Η Βασιλική Πιτούλη, γεννημένη στον Βόλο, είναι εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έχει διδάξει στα Τοσίτσεια – Αρσάκεια Λύκεια και έχει αποσπαστεί στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Για τέσσερα χρόνια ήταν υπεύθυνη μεγάλης Σχολικής Βιβλιοθήκης με δική της Λέσχη Ανάγνωσης. Έχει ασχοληθεί με βιβλιοπαρουσίαση και βιβλιοκριτική, ενώ άρθρα και διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και στο ίντερνετ. Ποιήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε ποιητικές ανθολογίες. Έχει ασχοληθεί με την τοπική αυτοδιοίκηση, είναι γραμματέας της Σχολικής Επιτροπής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Δήμου Κηφισιάς και έχει διδάξει στη Σχολή Γονέων του ίδιου Δήμου. Είναι συγγραφέας έντεκα βιβλίων στη λογοτεχνία: Συλλογών διηγημάτων, κοινωνικών, αστυνομικών και ιστορικών μυθιστορημάτων.
Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
«Η Σμύρνη δακρύζει, η Αρμενία θυμάται», το μυθιστόρημά σας που κυκλοφορεί από τις εκδ. 24 γράμματα. Θα μας αποκαλύψετε κάποια στοιχεία του;
Το μυθιστόρημα είναι ένα λογοτεχνικό είδος πολύ σημαντικό, το οποίο περιλαμβάνει αρκετές υποκατηγορίες. Το βιβλίο μου υπάγεται στην κατηγορία «ιστορική μυθοπλασία» και σπεύδω να σας το εξηγήσω: Η Ιστορία, την οποία στη σφαιρικότητά της θεωρώ ως επιστήμη των επιστημών και την οποία είχα τη χαρά να διδάξω στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, μας δίνει τη βάση, ή αν θέλετε τον καμβά πάνω στον οποίο ο συγγραφέας θα χτίσει τη μυθοπλασία του. Έτσι λειτούργησα για τη συγγραφή του βιβλίου μου. Ακολουθώντας πιστά τα ιστορικά γεγονότα, «χρησιμοποίησα» σημαντικά πρόσωπα της εποχής, όπως τον στρατηγό Πλαστήρα, τον μητροπολίτη Χρυσόστομο, τον αρμοστή Στεργιάδη, και τα έβαλα να παίρνουν ρόλο σε συγκεκριμένα επεισόδια στη δράση, να αναμειγνύονται με τους ήρωες της μυθοπλασίας μου. Έπλασα δυο οικογένειες, μια Σμυρναίικη και μια Αρμένικη, τα κρίσιμα χρόνια, 1915 και 1922. Η Ιστορία καθορίζει τη μοίρα τους και η μοίρα αυτή κάποια στιγμή ενώνεται. Ο αναγνώστης ακολουθεί την πορεία τους μέχρι τη σύγχρονη εποχή και εκείνος θα κρίνει αν τα κατάφερα.
Πόσος χρόνος χρειάστηκε για τη συλλογή του υλικού και ποιο ήταν το πιο επίπονο σημείο κατά τη διάρκεια της συγγραφής του;
Όπως σας είπα, έχω διδάξει ιστορία, η οποία αποτελεί και το πάθος μου, οπότε δεν μπορώ να υπολογίσω με ακρίβεια τον χρόνο που μου χρειάστηκε για να συλλέξω τα στοιχεία. Σίγουρα ήταν πολύς, αλλά δεν με βάρυνε, διότι όταν ασχολείσαι με κάτι που λατρεύεις, ο χρόνος δεν μετρά. Μελέτησα ατελείωτα πολλές πηγές και για τη Μικρασιατική Καταστροφή και για τη Γενοκτονία των Αρμενίων πριν τολμήσω να αρχίσω να γράφω το μυθιστόρημα. Το πιο επίπονο σημείο κατά τη διάρκεια της συγγραφής μπορώ να πω ότι ήταν αφενός η προσπάθεια τήρησης της ιστορικής ακρίβειας των γεγονότων και αφετέρου η συγκίνηση που με διακατείχε όταν έβαλα τους ήρωες της μυθοπλασίας μου να πάσχουν, να υφίστανται τα ασύλληπτα δεινά που υπέστησαν οι άνθρωποι τότε. Κάποιοι από τους ήρωές μου βρήκαν τραγικό θάνατο και αυτό δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορο κανένα συγγραφέα. Ο συγγραφέας ματώνει μαζί με τους ήρωες που έπλασε.
