Του Μηνά Χαραλαμπίδη,
βιολόγου
Φυλετικές θεωρίες στην Ελλάδα,
Έφη Αβδελά, Δημήτρης Αρβανιτάκης,
Ελίζα Άννα Δελβεδούρη, Ευγένιος
Ματθιόπουλος, Σωκράτης Πετμεζάς,
Τάσος Σακελλαρόπουλος,
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
και Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής
Πανεπιστημίου Κρήτης
Οι συγγραφείς:
Η Έφη Αβδελά είναι καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα δημοσιεύματά της εστιάζουν σε θέματα όπως η ιστορία των γυναικών και του φύλου, η ιστορία της εργασίας, η ιστορία των κοινωνικών κινημάτων κ.ά.
Ο Δημήτρης Δ. Αρβανιτάκης είναι πτυχιούχος του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως υπότροφος της Ακαδημίας Αθηνών, εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας (1995-1999) και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου (1999). Από το 2000 εργάζεται στο Μουσείο Μπενάκη, ως επιστημονικός συνεργάτης και υπεύθυνος του Τμήματος Εκδόσεων. Πεδίο των επιστημονικών του ενδιαφερόντων είναι η νεότερη ελληνική ιστορία, έχει ασχοληθεί με την ιστορία της τοπικής αλλά και της εθνικής ιστοριογραφίας, καθώς και με τη σχέση λογοτεχνίας και ιστορίας. Είναι μέλος της Γραμματείας σύνταξης του περιοδικού Τα Ιστορικά, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής και συντονιστής της έκδοσης των Έργων του Ανδρέα Κάλβου.
Η Ελίζα Άννα Δελβεδούρη είναι ιστορικός του θεάτρου και του κινηματογράφου.
Ο Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος είναι καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και συνεργαζόμενος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας. Είναι ιδρυτικό μέλος (2001) της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης (ΕΕΙΤ) και πρόεδρός της από το 2016 έως το 2019. Το 1995-2001 διετέλεσε αρχισυντάκτης και επιστημονικός επιμελητής του Λεξικού Ελλήνων καλλιτεχνών, τόμοι Α´-Δ´, Μέλισσα, Αθήνα 1997-2001.
Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα και έχει συγγράψει τα βιβλία: Η τέχνη πτεροφυεί εν οδύνη. Η πρόσληψη του νεορομαντισμού στο πεδίο της ιδεολογίας, της θεωρίας της τέχνης και της τεχνοκριτικής στην Ελλάδα, Ποταμός, Αθήνα 2005• J. Mita. Η ζωή και το έργο του Γιάννη Μηταράκη (1897-1963), Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2006• C. Parthénis. Η ζωή και το έργο του Κωστή Παρθένη, Κ. Αδάμ, Αθήνα 2008.
Έχει επίσης επιμεληθεί τους συλλογικούς τόμους: Η ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα. Πρακτικά Α’ Συνεδρίου Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο 2000 (επιμ. από κοινού με τον Νίκο Χατζηνικολάου), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2003• Γιώργος Πετρής, Επιθεώρηση Τέχνης. Τεχνοκριτικά κείμενα 1953-1986, AICA-Ελλάς / Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2008• Art History in Greece. Selected Essays, Association of Greek Art Historians / Melissa Publishing House, Athens 2018.
Ο Σωκράτης Πετμεζάς είναι καθηγητής Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι μέλος του Τομέα Μεσογειακής και Παγκόσμιας Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ.
Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και μέλος των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ).
