Βιβλία με επιστημονικό ενδιαφέρον – «Θέματα βιοηθικής» και «Το τελευταίο λάθος»

Του Μηνά Χαραλαμπίδη,
βιολόγου

Θέματα βιοηθικής,
Η Ζωή, η Κοινωνία
και η Φύση μπροστά
στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών,
Σταυρούλα Τσινόρεμα, Κίτσος Λούης,
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Οι συγγραφείς: Η Σταυρούλα Τσινόρεμα είναι καθηγήτρια Σύγχρονης και Νεότερης Φιλοσοφίας και Βιοηθικής στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών, ιδρυτικό μέλος και διευθύντρια Σπουδών του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βιοηθική», και διευθύντρια του Εργαστηρίου Βιοηθικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Πτυχιούχος φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, έλαβε Διδακτορικό Δίπλωμα στην ηθική φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ. Έχει διατελέσει μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας και είναι μέλος της Εθνικής Επιτροπής Δεοντολογίας για τις Κλινικές Μελέτες (Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων). Το ερευνητικό και συγγραφικό έργο της επικεντρώνεται στην ηθική και κοινωνική φιλοσοφία, τη βιοηθική, την επιστημολογία, τη φιλοσοφία της γλώσσας και του νου.
Ο Κίτσος Λούης είναι ομότιμος καθηγητής Γενετικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Η έρευνά του εστιάστηκε στη γονιδιωματική των εντόμων, με ιδιαίτερη έμφαση στα κουνούπια που μεταφέρουν ασθένειες. Εργάστηκε σε πανεπιστήμια πέντε χωρών, αλλά παρέμεινε επί 35 χρόνια στο Τμήμα Βιολογίας στο Ηράκλειο, και ταυτοχρόνως, ως ερευνητής, στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ. Έχει γράψει πάνω από 180 εργασίες και βιβλία. Υπήρξε για πολλά χρόνια πρόεδρος του Τμήματος Βιολογίας και αναπληρωτής διευθυντής Σπουδών του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Βιοηθικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ενώ διετέλεσε μέλος πολλών διεθνών και ελληνικών επιτροπών, μεταξύ άλλων της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και του Εθνικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Έρευνας. Είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (ΕΜΒΟ). Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο του Ιστορίες γενετικής (στην …καθομιλουμένη), 12019, 22020.
Οι αλματώδεις εξελίξεις στις βιοεπιστήμες και τη βιοτεχνολογία διευρύνουν τις γνώσεις μας και τις ικανότητες χειραγώγησης της ανθρώπινης και μη ανθρώπινης ζωής με τρόπους πρωτόγνωρους, οι οποίοι ενεργοποιούν ένα τεράστιο δυναμικό ευκαιριών. Προκύπτουν όμως μεγάλες προκλήσεις για την προσωπική και τη συλλογική ζωή, καθώς και τη σχέση των ανθρώπων με το φυσικό περιβάλλον. Από την εξωσωματική γονιμοποίηση, τον προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο, τον δανεισμό μήτρας και τη μεταθανάτια γονιμοποίηση, τις μεταμοσχεύσεις και την καθυστέρηση της γήρανσης, μέχρι τη συλλογή και χρήση γενετικών πληροφοριών – όχι μόνο για ιατρικούς σκοπούς, αλλά και κατά την απονομή του δικαίου ή την ενδεχόμενη χρήση τους από τρίτους – και τις γενετικές παρεμβάσεις με στόχο την «τελειοποίηση» του ανθρώπου, εν γένει τη γενετική τροποποίηση οργανισμών, εγείρονται κρίσιμοι ηθικοί προβληματισμοί. Υπάρχουν ηθικά όρια στη χειραγώγηση βιολογικών διαδικασιών για την επίτευξη προσχεδιασμένων αποτελεσμάτων; Ποιες οι δυνητικές επιπτώσεις σε σχέση με τις θεμελιώδεις αρχές της κοινωνικής μας συμβίωσης, την αξιοπρέπεια, τις προσωπικές ελευθερίες και τα δικαιώματα του ανθρώπου; Ποιοι οι κίνδυνοι κατάχρησης, αλλά και της οικονομικής και πολιτικής εκμετάλλευσης των ευρημάτων των βιοεπιστημών, και πώς μπορεί αυτοί να αποτρέπονται; Η κοινωνική ένταξη των βιοεπιστημονικών επιτευγμάτων αποκτά βαρύνουσα κοινωνικοπολιτική σημασία, καθώς η αξιοποίησή τους συνδέεται με ζητήματα οργάνωσης της ζωής σε μια δημοκρατική πολιτεία.
Ο παρών τόμος – καρπός της συνεργασίας ενός δικτύου επιστημόνων από διαφορετικούς κλάδους στο πλαίσιο του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βιοηθική» του Πανεπιστημίου Κρήτης – επιχειρεί να ανταποκριθεί στους παραπάνω προβληματισμούς, που συγκροτούν το διεπιστημονικό πεδίο της βιοηθικής. Μέσα από την πραγμάτευση ενός ευρέος φάσματος προβλημάτων σε βασικούς τομείς της θεματολογίας της βιοηθικής, επιδιώκει να συμβάλει στην εμβάθυνση της προβληματικής της, να διευρύνει τη δημόσια κατανόηση των συγχρόνων βιοεπιστημονικών επιτευγμάτων και να ενισχύσει το αίτημα της έλλογης αξιοποίησής τους για την ατομική και τη συλλογική ζωή.

