Tης Μαίρης Τσακνάκη Γαβαλά
Πόσα πράγματα άλλαξαν φέτος. Δεν γιορτάσαμε τον Μάρτη, τον μήνα της Γαλλοφωνίας…
Δεν θα γιορτάσουμε στις 14 του Ιούλη την Εθνική Εορτή της Γαλλίας.
Ευτυχώς υπάρχουν οι λέξεις…
Υπάρχει ο Τύπος…
Εκεί λέω εγώ ό,τι δε μ’ αφήνουν να γιορτάσω…
Εορτασμός του γαλλικού φιλελληνισμού και της ελληνικής γαλλοφιλίας.
Για να γιορτάσει κανείς την ελληνική προεδρία στο Συμβούλιο της Ευρώπης και τα σαράντα χρόνια από την επάνοδο της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, το Γαλλικό Ινστιτούτο πρότεινε σε εκατόν πενήντα προσωπικότητες να γράψουν ένα κείμενο για τη σχέση τους με τη Γαλλία σε μορφή πρωτότυπης ιστορίας, στοχασμού ή ανάμνησης.
Το σύνολο που μοιάζει με καλειδοσκοπική εικόνα, προσφέρει ένα πανόραμα της γαλλοφιλίας ενεργού σήμερα στο σύνολο της χώρας, στους καλλιτεχνικούς πολιτιστικούς και πνευματικούς κύκλους.
Οι συγγραφείς μοιράζονται μαζί μας με προσωπικό τρόπο την αναζήτηση της Γαλλίας και του πολιτισμού της, αλλά και τη διαδικασία εκμάθησης της γαλλικής γλώσσας που τους μεταφέρει στην παιδική ηλικία ή στην αρχή της ενήλικης ζωής τους.
Πρόσκληση συνεργασίας σε πολλαπλά επίπεδα από την ασφάλεια μέχρι τις επενδύσεις απευθύνει ο νέος Γάλλος Πρέσβης στην Αθήνα, Πατρίκ Μεζονάβ. Επισημαίνει ότι η Γαλλία θα προασπίσει τα συμφέροντά της στην κυπριακή ΑΟΖ, ενώ τονίζει ότι η Τουρκία είναι ένας παίκτης ο οποίος δεν συνεργάζεται πάντα σε περιφερειακό επίπεδο.
«Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω λέγοντας ότι επιστρέφω σε αυτή τη χώρα. Ήμουν σε αυτή τη χώρα πριν από δώδεκα χρόνια, μόλις πριν από την πυροδότηση της οικονομικής κρίσης. Δώδεκα χρόνια αργότερα ανακαλύπτω μια χώρα πολύ επηρεασμένη. Η κρίση έχει σημαδέψει βαθιά τη χώρα. Ο πληθυσμός έχει υποφέρει πολύ. Έγιναν θαρραλέες επιλογές και, κυρίως, η παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη. Προφανώς η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο πολλαπλών προβλημάτων: Θέματα μεταναστευτικά, ανθρωπιστικά, θέματα ασφαλείας, γεωπολιτικής και ένα σύνολο περιφερειακών και εξωπεριφερειακών παραγόντων ιδιαίτερα πολυσύνθετα, η Τουρκία κυρίως που δεν παίζει πάντοτε το παιχνίδι της περιφερειακής και της διμερούς συνεργασίας. Είμαστε σύμμαχοι, αλλά στην πράξη η Τουρκία κινείται μόνη της, όπως δείχνει και η πρωτοβουλία που πήρε πρόσφατα στη Συρία.
Είμαστε ανήσυχοι για την αστάθεια σε αυτή την περιοχή του κόσμου. Όμως, υπάρχουν επίσης υποσχέσεις συνεργασίας με την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου, υπάρχει το ζήτημα της Κύπρου που είναι, προφανώς, ουσιώδες. Και η Κύπρος είναι θύμα παραβίασης της κυριαρχίας της. Πολλά παίζονται στην περιοχή αυτή. Υπό αυτή την έννοια η Ελλάδα βρίσκεται ιδιαίτερα εκτεθειμένη. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχουν πολλές συγκλίσεις και πολλά κοινά συμφέροντα ανάμεσα στη Γαλλία και στην Ελλάδα. Η φιλία ανάμεσα στους δύο λαούς, τον γαλλικό και τον ελληνικό, είναι παλαιά και βαθιά. Άρα πρέπει να δούμε με τους Έλληνες εταίρους μας που υπέφεραν από την κρίση, πώς θα ενισχύσουμε ορισμένες πτυχές που αποδυναμώθηκαν και πως θα βρούμε τρόπους συνεργασίας ανάμεσα στις χώρες μας, ώστε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις. Και αυτός επίσης είναι ο ρόλος της διπλωματικής αποστολής της Γαλλίας εδώ, και βέβαια, αυτός είναι και ο δικός μου ρόλος.
Είμαι βέβαιος για την πολύ σύντομη επιστροφή των γαλλικών επενδύσεων στην Ελλάδα».
