Κοινωνικο-οικονομικά είναι κυρίως τα αίτια που οδηγούν όλο και περισσότερους ανθρώπους στην αυτοκτονία. Τα τελευταία τρία χρόνια η αύξηση των περιστατικών στη Μαγνησία χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς – ψυχιάτρους, ψυχολόγους – ανησυχητική.
Τα στοιχεία της τοπικής Αστυνομίας δείχνουν αύξηση των αυτοκτονιών, χωρίς να ανταποκρίνονται πλήρως στην πραγματικότητα, καθώς –όπως επισημαίνουν και οι ειδικοί- πολλές, μη τετελεσμένες πράξεις, δεν αναφέρονται στην Αστυνομία. Σύμφωνα πάντως με τα επίσημα στοιχεία από το 2011 – ως και χθες- 45 άνθρωποι αυτοκτόνησαν στη Μαγνησία, άλλοι 33 αποπειράθηκαν αλλά σώθηκαν, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός ανθρώπων που προσπάθησαν να θέσουν τέλος στη ζωή τους, αλλά δεν έγινε γνωστό.
Οι άνδρες είναι η συντριπτική πλειοψηφία και όπως επισημαίνει ο ψυχίατρος κ. Σπ. Πίσπας δεν εξωτερικεύουν τα προβλήματά τους λόγω του ρόλου τους, τα κρατούν κρυφά, προσπαθούν πολύ να αντέξουν τον πόνο, όμως αρκετοί στο τέλος λυγίζουν. «Ο αυτόχειρας έχει βιώσει ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, πριν από την πράξη του, που δεν νοιώθει καλά. Όταν φτάσει όμως σε απόγνωση, προχωρά στην αυτοκαταστροφή του» σημειώνει ο κ. Πίσπας. Και προσθέτει πως αναμφισβήτητα, η αύξηση της τάσης για αυτοκαταστροφικές πράξεις οφείλεται στις κοινωνικο-οικονομικές, πολιτισμικές αλλαγές στην Ελλάδα σε συνδυασμό με την χαλάρωση του θεσμού της οικογένειες και εν γένει την μορφή των σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους. Αυξητική είναι επίσης, σημειώνει, η τάση διείσδυσης σε εθιστικές ουσίες και ενέργειες (ουσίες, αλκοόλ, διαδίκτυο) που σε συνδυασμό με τα όσα συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας αποτελούν ένα καταστροφικό «κοκτέιλ». «Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες του Νότου, πριν γίνει πλήρες μέλος της Ε. Ε. είχε το χαμηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών. Και τούτο σίγουρα δεν ήταν τυχαίο» σημειώνει με νόημα.
Οι αριθμοί λένε την αλήθεια…
Από τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Θεσσαλίας έχουν καταγραφεί 38 περιστατικά το 2009, 61 το 2010, 50 το 2011, 46 το 2012.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Θεσσαλίας, στη Μαγνησία το 2012 11 άνθρωποι αυτοκτόνησαν, 12 αποπειράθηκαν, ενώ στη Θεσσαλία συνολικά αυτοκτόνησαν 35 άνθρωποι και άλλοι 41 αποπειράθηκαν. Το 2013 στη Μαγνησία καταγράφηκαν επίσημα 14 αυτοκτονίες, 11 απόπειρες, το 2014 15 αυτοκτονίες, 7 απόπειρες και το 2015 (έως χθες) πέντε αυτοκτονίες και μία απόπειρα.
Από τα στοιχεία της Αστυνομίας προκύπτει επίσης ότι αύξηση αυτοκτονιών παρουσιάζουν τα Ιόνια Νησιά και η Κεντρική Μακεδονία, ενώ σταθερά υψηλά παραμένει η Κρήτη. Αύξηση παρουσιάζει ο αριθμός των αυτοκτονιών στην ομάδα όσων ανήκουν στις ηλικίες 40-44 ετών. Στη Μαγνησία καταγράφονται περιστατικά με αυτόχειρες από 45 έως 78 ετών. Οι ειδικοί της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛΣΤΑΤ) κατέγραψαν αύξηση-σοκ 43% από το 2007 έως το 2011 στις αυτοκτονίες.