Ξαφνιαζόμαστε τα τελευταία χρόνια όποτε συνειδητοποιούμε την απήχηση που εξακολουθούν να έχουν σε ολοένα και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οι φυλετικές θεωρίες και οι ρατσιστικές αντιλήψεις. Οι ιδέες που ταξινομούν τις ανθρώπινες ομάδες σε φυλές σύμφωνα με τα εξωτερικά τους φυσικά χαρακτηριστικά, και τις ιεραρχούν ανάγοντας τα χαρακτηριστικά αυτά σε διανοητική ικανότητα, πολιτισμικό επίπεδο και κοινωνική οργάνωση, είναι προϊόν του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Στη Δύση, επί έναν περίπου αιώνα, αποτέλεσαν απολύτως αποδεκτές και έγκυρες επιστημονικές θέσεις με τεράστια απήχηση στο ευρύ κοινό και τροφοδότησαν κρατικές πολιτικές για τη βελτίωση της φυλετικής ποιότητας σε πολλές χώρες, πριν γνωρίσουν τη διεθνή απόρριψη μετά τη σύνδεσή τους με τα εγκλήματα του ναζισμού κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα κείμενα του τόμου συνιστούν μια πρώτη προσπάθεια να μελετηθεί η διάχυση των φυλετικών θεωριών στην Ελλάδα και τα πολλαπλά νοήματα που παίρνει στον χρόνο η έννοια της φυλής: Ιχνηλατούν εξίσου τις διαδρομές μέσα από τις οποίες διαδόθηκαν οι φυλετικές θεωρίες όσο και τις προσαρμογές τους στα ελληνικά ζητούμενα, από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα• δείχνουν πώς οι φυλετικές θεωρίες επέδρασαν στη διαμόρφωση νέων εξειδικεύσεων στο ελληνικό πανεπιστήμιο, τροφοδότησαν επιστημονικές και επαγγελματικές αντιπαραθέσεις και στήριξαν επιστημονικές προτάσεις για την υιοθέτηση ευγονικών πολιτικών• διερευνούν πώς ενσωματώνονται φυλετικές θεωρίες ή εκλαϊκευτικές εκδοχές τους σε πολιτικές ιδεολογίες κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα και πώς χρησιμοποιούνται στην προώθηση εθνικών πολιτικών• ανιχνεύουν επίσης στοιχεία της διάχυσης των φυλετικών θεωριών σε λογοτεχνικά κείμενα ή σε κριτικούς, ιστορικούς και θεωρητικούς της τέχνης• τέλος, εξετάζουν επιβιώσεις των φυλετικών θεωριών σε σημερινές εκδοχές της διαπλοκής του εθνικισμού με τον ρατσισμό και τον αντισημιτισμό, όπως αποτυπώνονται στον νομικό, επιστημονικό, λαϊκιστικό ή θρησκευτικό λόγο.
Σκέψου σαν επιστήμονας,
Τζιμ Αλ-Καλίλι,
Τραυλός Εκδοτικός Οίκος
Ο συγγραφέας: Ο Τζιμ Αλ-Καλίλι ΟΒΕ είναι Βρετανός καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ, συγγραφέας, και ραδιοτηλεοπτικός παρουσιαστής. Γεννήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1962 στη Βαγδάτη (Ιράκ). Ακολούθησε τον Ιρακινό πατέρα του και την Αγγλίδα μητέρα του όταν εγκαταστάθηκαν στην Αγγλία, το 1979. Στη νέα του πατρίδα σπούδασε φυσική στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ.
Έλαβε το διδακτορικό του στη θεωρητική φυσική (πυρηνική φυσική, στοιχειώδη σωμάτια) το 1989 και αφού εργάστηκε στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου, επέστρεψε το 1992 στο Σάρεϊ ως καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής (όπου, έως σήμερα, διδάσκει κβαντική μηχανική). Επιπλέον, διευθύνει το Τμήμα Επικοινωνίας και Διάδοσης Επιστημονικών Θεμάτων προς το Ευρύ Κοινό (Public Engagement in Science) στο ίδιο Πανεπιστήμιο.
Τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του εστιάζουν στη μελέτη των ιδιοτήτων ατομικών πυρήνων που περιέχουν άλω από νετρόνια, καθώς και στην Κβαντική Βιολογία.
Τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζει την εβδομαδιαία εκπομπή The life Scientific στο BBC Radio 4, όπου – με αφορμή κάποιο επιστημονικό θέμα που τον εντυπωσίασε – προσκαλεί κορυφαίους επιστήμονες και ερευνητές να μιλήσουν στο ευρύ κοινό για τη ζωή και το έργο τους. Μέσα από τις συνεντεύξεις του, τόσο οι νομπελίστες, όσο και τα νέα, ελπιδοφόρα μυαλά της επιστήμης εξομολογούνται τι τους ενέπνευσε, τι τους παρακινεί και τι οφέλη θα φέρει στον κόσμο η δραστηριότητά τους.
Από το 2004 έως σήμερα (2023), παρουσιάζει ανελλιπώς τηλεοπτικές εκπομπές (σε σειρές) και επιστημονικά ντοκιμαντέρ (πάντοτε για το ευρύ κοινό). Τα θέματά του εκτείνονται σε όλο το φάσμα των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας (από τη Μεγάλη Έκρηξη, την Ιστορία της Επιστήμης, τα Χημικά Στοιχεία, τη Σκοτεινή Ύλη, το Σύμπαν και το ταξίδι στο Διάστημα, μέχρι τα μυστικά της Πυρηνικής Ενέργειας, τον Ηλεκτρισμό, το Φως, το Χάος, τα παράδοξα της Κβαντικής Μηχανικής, τις ανακαλύψεις και τους πρωτοπόρους της Επιστήμης).
Τα βιβλία του «Σκέψου σαν Φυσικός», «Εξωγήινοι | η επιστήμη ρωτά: Υπάρχει κάποιος εκεί έξω;», «Σκουληκότρυπες, μαύρες τρύπες και χρονομηχανές», «Quantικά Παράδοξα», «Οι Δαίμονες της Φυσικής», και «Ζωή στην κόψη: η εποχή της Κβαντικής Βιολογίας» [με συν-συγγραφέα τον Johnjoe McFadden• το συγκεκριμένο βιβλίο κατατάχθηκε στην βραχεία λίστα για το βραβείο Winton 2015 της Βασιλικής Εταιρείας], μεταφράστηκαν σε περισσότερες από 22 γλώσσες και κυκλοφορούν στην Ελληνική γλώσσα από τον εκδοτικό οίκο Τραυλός.
Ο Τζιμ Αλ-Καλίλι είναι εκπρόσωπος του Βρετανικού Ινστιτούτου Φυσικής στα σχολεία και από το 1998 κάνει διαλέξεις πραγματοποιώντας έτσι αυτό που του αρέσει: να διδάσκει την επιστήμη και τα επιτεύγματά της στους έφηβους και στο ευρύ κοινό.
8 απλά μαθήματα, ιδιαίτερα ευπρόσδεκτα, σε μια εποχή που, παρά τους θριάμβους της επιστήμης, ο δημόσιος διάλογος δηλητηριάζεται, περισσότερο από ποτέ, από ψευδείς ειδήσεις, τοξικό λαϊκισμό, θεωρίες συνωμοσίας και μιντιακό φανατισμό. Ενώ ακόμη κλονιζόμαστε από τις συνέπειες της πανδημίας, δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε ότι έγιναν τεράστια βήματα προόδου. Η εμπιστοσύνη μας στην επιστήμη – σε αντίθεση με την πολιτική – ανανεώθηκε ριζικά. Αν υιοθετήσουμε τον τρόπο που σκέφτονται οι επιστήμονες, μπορεί να βελτιωθεί θεαματικά και η καθημερινή ζωή μας. Άραγε, πώς θα καταφέρουμε – την ώρα μιας καθοριστικής απόφασης – να αντιμετωπίσουμε τη γνωστική ασυμφωνία, την ψευδαισθητική ανωτερότητα, την προκατάληψη, τις φοβίες μας για το άγνωστο και τις αντικρουόμενες πληροφορίες που θολώνουν την κρίση μας;
«… επειδή ο τρόπος με τον οποίο ασκούμε την επιστήμη έχει υπηρετήσει την ανθρωπότητα τόσο καλά, για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και με τόση επιτυχία, νομίζω ότι αξίζει να μοιραστώ μαζί σας αυτόν τον τρόπο σκέψης».