Της ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΓΙΑΣΙΡΑΝΗ ΚΥΡΙΤΣΗ
Οι Έλληνες φημίζονται για τη ναυτοσύνη τους και τις γαλάζιες θάλασσες. Μόνο που αυτές οι θάλασσες και αυτή η αγάπη έχουν πάρει στον βυθό τους πολλούς νέους, αλλά και μεγαλύτερους άνδρες και έχουν σκορπίσει θρήνο και μοναξιά. Σ’ αυτούς τους ναυτικούς, τους θαλασσοπνιγμένους αφιερώθηκαν στα περισσότερα νησιά μας κάποια μνημεία να διατηρούν τη μνήμη τους. Δεν υπάρχει λιμάνι στη χώρα μας, στο οποίο να μην υπάρχει κάποιο έργο, μνημείο, γλυπτό, που να είναι αφιερωμένο στην Ναυτιλία των Ελλήνων, ή να μας θυμίζει κάποιες ιστορικές της στιγμές.
Ο Αφανής Ναύτης Βροντάδος στη Χίο ήταν το πρώτο άγαλμα στην Ελλάδα, που αφιερώθηκε στους χαμένους ναυτικούς. Ακολούθησε η Άνδρος που αφιέρωσε το μνημείο από το 1959 και αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά μέρη του νησιού. Αφανής Ναύτης βρίσκεται και στο λιμάνι της Ερμούπολης στη Σύρο, έργο του Γιάννη Παπά, αλλά και στις Οινούσσες στην πλατεία Ρίβα, έργο του γλύπτη Μιχαήλ Τόμπρου. Μνημείο Αφανούς Ναύτη βρίσκεται και στον Σταυρό της Πειραϊκής, στο λιμάνι του Πειραιά το 2019, στην παραλία της Καλαμάτας, έργο της Αικατερίνης Κοσμά Τζαβάρα, στο λιμάνι της Αιδηψού και στο παλιό λιμάνι της Σκοπέλου επίσης έργο της ίδιας γλύπτριας.
Βέβαια και η Σκιάθος ως κατεξοχήν ναυτικό νησί έχει και αυτή το δικό της μνημείο αφιερωμένο στον Αφανή Ναύτη. Οι Σκιαθίτες ναυτικοί ήταν ονομαστοί, ενώ τα πλοία που κατασκευάζονταν κάποτε στους ταρσανάδες της Κεχριάς ταξίδεψαν σ’ όλον τον κόσμο.
Βρίσκεται στην είσοδο της χερσονησίδας του Μπούρτζι, στην αρχή του λαιμού, λίγα μέτρα πριν τις προτομές του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και Αλέξανδρου Μωραϊτίδη. Μεγάλη η ιστορία του… Γύρω στο 2000 απόμαχοι ναυτικοί εγκαθίστανται στο νησί, πραγματοποιώντας το μεγάλο τους όνειρο. Ανάμεσά τους και ο καπετάν Γιάννης Παρίσσης, καπετάνιος σε ξένα καράβια. Έφυγε από τη Σκιάθο παιδί αμούστακο, σε ηλικία 12 χρονών και επέστρεψε συνταξιούχος, γεμάτος προσδοκίες για τον τόπο του. Προερχόμενος από ναυτική οικογένεια δεν είχε ξεχάσει το παραμύθι, που του έλεγε η γιαγιά για τον νεκρό ταξιδιώτη και το ναυάγιο. Είχε ριζώσει βαθιά στη μνήμη η περιγραφή του λόγου της και σαν μεγάλωσε διάβασε την ίδια ιστορία στον «Νεκρό ταξιδιώτη» του Παπαδιαμάντη.
Μια ιστορία αληθινή που συνέβη στην οικογένειά του στον αδελφό του προπάππου του Γιάννη Σταματάκη, που ’χε μεγάλη βάρκα «σκαμπαβία φορτηγό» και έπλεε από Θεσσαλονίκη σε Ζαγορά και πίσω πάλι, φόρτωνε και ξεφόρτωνε εμπορεύματα. Αυτός «επλοιάρχει». Ο αδελφός του ο Κωνσταντής τον βοηθούσε. Μια νύχτα του Νοεμβρίου έβγαλε μεγάλη τρικυμία και καταποντίστηκε η βάρκα στην περιοχή του Τσάκιτζι . Ήταν μέσα οι δυο αδελφοί και ο έμπορος, ο κυρ Στάθης που συνόδευε το εμπόρευμά του πατάτες, μήλα και κάστανα. Ο Κωνσταντής και ο κυρ Στάθης ούτε που φάνηκαν στην αναζήτηση των βοσκών. Τους παρέσυρε η θάλασσα, αν και ήταν καλοί κολυμβητές.
Ο Γιάννης σώθηκε. Ταλαιπωρήθηκε, αλλά σώθηκε.
