευελπιστούμε ότι θα την πάρουμε».

Η κρίση συρρικνώνει τους εμπορικούς δρόμους. Και τα αποτελέσματα της έρευνας των μεταπτυχιακών φοιτητών της Χωροταξίας για το 2011 και το 2012 είναι ενδεικτικά.

Πιο αναλυτικά για το Βόλο τα στοιχεία έδειξαν τα εξής:

Στην οδό Αργοναυτών από τα 24 καταστήματα του 2011 κλειστά ήταν τα τρία, ενώ το 2012 από τα 24 ήταν κλειστά τα πέντε, δηλαδή ποσοστό 21,74% από το 12,5% που ήταν το 2011, δηλαδή μέσος όρος κλειστών καταστημάτων 17,2%

Στην οδό Ιάσονος το ποσοστό κλειστών καταστημάτων ανερχόταν στο 21%, ενώ στην οδό Ερμού στο 11,89%. Επίσης στην οδό Δημητριάδος το ποσοστό κλειστών καταστημάτων άγγιζε το 11,17%. Μάλιστα στην οδό Δημητριάδος καταγράφηκαν τα περισσότερα καταστήματα, δηλαδή 179, από τα οποία κλειστά ήταν τα 20, και στην οδό Αναλήψεως το 23,68%, καθώς από τα 114 εμπορικά καταστήματα κλειστά ήταν τα 27.

Επίσης στην Κ. Καρτάλη το 15,64% των καταστημάτων ήταν κλειστά, ενώ στην οδό Ιωλκού το 12,64%, όπου το 2012 από τα 96 καταστήματα ήταν κλειστά τα 13.

Το κεντρικό συμπέρασμα είναι πως όσο περνούσε ο χρόνος και βάθαινε η κρίση τόσο αυξάνονταν τα κλειστά καταστήματα στην πόλη.

Η έρευνα με τη καταγραφή των κλειστών καταστημάτων έγινε από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές και φοιτήτριες του προγράμματος «πολεοδομία-χωροταξία» της περιόδου 2011-2012 που παρακολουθούσαν το επιλεγόμενο μάθημα με τις συρρικνούμενες πόλεις.

Η κ. Γοσποδίνη τόνισε πως «Το φαινόμενο της «αστικής συρρίκνωσης» μπορεί να αφορά σε περιφέρειες, μητροπόλεις, πόλεις, ή τμήματα πόλεων που εμφανίζουν για περισσότερο από δύο χρόνια σημαντική μείωση της οικονομικής, κοινωνικής και δημογραφικής βάσης τους. Τα αίτια είναι πολλά και σύνθετα και περιλαμβάνουν έναν ή περισσότερους από τους εξής παράγοντες: αποβιομηχάνηση, προαστιοποίηση και εγκατάλειψη των κεντρικών αστικών περιοχών, οικονομική αναδιάρθρωση λόγω αλλαγής οικονομικού μοντέλου όπως για παράδειγμα, το πέρασμα από κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία σε ελεύθερη οικονομία αγοράς, και τέλος, μια περιφερειακή, εθνική, ή διεθνής οικονομική κρίση. Υπό τις νέες συνθήκες της εξελισσόμενης οικονομικής κρίσης δημόσιου χρέους στην Ευρωζώνη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, οι ελληνικές πόλεις εμφανίζουν έντονα σημεία συρρίκνωσης σε οικονομικό, χωρικό, κοινωνικό και δημογραφικό επίπεδο: χιλιάδες επιχειρήσεις κλείνουν, κενά καταστήματα και γραφεία σε κεντρικούς εμπορικούς δρόμους, ανεργία που γιγαντώνεται με γοργούς ρυθμούς, εξαθλίωση κοινωνικών στρωμάτων και αύξηση αστέγων, κενά διαμερίσματα και κατοικίες λόγω εσωτερικής μετανάστευσης μεσαίων αστικών πληθυσμών προς φθηνότερες γειτονιές των πόλεων ή προς τις ιδιαίτερες πατρίδες τους στην ελληνική επαρχία, και λόγω μετανάστευσης προς χώρες με αναπτυγμένη οικονομία σε Ευρώπη, Β. Αμερική και Αυστραλία»

Η Καθηγήτρια του Τμήματος Χωροταξίας επισημαίνει προτάσεις για την αναδόμηση των ελληνικών πόλεων προτείνοντας τα εξής: 1) Κτηριακή αραίωση και κατά χρήση ενοποίηση των ακαλύπτων χώρων. Από τα σημαντικότερα πολεοδομικά προβλήματα των κεντρικών περιοχών των ελληνικών πόλεων θεωρούνται η πυκνή δόμηση, οι περιορισμένοι δημόσιοι υπαίθριοι χώροι και χώροι πρασίνου (πάρκα, πλατείες, κλπ) και η έλλειψη χώρων στάθμευσης.

