Ένας στους δέκα μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων της Μαγνησίας και της Θεσσαλίας ευρύτερα πέφτει θύμα σχολικού εκφοβισμού, τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα σύμφωνα με το πρόγραμμα παρέμβασης που υλοποιεί το Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχολογικής Έρευνας και Ψυχοπαιδαγωγικής Συμβουλευτικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με κεντρικό τίτλο «Αντιμετωπίζω τον εκφοβισμό στο σχολείο». Το ενθαρρυντικό είναι πως μέσα από την εφαρμογή του προγράμματος, μαθητές που θυματοποιούνταν συστηματικά, κατάφεραν και πέρασαν σε πιο «ασφαλή ζώνη».
Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη παρέμβαση που γίνεται στα σχολεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού Μαγνησίας για το θέμα του σχολικού εκφοβισμού, όπου το ενδιαφέρον και η δράση δεν εστιάζουν μόνο στην καταγραφή του φαινομένου, αλλά και στην ενδυνάμωση των μαθητών που θυματοποιούνται.
«Μείνε ήρεμος, σκέψου καθαρά» είναι το κεντρικό σύνθημα του προγράμματος για τους μαθητές που πέφτουν θύματα σχολικού εκφοβισμού.
Η συντονίστρια του Προγράμματος «Αντιμετωπίζω τον εκφοβισμό στο σχολείο», ψυχολόγος, μεταδιδακτορική ερευνήτρια και διδάσκουσα 407/80 στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κ. Χριστίνα Ρούση – Βέργου τόνισε: «Ο εκφοβισμός σήμερα θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα στα σχολεία, καθώς επηρεάζει σοβαρά και άμεσα την ψυχική ευεξία των παιδιών και εμποδίζει την πρόοδό τους στο σχολείο. Οι πιο τελευταίες έρευνες στην Ελλάδα επιβεβαιώνουν ότι η εμπλοκή των παιδιών σε καταστάσεις εκφοβισμού αποτελεί, δυστυχώς, μια πραγματικότητα και αφορά τουλάχιστον το ένα στα τρία παιδιά».
Τα προγράμματα παρέμβασης είτε για την πρόληψη, είτε για την αντιμετώπιση, θεωρούνται ιδιαίτερα αποτελεσματικά, όταν εφαρμόζονται στο χώρο του σχολείου, και τα αποτελέσματα βελτιστοποιούνται όταν εξασφαλίζεται σε αυτά και η συνεργασία και η συμμετοχή των γονιών.
Στο πλαίσιο αυτό της εφαρμογής και αξιολόγησης μιας τέτοιας παρέμβασης, το Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχολογικής Έρευνας και Ψυχοπαιδαγωγικής Συμβουλευτικής, στη Σχολή Επιστημών του Ανθρώπου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με διευθύντρια την καθηγήτρια κ. Ελένη Ανδρέου υλοποιεί το πρόγραμμα «Αντιμετωπίζω τον εκφοβισμό στο σχολείο».
Η ερευνητική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς του χρηματοδοτείται από την Επιτροπή Ερευνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο πλαίσιο των Δράσεων Στοχευμένης Έρευνας και έχει την έγκριση από τη Διεύθυνση Συμβουλευτικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων του υπουργείου Παιδείας.
Πρόκειται για ένα πρόγραμμα παρέμβασης για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, με κύριο στόχο την ενδυνάμωση των μαθητών που θυματοποιούνται και έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία στην Αυστραλία, από το Πανεπιστήμιο Flinders και υπεύθυνο τον καθ. Philip Slee.
Όπως τόνισε η κ. Ρούσση «το πρόγραμμα αποσκοπεί στην ενδυνάμωση των παιδιών που θυματοποιούνται ή έχουν αυξημένες πιθανότητες να θυματοποιηθούν στο μέλλον. Στο επίκεντρό του βρίσκονται οι στρατηγικές αντιμετώπισης των αγχογόνων καταστάσεων, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι διαχειρίζονται τις στρεσσογόνες συνθήκες στη ζωή τους.