Για δέκα μέρες το πτώμα του Κωσταντή ταξίδευε στα παράλια του Νότιου Πηλίου, ώσπου έφτασε κάτω ακριβώς από το νεκροταφείο της Σκιάθου. Το πτώμα αναγνωρίστηκε από τη βέρα που φορούσε. Ήταν το μόνο αποδεικτικό στοιχείο.
Κανείς δεν ήξερε για τον άλλο αδελφό. Και τη μέρα που οι καμπάνες της Ευαγγελίστριας χτυπούσαν λυπητερά για τον χαμό του Κωνσταντή, την ίδια μέρα έφτασε στο νησί με το πλοίο της γραμμής ο
Γιάννης, που το βοήθησε η τύχη και σώθηκε.
Αυτό το παραμύθι, αυτή η απώλεια των ναυτικών, έγινε ιδέα που στριφογύριζε στο μυαλό του και έχοντας αποσυρθεί από τη θάλασσα ο καπετάν Γιάννης και έχοντας τόση εμπειρία πλέον ναυτικής ζωής προσπάθησε να την εξωτερικεύσει και να επιδιώξει την πραγμάτωσή της. Να στηθεί μνημείο στη μνήμη τους. Και στήθηκε απ’ τον Σύλλογο Συνταξιούχων Ναυτικών χάρις στις πρωτοβουλίες του με χορηγό τον καπετάν Βασίλη Κωσταντακόπουλο (όπως ήθελε να τον αποκαλούν) γεννημένο το 1935, πλοίαρχο του ΕΝ, εφοπλιστή και ευπατρίδη απ’ το Διαβολίτσι Μεσσηνίας και το φιλοτέχνησε η γλύπτρια Αικατερίνη Κοσμά Τζαβάρα από τη Σκόπελο. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν το 2006 και το μνημείο δεμένο αρμονικά με το περιβάλλον, αποτέλεσε σημείο αναφοράς της παραλίας ντόπιων και ξένων.
Περιβάλλεται από χαμηλό κτιστό περιτείχισμα. Στο πάνω μέρος είναι στερεωμένη μια μαρμάρινη πλάκα με τίτλο ΣΤΟΝ ΑΦΑΝΗ ΣΚΙΑΘΙΤΗ ΝΑΥΤΙΚΟ και τη χαρακτηριστική φράση του Παπαδιαμάντη: «Να πίη κανείς την θάλασσα, του ωκεανού το κύμα, όλη την πίκρα του γιαλού, του πέλαγου την άρμη».
Στο δάπεδο πάνω στο ημικυκλικό τιμόνι, λίγο μεγαλύτερο σε σχέση με τον ναύτη, στην άκρη δεξιά παριστάνεται το ανεμολόγιο, ο δίσκος που αναπαριστά τον ορίζοντα με τα ονόματα των αέρηδων και τη φορά τους.
Πίσω, πάνω σε ψηλότερη βάση στηρίζεται ο ναύτης, σε φυσιολογικό μέγεθος, με τα δυο πόδια στερεωμένα γερά στο δάπεδο, ξυπόλυτος, γυμνός πάνω από τη μέση, με ανασηκωμένο το παντελόνι, λουσμένος στην αλμύρα της θάλασσας, αγέρωχος και δυνατός, ακουμπισμένος στο κατάρτι, κρατώντας τα πανιά, να κοιτάζει προς την στεριά με λαχτάρα να δει το νησί του. Πάνω του η υπογραφή της γλύπτριας (δεν γνωρίζω αν υπάρχει και η υπογραφή του εργαστηρίου, που έγινε η χύτευση του υλικού).Το εκφραστικό πρόσωπο και η παλικαρίσια στάση του δείχνουν τον ήρωα ναύτη που παλεύει με τα στοιχειά της θάλασσας με στόχο, τον γυρισμό. Υλικό χαλκός, μέταλλο, τσιμέντο και τρία χρώματα: το μπλε, το άσπρο και το γήινο ανοικτό. Η θάλασσα, η ζωή, ο τόπος. Με αυτά η γλύπτρια πετυχαίνει να τραβήξει το ενδιαφέρον των επισκεπτών και να εκφράσει τη μακρόχρονη παράδοση της ναυτοσύνης της Σκιάθου, ενώ οι απόμαχοι ναυτικοί να αποδώσουν την πρέπουσα τιμή στους θαλασσοδαρμένους ναυτικούς της, ανά τους αιώνες και με τα λόγια του Παπαδιαμάντη να μαθαίνουν οι νεότεροι και να ξέρουν, πως η θάλασσα ήταν κάποτε η προκοπή και η δόξα τους.
Πηγές: Μαρτυρία καπετάν Γιάννη Παρίσση, Γιώργου Σανιδά/https://skiathoslife.gr/,
andros-guide.gr, https://www.imaginationtravel.gr/, https://www.gnoristetinellada.gr, https://skiathoslife.gr/, https://e-thessalia.gr/.