Το τελευταίο λάθος,
Προκλήσεις του μέλλοντος,
Παντελής Φ. Οικονόμου,
Εκδόσεις Παπαδόπουλος
Ο συγγραφέας: Παντελής Φ. Οικονόμου είναι διδάκτωρ πυρηνικής φυσικής του Πανεπιστημίου της Βιέννης (PhD, 1972). Υπήρξε έως το 1979 ερευνητής στον πυρηνικό αντιδραστήρα των Αυστριακών Πανεπιστημίων στη Βιέννη και στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών «Δημόκριτος» στην Αθήνα. Από το 1979 έως το 2011 υπηρέτησε στον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) του ΟΗΕ ως διεθνής πυρηνικός επιθεωρητής για τη μη διασπορά των πυρηνικών όπλων και ως εμπειρογνώμονας στην αντιμετώπιση της πυρηνικής τρομοκρατίας. Από το 2012 έως το 2021 ήταν επιστημονικός σύμβουλος και αναπληρωτής μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΙΑΕΑ. Τον Μάρτιο του 2023 έλαβε από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης το χρυσό διδακτορικό δίπλωμα για τις υπηρεσίες του ως πυρηνικός φυσικός στη διεθνή κοινότητα. Βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά, αγγλικά και γερμανικά. Άρθρα και συνεντεύξεις του φιλοξενούνται σε διεθνή και ελληνικά ΜΜΕ.
Πόσο κινδυνεύει η ανθρωπότητα να κάνει το τραγικό λάθος που θα την αφανίσει;
Με την αναβίωση των μεγάλων συγκρούσεων που παρατηρείται τελευταία, ο κίνδυνος από την πυρηνική απειλή έρχεται όλο και πιο κοντά…
Ο Παντελής Οικονόμου, πυρηνικός φυσικός και πρώην ανώτερο στέλεχος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ, μοιράζεται απόψεις που διαμόρφωσε κατά την πολυετή εκτέλεση των καθηκόντων του ως διεθνής επιθεωρητής για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων.
Με αναφορές σε αξιόπιστα στοιχεία, αναλύει δύο κρίσιμα ζητήματα για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια: Το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής, το οποίο περιγράφει ως επικίνδυνο παραλογισμό και υποκρισία των πυρηνικών δυνάμεων, και το προνόμιο / καθήκον των ηγετών των πυρηνικών δυνάμεων να αποφασίζουν για το «πάτημα του κουμπιού».
Αναφέρει με σαφήνεια τους λόγους που καθιστούν τους παγκόσμιους ηγέτες, κυρίως των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και Ρωσίας, αντικειμενικά ανίκανους να παρακολουθήσουν πλέον, λόγω τεχνολογικής προόδου, τον έτσι και αλλιώς πολύπλοκο έλεγχο των πυρηνικών όπλων.
Γι’ αυτό εισηγείται τον σταδιακό αφοπλισμό. Για να αποφευχθεί το τελευταίο λάθος.