Οικονομικές δυσκολίες και ψυχολογικά προβλήματα
Η πλειονότητα των αυτοχείρων αντιμετώπιζαν ψυχολογικά προβλήματα που συνδυάζονται με οικονομικές δυσκολίες, ενώ επισήμως με βάση τα στοιχεία από τις αστυνομικές Αρχές το 16,4% ανέφερε οικονομικά προβλήματα πριν βάλει τέλος στη ζωή του.
«Η αυτοκτονία συνδέεται με συναισθήματα θλίψης, απογοήτευσης, θυμού, που γρήγορα δίνουν τη θέση τους στην απόγνωση και την απελπισία, την αίσθηση αδιεξόδου. Είναι σύνθετο και πολυπαραγοντικό φαινόμενο, που δεν μπορεί εύκολα να αποδοθεί σε ένα αίτιο, καθώς αποτελεί τη συνισταμένη βιολογικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Αυτό, που μπορεί με βεβαιότητα να υποστηριχθεί όμως είναι ότι στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων (90%) η αυτοκτονική συμπεριφορά υποκρύπτει κάποια ψυχική διαταραχή με προεξάρχουσα την κατάθλιψη και άλλες διαταραχές του συναισθήματος, ενώ ακολουθούν οι ψυχώσεις, η εξάρτηση από αλκοόλ ή άλλες ουσίες» αναφέρει ο ψυχίατρος κ. Αντώνης Καρζής. Και προσθέτει πως αυτό δε σημαίνει ότι όλοι όσοι εμφανίζουν ψυχική διαταραχή θα οδηγηθούν και σε εκδήλωση αυτοκτονικής συμπεριφοράς. «Οι άνθρωποι δυστυχώς δε μιλούν γι αυτό ούτε αναζητούν βοήθεια από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, φοβούμενοι τον κοινωνικό στιγματισμό, που συνοδεύει αυτές τις καταστάσεις λόγω άγνοιας ή ελλιπούς ενημέρωσης της κοινωνίας. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα να στερηθούν τις θεραπευτικές παρεμβάσεις, που θα μπορούσαν να είχαν γίνει» σημειώνει.
Όσον αφορά στο προφίλ του ατόμου με αυξημένο κίνδυνο τέλεσης αυτοκτονίας περιλαμβάνει: Μοναχική διαβίωση και κοινωνική απομόνωση, απουσία υποστηρικτικού περιβάλλοντος, κατάθλιψη, σωματική νόσο, ιστορικό τυχόν προηγούμενης απόπειρας, στρεσογόνα γεγονότα ζωής (συνήθως σχετιζόμενα με απώλεια, θάνατος προσφιλούς προσώπου, απόλυση-ανεργία, χωρισμός).
«Τα τελευταία χρόνια, κι ενώ βρισκόμαστε εν μέσω οικονομικής κρίσης το ζήτημα της αύξησης ή όχι των αυτοκτονιών έχει απασχολήσει αρκετά το δημόσιο διάλογο είτε μέσα από την επιλεκτική προβολή θανάτων οφειλομένων σε αυτοκτονία είτε μέσα από την υποβάθμισή του φαινομένου, αναλόγως των ιδεολογικών καταβολών των συμμετεχόντων στο διάλογο. Επειδή ως επιστήμονες έχουμε μάθει να βασιζόμαστε σε ερευνητικά δεδομένα και όχι σε υποκειμενικές ερμηνείες, παραπέμπω σε πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στη βρετανική ιατρική επιθεώρηση BMJ Open (http://bmjopen.bmj.com/content/5/1/e005619.full) και η οποία όντως κατέδειξε αύξηση των αυτοκτονιών έπειτα από γεγονότα σχετιζόμενα με λιτότητα στη χώρα μας» υπογραμμίζει ο κ. Καρζής.