Σμύρνη, Αρμενία, πόλεις που έχουν γίνει σύμβολα παθών του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Ήταν μια δική σας, προσωπική οφειλή η συγγραφή του βιβλίου;
Ναι, θα έλεγα ότι ήταν μια προσωπική οφειλή που την ένιωσα να με βαραίνει ως Ελληνίδα και ως άνθρωπο. Από τη μητέρα μου έχω μια μακρινή μικρασιάτικη και πολίτικη ρίζα που σίγουρα έπαιξε κι αυτή τον ρόλο της. Πάνω απ’ όλα, όμως, με συγκλόνισε το δράμα των Ρωμιών της Σμύρνης και των Ρωμιών όλης της Μικράς Ασίας, έτσι όπως έφτασε σε μένα μέσα από τα διαβάσματά μου από μικρό παιδί. Τι να πρωτοπώ; Για τα βιβλία του Ηλία Βενέζη, για τα «Ματωμένα Χώματα» της Διδώς Σωτηρίου που την έχω συμπεριλάβει από τους πρώτους στη μακροσκελή βιβλιογραφία του βιβλίου μου; Με τους Αρμένιους δεν είχα συγκεκριμένη σχέση, όμως, η διαδικασία συγγραφής του βιβλίου μου με δίδαξε τόσα πολλά γι’ αυτόν τον ηρωικό και πολύπαθο λαό, που τώρα τους νιώθω κι αυτούς σαν δικούς μου.
Πόσο σημαντική θεωρείτε τη συμβολή των μυθιστορημάτων στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης;
Η ιστορική μνήμη κατά τη γνώμη μου αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του ανθρώπου σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, είναι εκείνο που προσδίδει ταυτότητα, που μας μαθαίνει ποιοι είμαστε. Γενικά αν αφαιρέσεις τη μνήμη από τον άνθρωπο στην κυριολεξία δεν απομένει τίποτε. Θεωρώ ότι όντως η συμβολή των μυθιστορημάτων στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης είναι πολύ σημαντική, ειδικά εκείνων τα οποία σχετίζονται με την Ιστορία. Προτρέπω λοιπόν τους Έλληνες αναγνώστες να διαβάζουν όσα περισσότερα ιστορικά μυθιστορήματα μπορούν, είναι αναμφίβολα ένας ευχάριστος τρόπος να συμπληρώσουν τις ιστορικές τους γνώσεις τους.
Ήταν, σε προσωπικό επίπεδο, η περίοδος της πανδημίας γόνιμη αναγνωστικά και συγγραφικά;
Οπωσδήποτε. Το 2021 κυκλοφόρησε το βιβλίο μου για τη Μαντώ Μαυρογένους, αυτή την εμβληματική ηρωίδα της Ελληνικής Επανάστασης, και το 2022 «Η Σμύρνη δακρύζει… Η Αρμενία θυμάται…». Σίγουρα λοιπόν η περίοδος της πανδημίας ήταν γόνιμη για μένα συγγραφικά. Αναγνωστικά, το θεωρώ αυτονόητο, διότι όταν συγγράφεις ιστορικά βιβλία, είσαι υποχρεωμένος να διαβάζεις πολύ. Διαπιστώνω ότι η περίοδος της πανδημίας, αυτή η πολύ δύσκολη και σκληρή περίοδος, λειτούργησε γόνιμα σε πολλά επίπεδα, άρα ισχύει απόλυτα το «ουδέν κακόν αμιγές καλού».
Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι συγγραφείς;
Ειλικρινά μου είναι δύσκολο να διαλέξω, και για λόγους ευνόητους θα περιοριστώ σε θανόντες. Ξεχωρίζω τους Γάλλους κλασικούς, Ουγκό, Φλομπέρ, Γιουρσενάρ, Φρανσουά Μοριάκ, και τους γίγαντες Ρώσους Ντοστογιέφσκι και Τολστόι. Για τον Κάφκα δεν το συζητώ, συγκαταλέγεται στους αγαπημένους μου. Αγαπώ τον Σάλιντζερ με τον «Φύλακα στη σίκαλη» και την Μπέτι Σμιθ με το «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν». Αγαπώ και τις αδερφές Μπροντέ με τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» και την «Τζέιν Έιρ». Αγαπώ νομπελίστες από Χαλντόρ Λάξνες με τη «Σάλκα Βάλκα» μέχρι Περλ Μπακ, Χέμινγουεϊ, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, και άλλους, και άλλους. Από Έλληνες θα αναφέρω ενδεικτικά τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον Στρατή Τσίρκα, τον Στρατή Μυριβήλη, τον Μ. Καραγάτση, τον Κώστα Ταχτσή, τον Γιώργο Ιωάννου, τον Κώστα Μουρσελά, ζητώντας ειλικρινή συγγνώμη από άλλους αγαπημένους, που λόγω έλλειψης χώρου είναι αδύνατο να αναφέρω. Οι αγαπημένοι μου συγγραφείς είναι πραγματικά ένας ολόκληρος ωκεανός.