14 Ιουλίου 1789 – 14 Ιουλίου 2020
Pourquoi la Grece?
Γιατί η Ελλάδα;
Αυτή η ερώτηση είναι και τίτλος βιβλίου της, είναι η πηγή κάθε έργου της Jacqueline de Romilly.
Η μεγάλη ελληνίστρια Jacqueline de Romilly γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1913 και απεβίωσε σε ηλικία 97 ετών στις 18 Δεκεμβρίου 2010.
Ιδιαίτερα γνωστή για τις μελέτες της στον χώρο του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, υπήρξε ομότιμος καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας.
Ήταν η πρώτη γυναίκα που κατέλαβε καθηγητική θέση στο College de France.
Στη χώρα μας, η σημαντική της προσφορά τιμήθηκε με την εκλογή της στην Ακαδημία Αθηνών και την πολιτογράφησή της ως Ελληνίδα, με Προεδρικό Διάταγμα. Από τα έργα της, πάνω από είκοσι, έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά μετά το 1980. Το 2007 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Συνάψεις το βιβλίο της Τα ρόδα της μοναξιάς σε μετάφραση της Άννυς Σπυράκου και επίμετρο της Ελένης Τζαβάρα.
Γιατί η Ελλάδα λοιπόν; Ερώτηση ουσιαστική όλου του έργου της, συλλογισμός σχετικά με την ιδέα του πολιτισμού.
«Ιστορία των Ιδεών» ονομάζει το έργο της που ξεκινά με τον Αισχύλο, τον Ευριπίδη και συνεχίζει με τον Όμηρο και τον Θουκυδίδη. Αποκαλεί την Ιλιάδα και την Οδύσσεια βασικό δίδυμο της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Δε θα μπορέσουμε ποτέ να μετρήσουμε την επιρροή αυτού του πολιτισμού πάνω στον δικό μας.
Η αρχαία αυτή κληρονομιά βρίσκεται σε άπειρες λέξεις στη γαλλική γλώσσα. Η Ελλάδα άνοιξε στον δρόμο για όλο τον κόσμο.
Η Ελλάδα ανακαλύπτει, περιγράφει, προσδιορίζει.
Μας λέει, η Jacqueline de Romilly στο βιβλίο της Petites Leçons sur le Grec.
Τα ελληνικά έχουν συνεχή παρουσία στη γαλλική γλώσσα. Ακόμα και σήμερα τρώμε προϊόντα «bio» βιολογικά.
Τον 21ο αιώνα ακόμα ζούμε από τους Έλληνες με τους Έλληνες.
Μελέτησα τους Έλληνες, ιδίως τον Θουκυδίδη. Μελετούσα συνεχώς…
Δεν ήμουν όμως ένα τέρας. Έβγαινα με τους φίλους μου, καλλιεργούσα τον κήπο μου.
Όλα ενώνονται και δημιουργούν τη χαρά, τη ζωή.
Μελέτησα με πάθος την ελληνική γλώσσα και κουλτούρα και αυτό εμπλούτιζε το μυαλό και την ψυχή μου συνεχώς.
Η Ιστορία του Θουκυδίδη είναι μια πνευματική Ακρόπολη (une Acropole intellectuelle). Ο Θουκυδίδης μας άφησε ένα θησαυρό για πάντα, trésor pour toujours.
Ο Πελοποννησιακός πόλεμος χαρακτηρίστηκε από αντικειμενικότητα και παγκοσμιοποίηση objectivité et universalisme.
Έμαθα πολλά μεταφράζοντας Θουκυδίδη. Μεταφράζω είναι ο καλύτερος τρόπος ανάγνωσης, είναι η πλήρης ανάγνωση (lecture totale).
Είναι μια προσπάθεια κουραστική αλλά συναρπαστική όσο συναρπαστικά ήταν και τα χρόνια διδασκαλίας.
Όπου να βρεθώ κάποιος έρχεται μου σφίγγει το χέρι και μου λέει «ήμουν μαθητής σας».
Αυτό πέτυχα στη ζωή.
Οι μαθητές μου μ’ έμαθαν να ζω, κι εγώ τους έμαθα να ζουν.
Θα ήθελα να κλείσω αυτό το αφιέρωμα τιμώντας έναν μεγάλο φιλέλληνα το Camus
Η αξεδιάλυτη σχέση του συγγραφέα του «Ξένου» και του «Επαναστατημένου ανθρώπου» με τη δημοσιογραφία.
Δημοσιογραφία και φιλοσοφία συμπληρώνουν ισότιμα τον συγγραφέα Καμύ. Γράφει ο βιογράφος του, Ολιβιέ Τοντ: «Πολλοί συγγραφείς γεννιούνται από τη δημοσιογραφία. Άλλοι τόσοι θάβονται απ’ αυτήν. Ο Καμύ ξεκινάει μια αντίστροφη κίνηση. Ξέρει ήδη να στήνει το σκηνικό, να τοποθετεί τα πρόσωπα. Το δίπλωμα της φιλοσοφίας του είναι χρήσιμο: αναζητεί το νόημα κάτω από τα γεγονότα» «Κάποτε ήταν δημοσιογράφος. Τώρα τι είναι; Συγγραφέας!».