Γεμίζουν τα ιατρεία των ψυχιάτρων
Και καταλήγει: «Σαν προσωπική εκτίμηση μπορώ να καταθέσω ότι σίγουρα υπάρχει αυξημένη προσέλευση στο ιατρείο ανθρώπων με καταθλιπτικές και αγχώδεις διαταραχές, που σε κάποιες περιπτώσεις συνοδεύονται από αυτοκτονικό ιδεασμό. Είναι πολύ σπουδαίο να υπάρξει ενημέρωση του κοινού και ευαισθητοποίησή του γύρω από την έγκαιρη αναγνώριση ατόμων υψηλού κινδύνου, ανάπτυξη ειδικών υπηρεσιών (π.χ. τηλεφωνικές γραμμές επείγουσας βοήθειας), δημιουργία κοινωνικών υποστηρικτικών δικτύων και φυσικά να διαλυθούν οι μύθοι γύρω από την ψυχική ασθένεια.
Σε περίπτωση που παρατηρήσουμε σημάδια στη συμπεριφορά ενός δικού μας ανθρώπου, που θα μας βάλουν την υποψία ύπαρξης ψυχικής διαταραχής ή και αυτοκτονικότητας πρέπει να απευθυνθούμε το συντομότερο δυνατό σε κάποιον ειδικό, ώστε να ξεκινήσει άμεσα η θεραπεία. Οι φαρμακευτικές επιλογές που ο ψυχίατρος έχει στα χέρια του είναι πολλές και αποτελεσματικές τόσο στην ελάττωση του κινδύνου αυτοκτονίας όσο και στη θεραπεία της υποκείμενης διαταραχής».
Χρηστικές οδηγίες
Και επειδή καθημερινά γύρω μας όλο και περισσότεροι συνάνθρωποί μας βρίσκονται σε απόγνωση, ψυχίατροι δίνουν ορισμένες συμβουλές για το πώς να αντιμετωπίσουμε ένα «ύποπτο» περιστατικό: «Εάν το πρόσωπο λέει πράγματα, όπως :”είμαι τόσο πιεσμένος/η, δεν μπορώ να συνεχίσω”, να κάνετε άφοβα την ερώτηση: “έχεις σκέψεις αυτοκτονίας;”. Θα καταλάβει έτσι ότι ενδιαφέρεστε πραγματικά και ότι τον παίρνετε στα σοβαρά, ώστε πλέον να μοιραστεί τον πόνο του μαζί σας.
Αποφύγετε να λέτε πράγματα όπως: “Έχεις τόσα πολλά για να ζήσεις ακόμα”, “η αυτοκτονία σου θα βλάψει την οικογένειά σου”, ή “κοίταξε τη φωτεινή πλευρά της ζωής”. Τίποτα από όλα αυτά δεν έχει νόημα για έναν αυτοκτονικό.
Αποφύγετε να σοκαριστείτε, να κάνετε διάλεξη για την αξία της ζωής, ή να πείτε ότι η αυτοκτονία είναι λάθος. Αρνηθείτε να ορκιστείτε εχεμύθεια.
Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια και αν ο γιατρός συνταγογραφήσει φάρμακα, βεβαιωθείτε ότι ο φίλος σας ή αγαπημένος σας ακολουθεί τις οδηγίες.
Να είστε ενεργά κοντά του. Μη λέτε “τηλεφώνησέ μου αν χρειαστείς κάτι”, είναι πολύ αόριστο. Μην περιμένετε το άτομο να σας τηλεφωνήσει ή και να ανταπαντήσει στις κλήσεις σας.
Ενθαρρύνετε τις θετικές αλλαγές στον τρόπο ζωής του, όπως υγιεινή διατροφή, αφθονία ύπνου, βόλτες έξω στον ήλιο ή στη φύση για τουλάχιστον 30 λεπτά κάθε μέρα. Η άσκηση είναι επίσης εξαιρετικά σημαντική, δεδομένου ότι απελευθερώνει ενδορφίνες, ανακουφίζει από το στρες και προωθεί τη συναισθηματική ευεξία.