Γενικά τα παιδιά που δεν αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τον εκφοβισμό, αυξάνουν τις πιθανότητες να ενισχύσουν περισσότερο τη θυματοποίησή τους και είναι πλέον και ερευνητικά γνωστό ότι οι νέοι άνθρωποι μπορούν να εκπαιδευτούν, ώστε να αντιμετωπίζουν τις πιέσεις της ζωής τους με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Για παράδειγμα, αποτελεσματικές στρατηγικές θεωρούνται το να μιλήσει το παιδί στον καθηγητή, να πάρει υποστήριξη από τους άλλους, να το πει σε κάποιον. Μη αποτελεσματικές θεωρούνται το να αναζητεί στον εαυτό του το λάθος, να ελπίζει για ένα θαύμα, να ανταποδώσει τη επίθεση».
Το μήνυμα που διέπει το Πρόγραμμα είναι: «Μείνε Ήρεμος/η, Σκέψου καθαρά!».
Ήδη στο Πρόγραμμα έχουν δηλώσει συμμετοχή και συμμετέχουν περισσότερα από 15 σχολεία της Θεσσαλίας, ενώ αρκετά από αυτά προέρχονται από το Βόλο.
Θύματα σχολικού εκφοβισμού
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τουλάχιστον 10-13% των μαθητών δηλώνει ότι εκφοβίζεται πολύ συχνά, δηλαδή περισσότερο από μία φορά την εβδομάδα. Η πιλοτική αξιολόγηση του προγράμματος και τα μέχρι τώρα αποτελέσματα της κύριας έρευνας, που βρίσκεται σε εξέλιξη, δείχνουν ότι όλα τα παιδιά που θυματοποιούνταν σοβαρά, πριν την έναρξη του Προγράμματος, μετακινήθηκαν σε πιο «ασφαλή ζώνη», αποτελέσματα που διατηρήθηκαν σταθερά και 3 μήνες μετά την ολοκλήρωση του Προγράμματος.
Για τις ανάγκες του Προγράμματος, αλλά και για την ανάπτυξη ενός δικτύου οργάνωσης και διάχυσης των πληροφοριών και των δράσεων σχετικά με το σχολικό εκφοβισμό έχει δημιουργηθεί η ιστοσελίδα www.stopbullying.gr, η οποία σύντομα θα εμπλουτιστεί με το υλικό της παρέμβασης, καθώς και ενημερωτικό υλικό για κάθε ενδιαφερόμενο.
Στο βιβλίο της με τίτλο «Χορεύοντας με τους Λύκους: Διαδικασίες και μηχανισμοί θυματοποίησης εντός και εκτός σχολείου», η κ. Ελένη Ανδρέου τονίζει ότι «η σχολική βία αποτελεί ένα αναμενόμενο επακόλουθο της ανάπτυξης και της κοινωνικοποίησης των παιδιών στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και δεν πρέπει να θεωρείται αποκομμένη από τις καθημερινές κοινωνικές πρακτικές. Σε τελική ανάλυση δηλαδή, δεν αφορά μόνο στα παιδιά, καθώς οι περισσότερες και σοβαρότερες μορφές βίαιης συμπεριφοράς μεθοδεύονται και προκαλούνται από τους δομικά κατέχοντες ισχύ στις κοινωνίες».
Οι ρόλοι των παιδιών
Οι τρόποι με τους οποίους τα παιδιά εμπλέκονται σε καταστάσεις εκφοβισμού ποικίλλουν. Οι ρόλοι είναι οι εξής:
Δράστης: Κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο, προκαλεί και καθοδηγεί επεισόδια παρενόχλησης και εκφοβισμού.
Βοηθός του Δράστη: Υποστηρίζει το δράστη και υποκινεί την εμπλοκή άλλων μαθητών σε επεισόδια θυματοποίησης.
Ενισχυτής: Παρέχει θετική ανατροφοδότηση στους δράστες. Λειτουργεί ως ακροατήριο, γελάει εις βάρος του θύματος και ενισχύει τη θυματοποίησή του.
Θύμα: συχνός στόχος άμεσης ή/και έμμεσου εκφοβισμού.
Υπερασπιστής του θύματος: Παρέχει άμεση ή έμμεση υποστήριξη στο θύμα. Προσπαθεί να σταματήσει την παρενόχληση και τον εκφοβισμό του θύματος.
Παρατηρητής: Όταν αντιλαμβάνεται να λαμβάνουν χώρα επεισόδια επιθετικής παρενόχλησης και εκφοβισμού, τότε αποχωρεί ή παραμένει ουδέτερος παρατηρητής των επεισοδίων.