Συγγραφέας και δημοσιογράφος. Αξεδιάλυτα.
Ο δημοσιογράφος Καμύ είναι απόλυτα επίκαιρος, όσο ο συγγραφέας. Ξαναδιαβάζοντάς τον μπορούμε να επεξεργαστούμε έναν ηθικό κώδικα για τη δημοσιογραφία, ιδιαίτερα σήμερα που οι νέες τεχνολογίες και η δική τους γλώσσα φέρνουν μια νέα ηθική, μια άλλη δεοντολογία. Ο Καμύ πίστευε στην «κριτική πληροφόρηση», l’ information critique. Μέσα απ’ αυτή την οπτική έδωσε τις μάχες εναντίον της αποικιοκρατίας, των ολοκληρωτισμών, της τρομοκρατίας, της βίας. Έδωσε τις μάχες εναντίον του μαξιμαλισμού των pieds – noir και του μανιχαϊσμού των διανοούμενων του Παρισιού. Οι θέσεις του για τη βία στη σειρά των δημοσιογραφικών άρθρων του «Ούτε θύματα ούτε δήμιοι» («Ni victims, ni bourreaux») είναι ίσης αξίας με τον στοχασμό που βρίσκουμε, για παράδειγμα, στο μεγάλο δοκίμιο «Ο επαναστατημένος άνθρωπος» (L’ Homme Revolte).
Στο Caliban ο Καμύ είχε γράψει ότι η δημοσιογραφία είναι το ωραιότερο επάγγελμα του κόσμου – Le plus beau métier du monde.
Ήταν ο άνθρωπος στο μάρμαρο, γιατί του άρεσε να βρίσκεται πάνω στο μάρμαρο όπου στοιχειοθετούνταν οι σελίδες, μαζί με τους μαρμαράδες, τους τυπογράφους, τους λινοτύπες.
Στη δημοσιογραφία βρήκε μια κοινότητα. Βρήκε τη συνενοχή. Είναι πολύ συγκινητικές οι μαρτυρίες αυτών των ανθρώπων. Δείχνουν από μια άλλη πλευρά ότι ο Καμύ δεν έκανε διακρίσεις ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στον τεχνίτη, είχε επίσης, πίστη στην ισοτιμία των ειδών.
Φιλόσοφος, συγγραφέας, δημοσιογράφος.
Αξεδιάλυτα.
Ξεκίνησε από την εφημερίδα L’ Alger Republicain, το 1935. Ανεπιθύμητος για τη Γενική Κυβέρνηση της Αλγερίας, ο πρώτος ανεπιθύμητος Γάλλος δημοσιογράφος. Πέρασε στην Paris – Soir, το 1942, μέσα στην Κατοχή, και φυσικά ήταν πίσω από την παράνομη Combat. Ήταν η Combat του Καμύ όπως ήταν η Monde του Μπεβ – Μερύ. Ήταν εφημερίδες γνώμης, που ταυτίζονταν με μια προσωπικότητα.
Η άσκηση της γραφής υπό την πίεση του εφήμερου τον ενέπνεε. Από τα πρώτα άρθρα του στην ελεύθερη Combat είχε θέμα τον Τύπο και τη δημοσιογραφία. Εκεί βρίσκουμε τη φράση ότι «μια χώρα αξίζει συχνά ό,τι αξίζει ο Τύπος της» («un pays vaut souvent ce que vaut sa presse»).
Εκεί δίνει το σχήμα στην έννοια της δημοσιογραφίας ως κριτικής πληροφόρησης. Πάει ακόμη πιο μακριά. Ορίζει τα δημοσιογραφικά είδη:
Editorial = une idee, deux exemples, trois feuillets, το ρεπορτάζ = des faits, de la couleur, des rapprochements.
Στο Caliban έχει γράψει ότι «εκλαΐκευση δεν σημαίνει χυδαιότητα». Έχει γράψει ακόμη ότι «δεν πρέπει να αποπληροφορούμε ούτε να υποπληροφορούμε. Ο κόσμος δεν είναι ούτε ρόδινος, ούτε μαύρος. Είναι απλώς περίπλοκος».
Έχει γράψει επίσης, ότι ο έντιμος Τύπος δεν πρέπει να ρέπει ποτέ προς τον κιτρινισμό, τη συγκαταβατική παρουσίαση της ζωής των προνομιούχων, την καταστροφολογία. Πόσο διαφορετική τάση απ’ αυτήν του Ζαν – Πολ Σάρτρ, που περιφρονούσε τον Τύπο και το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν να εξυπηρετηθεί απ’ αυτόν. Μερικοί είδαν τις θέσεις του σαν ένα ρέκβιεμ για τη δημοσιογραφία. Είναι όμως μια αξεπέραστη στάση. Η κριτική πληροφόρηση είναι κρίσιμο ζήτημα στις μέρες μας. Όσο και η αντίσταση στο πνεύμα των καιρών.