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Διαβάζω την «Όγδοη μέρα» του Θόρντον Ουάιλντερ, αυτού του μεγάλου Αμερικανού πεζογράφου και θεατρικού συγγραφέα. Είχα διαβάσει παλιότερα ένα δικό του έργο, «Το γεφύρι του Σαν Λούις Ρέι». Στην πολύ επιβλητική «Όγδοη μέρα» ο συγγραφέας καταπιάνεται με την τραγικότητα της μοίρας κάποιων ανθρώπων, με την εξερεύνηση των ορίων της ατομικής αντοχής, με την ύπαρξη του παραλόγου που κρύβεται στη ζωή μας. Προσπαθεί μάλλον να διατυπώσει μια καθολική αλήθεια για την ανθρώπινη κατάσταση και η γραφή του μου αρέσει πολύ.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Στο σημείο αυτό θα κάνω υποχρεωτικά μια διάκριση μεταξύ των ατομικών και συλλογικών αξιών. Από τις πρώτες θεωρώ σημαντική την εντιμότητα του χαρακτήρα, δηλαδή την ηθική ακεραιότητα του ανθρώπου. Σε ατομικό επίπεδο επίσης θεωρώ σημαντική την αξία της φιλοπατρίας, της αγάπης προς την πατρίδα. Από τις συλλογικές, θεωρώ εξέχουσα την αξία της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ισότητας όλων των ανθρώπων απέναντι στον νόμο, που αποτελεί μάλλον ένα ιδανικό που μέχρι τώρα δυστυχώς δεν έχω δει να εφαρμόζεται. Υπέρτατη αξία όπως ίσως το εννοείτε, θα μπορούσα να θεωρήσω τον ανθρωπισμό, την αναγνώριση της ανθρώπινης ζωής ως υπέρτατης αξίας, που δυστυχώς μόνο στον πολιτισμένο κόσμο υφίσταται. Υπέρτατη αξία επίσης θεωρώ την αγάπη προς τον συνάνθρωπο, την αγάπη προς τον Θεό και τον σεβασμό προς το περιβάλλον.
Τι σημαίνει για εσάς η γενέτειρά σας, ο Βόλος; Επισκέπτεστε συχνά την πόλη, διατηρείτε φιλίες;
Ο Βόλος είναι κάτι τόσο σημαντικό για μένα, που αληθινά μου είναι δύσκολο να το χωρέσω σε λέξεις. Είναι η γενέτειρά μου, η πόλη που μεγάλωσα, όπου έζησα παιδικά και εφηβικά χρόνια. Γνωρίζετε πιστεύω κάποια φράση που λέει ότι «η αληθινή, η βαθύτερη πατρίδα κάθε ανθρώπου είναι η παιδική του ηλικία» οπότε ο Βόλος με έχει σημαδέψει καθοριστικά. Ο Βόλος είναι μέσα στην καρδιά μου και ρέει στο αίμα μου, μάλιστα τον έχω αναφέρει σε αρκετά βιβλία μου μέχρι τώρα. Όσο ζούσε η μητέρα μου, ερχόμουν στην αγαπημένη πόλη πολύ συχνά, και τώρα, όμως, προσπαθώ να έρχομαι, ο Βόλος είναι πάντα Βόλος. Φυσικά και έχω διατηρήσει φιλίες, διότι ξέρετε ότι «οι νέοι φίλοι είναι σαν το ασήμι, μα χρυσάφι είναι οι παλιοί». Έχω διατηρήσει φιλίες από τα αλησμόνητα χρόνια της εφηβείας, αλλά και πιο πρόσφατες βολιώτικες φιλίες, που ακριβώς λόγω Βόλου, κατέχουν εντελώς ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου.
Ασχολείστε με τη συγγραφή κάποιου νέου βιβλίου;
Προς το παρόν όχι, για να γράψεις κάτι καινούργιο πρέπει να «γεμίσεις» και αυτό ακόμη δεν μου έχει συμβεί. Έχω «αδειάσει» αρκετά με τα δυο τελευταία βιβλία μου, είναι πολύ πρόσφατα ακόμη, οπότε δεν με απασχολεί καθόλου να γράψω κάποιο καινούργιο. Άλλωστε ο χώρος των βιβλίων στην Ελλάδα δυστυχώς είναι υπερκορεσμένος, υπάρχουν πάρα πολλοί συγγραφείς και δυστυχώς όχι αρκετοί αναγνώστες. Είναι κι αυτό ένα θέμα, ότι δεν διαβάζουν αρκετά οι Έλληνες. Προς το παρόν ασχολούμαι με άλλα είδη γραφής.