Tο βιβλίο του γραφείου – Εγκυκλοπαιδικό Βιογραφικό Λεξικό Νεότερης Θεσσαλικής Ιστορίας

Του Β. Δ. Αναγνωστόπουλου, ομότιμου καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Υπάρχουν βιβλία που μετά την ανάγνωσή τους παίρνουν θέση στη βιβλιοθήκη μας. Υπάρχουν και άλλα που η θέση τους είναι πάνω στο γραφείο μας, σε πρώτη ζήτηση και συζήτηση για πρόσωπα που διαδραμάτισαν έναν ρόλο, μικρό ή μεγάλο, στα δρώμενα της πατρίδας, στα Γράμματα και στον Πολιτισμό. Ένα τέτοιο βιβλίο – πολυσέλιδο και πυκνογραμμένο – είναι το «Εγκυκλοπαιδικό Βιογραφικό Λεξικό Νεότερης Θεσσαλικής Ιστορίας» του Αντώνη Α. Αντωνίου, με πρόλογο του Ν. Ε. Καραπιδάκη (εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2018, σελ. 522).
Ο Α. Α. Αντωνίου, με οικονομικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και DEA του Πανεπιστημίου Paris VII και διδάκτωρ του Paris I-Sorbonne, έχει εργαστεί στα Γενικά Αρχεία του Κράτους στην Καρδίτσα και έχει πραγματοποιήσει αρχειακές έρευνες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα πιο πολλά βιβλία του, καθώς και τα άρθρα του σε έγκυρα περιοδικά διαπραγματεύονται θέματα οικονομικής και ιστορικής φύσεως.

Γνωρίζω και εκτιμώ την εργατικότητα και την επιμονή σε ό,τι επιδιώκει ο φίλος συγγραφέας και το πόνημα αυτό προϋποθέτει πόνο πολύ, σωματικό και ψυχικό κόπο, όταν η φιλοδοξία του αγκαλιάζει ιστορικά πρόσωπα έξι και πλέον αιώνων, από τον δέκατο πέμπτο αιώνα έως σήμερα. Πρόσωπα, που έζησαν ή έδρασαν στη Θεσσαλία, όπως αρματολοί και κλέφτες, μοναχοί, ιερομόναχοι, μητροπολίτες και πατριάρχες, μάρτυρες και νεομάρτυρες, αγωνιστές και αγωνίστριες, βουλευτές, γιατροί, συγγραφείς, λόγιοι, ζωγράφοι, αγιογράφοι, γλύπτες και αρχιτέκτονες, διδάσκαλοι, ευεργέτες, επιχειρηματίες κ.ά. Ακόμη και μουσουλμάνοι που έπαιξαν έναν ρόλο στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία. Πρόσωπα και προσωπικότητες (κατά προσέγγιση πλέον των 5.000), που πολέμησαν για την ελευθερία του τόπου μας, θυσιάστηκαν για ιδέες και ιδανικά, δημιούργησαν υποδομές εξέλιξης, λάμπρυναν γράμματα και τέχνες και πολιτισμό στη Θεσσαλία. Είναι μεγάλο το εύρος και το χρονικό διάστημα για την έρευνα και αμέτρητες οι πηγές πληροφοριών και το πρωτογενές υλικό, που προκαλούν ζάλη στη σκέψη και μόνο πώς μπόρεσε ένας μόνος να τα τιθασεύσει και να προκύψει ένα τόσο επιβλητικό, πολύτιμο και εύχρηστο ανάγνωσμα.

Στην εμπεριστατωμένη Εισαγωγή του τονίζονται όχι μόνο οι δυσκολίες του εγχειρήματος, αλλά και τα πλεονεκτήματα ενός τέτοιου Βιογραφικού Λεξικού (μοναδικού σε περιφερειακό επίπεδο). Αποσπώ ένα δείγμα: «Μέσα από το λεξικό αναδύεται η περιφερειακή συλλογική ταυτότητα, η οποία επέδρασε στη διαμόρφωση πόλεων, στην ανέγερση δημοσίων κτιρίων και τόπων λατρείας, στην ονοματοδοσία δρόμων και πλατειών. Διαφαίνονται οι επιρροές της περιφερειακής ταυτότητας από την περιβάλλουσα κοινωνία και την παράδοση». Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επισημάνω ότι ο τόμος αυτός προσφέρει γνώσεις για το παρελθόν, συμβάλλει στην τοπογνωσία και την εθνογνωσία, αλλά επιπρόσθετα συντελεί στην καλλιέργεια και εμπέδωση ενός κοινού θεσσαλικού αισθήματος, κοινής γεωγραφικής ταυτότητας και καταγωγής, αφού η Θεσσαλία είναι ένα ενιαίο γεωγραφικό διαμέρισμα. Εδώ μάς δίνεται η μεγάλη εικόνα της Θεσσαλίας, όπου δεν έχουν θέση οι αντιπαλότητες μεταξύ Νομών και πόλεων. Καιρός να προβάλουμε εμπράκτως την πανθεσσαλική μας συνείδηση.
Κι ακόμα, αφού ο τρόπος που ζούμε και σκεφτόμαστε διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τους προγόνους μας, την ιστορία, την παιδεία και την παράδοση του τόπου, το βιογραφικό λεξικό αποτελεί μια «τράπεζα δεδομένων», καθώς μάλιστα τονίζει ο συγγραφέας, για «να καλύπτει τις ανάγκες του ευρύτερου, αλλά και ενός πιο περιορισμένου κοινού, να μπορεί να προσφεύγει εύκολα κανείς σ’ αυτήν, όταν αναζητεί υπεύθυνες απαντήσεις σε ζέοντα ζητήματα, να βρίσκει ο ερευνητής ένα μεγάλο απόθεμα αποθησαυρισμένων πληροφοριών».

Το «Εγκυκλοπαιδικό Βιογραφικό Λεξικό Νεότερης Θεσσαλικής Ιστορίας», ως είθισται, έχει αλφαβητική λημματογράφηση, ώστε εύκολα να βρίσκει ό,τι αναζητεί κάθε ενδιαφερόμενος και θεωρώ ότι είναι ένα καλό εργαλείο για την εκπαίδευση και τους μαθητές όλων των βαθμίδων. Ίσως θα διευκόλυνε περισσότερο, αν παρέθετε και μια βασική βιβλιογραφία στο τέλος. Όμως πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο Α. Α. Αντωνίου κατόρθωσε κάτι πολύ δύσκολο και πολύ χρήσιμο, δύσκολο στη συγκέντρωση και ταξινόμηση του υλικού και χρήσιμο σε κάθε αναγνώστη, ιδιαίτερα στον Θεσσαλό. Γι’ αυτό θεωρώ το σύγγραμμα αυτό «Βιβλίο του γραφείου»!