Η συγκυρία της εγκατάλειψης πολλών ακινήτων στα κέντρα των πόλεων  καθώς και η σημαντική μείωση των τιμών αγοράς ακινήτων επιτρέπουν σήμερα στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης να απαλλοτροιώσουν μέσω του Πράσινου Ταμείου ακίνητα για την αύξηση των χώρων πρασίνου και γενικότερα, την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Στο σύστημα του περιμετρικού οικοδομικού τετραγώνου το οποίο χαρακτηρίζει τις κεντρικές περιοχές των ελληνικών πόλεων, η απαλλοτροίωση ενός εγκαταλειμμένου κτηρίου ή τουλάχιστον δύο εγκαταλειμμένων ισόγειων ιδιοκτησιών (καταστημάτων ή διαμερισμάτων) μπορεί να προσφέρει την απαραίτητη χωρική σύνδεση του ακάλυπτου χώρου στο εσωτερικό του τετραγώνου με το σύστημα των δρόμων.

Ο ακάλυπτος χώρος που σήμερα είναι κατακερματισμένος σε πολλές όμορες ιδιοκτησίες και βρίσκεται σε αχρησία, μπορεί να μετατραπεί σε  κοινόχρηστο χώρο πρασίνου εκεί όπου υπάρχει καλός ηλιασμός του ακαλύπτου χώρου, και  σε κοινόχρηστο χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων εκεί όπου δεν υπάρχει ο απαραίτητος ηλιασμός.

2. Στοχευμένες ειδικές αναπλάσεις εγκαταλειμμένων περιοχών για τη δημιουργία clusters και επικέντρων των νέων αστικών οικονομιών: Στις κεντρικές περιοχές των ελληνικών πόλεων, η εμφάνιση σειράς οικοδομικών τετραγώνων ή και ολόκληρων γειτονιών εγκαταλειμμένων κτηρίων, επιτρέπει τη δέσμευση και το χαρακτηρισμό τους ως ζώνη ειδικής ανάπλασης-αναγέννησης. Η στρατηγική των αναπλάσεων στις ειδικές ζώνες θα  πρέπει να περιλαμβάνει  την ανάπλαση του δημόσιου υπαίθριου χώρου της περιοχής από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και  τη θέσπιση οικονομικών και φορολογικών κινήτρων για την ανάπλαση των ιδιωτικών κτηρίων – ιδιαίτερα μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Jessica

Κεντρικός στόχος της αστικής αναγέννησης θα πρέπει να είναι η προσέλκυση επιχειρήσεων  των νέων αστικών οικονομιών και ιδιαίτερα της δημιουργικής βιομηχανίας, όπως επιχειρήσεις πολιτιστικών προϊόντων και υπηρεσιών καθώς και των κλάδων της υψηλής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.

Από την κ. Γοσποδίνη επισημαίνεται ότι με δεδομένο πως η αστική συρρίκνωση είναι ένας δυναμικός παράγοντας, προτείνεται η δημιουργία ειδικού ερευνητικού παρατηρητηρίου για τη διαχρονική καταγραφή του φαινομένου και των αλλαγών στις 4 μεγαλύτερες πόλεις της Περιφέρειας Θεσσαλίας (Λάρισα, Βόλος, Τρίκαλα, Καρδίτσα) .

Αντικείμενα έρευνας του παρατηρητηρίου πρέπει να είναι τα εξής: η καταγραφή, η χαρτογραφική αποτύπωση και η τεκμηρίωση της συρρίκνωσης στις 4 μεγαλύτερες πόλεις της Θεσσαλίας και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε πόλης,  η βελτίωση των γνώσεων για την αντιμετώπιση της αστικής συρρίκνωσης μέσω της δημιουργίας βάσης δεδομένων για στρατηγικές και βέλτιστες πρακτικές διεθνώς,  η δημιουργία ενός forum συζήτησης και ανταλλαγής απόψεων για τους τρόπους αντιμετώπισης της συρρίκνωσης των Θεσσαλικών πόλεων, και  η δημιουργία ενός πλαισίου κοινών δράσεων μεταξύ των Θεσσαλικών πόλεων και όλων των ελληνικών πόλεων.