Τι είναι η κολονοσκόπηση και με ποιον τρόπο σώζει ζωές

Της Νίκης Δαφερέρα,
γαστρεντερολόγου

Η κολονοσκόπηση είναι η μέθοδος επιλογής για τη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου και για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση προκαρκινικών βλαβών. Καθώς οι ασθενείς που διαγιγνώσκονται με καρκίνο σε πρόωρο στάδιο έχουν καλύτερο ποσοστό επιβίωσης σε σχέση με αυτούς που έχουν ήδη μεταστάσεις1 έχει μεγάλη σημασία η σωστή και έγκαιρη διάγνωση.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Υγείας, οι θάνατοι από καρκίνο του παχέος εντέρου είναι περίπου 2.700 τον χρόνο. Επειδή συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα, έχει σημασία να γίνεται η πρώτη κολονοσκόπηση όταν ο ασθενής είναι περίπου 45 χρόνων. Υπολογίζεται ότι στα 1.000 άτομα που θα ξεκινήσουν έγκαιρα να κάνουν προληπτικές κολονοσκοπήσεις, 22 με 24 από αυτά θα αποφύγουν να αποκτήσουν καρκίνο του παχέος εντέρου κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Πώς ακριβώς γίνεται η κολονοσκόπηση;
Η κολονοσκόπηση γίνεται με μία κάμερα που βρίσκεται στο τέλος ενός εύκαμπτου σωλήνα (κολονοσκόπιο) και είναι μια εξέταση χαμηλού ρίσκου. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να εξεταστεί το παχύ έντερο και το τελευταίο μέρος του λεπτού εντέρου.
Πριν την κολονοσκόπηση ο ασθενής προσέχει τη διατροφή του για 3 μέρες και την παραμονή της εξέτασης λαμβάνει καθαρτικό ώστε να καθαρίσει η επιφάνεια του εντέρου (βλεννογόνος). Τα καινούρια καθαρτικά είναι πιο εύγευστα και μικρότερου όγκου οπότε η προετοιμασία είναι περισσότερο ανεκτή.
Η κολονοσκόπηση γίνεται, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, για προληπτικούς λόγους, καθώς και για διερεύνηση ποικίλων συμπτωμάτων όπως αναιμία, αιμορραγία από τον ορθό, διάρροια, δυσκοιλιότητα και κοιλιακό άλγος. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να γίνει διάγνωση, εκτός από καρκίνου και πολυπόδων, διάφορων άλλων παθήσεων του εντέρου, όπως φλεγμονή, έλκος, εκκολπωμάτωση, και αιμορροΐδες.

Είναι επίπονη η εξέταση; Πόση ώρα διαρκεί;
Η εξέταση διαρκεί περίπου 30 λεπτά με μία ώρα και γίνεται με μέθη, δηλαδή με ήπιο κατασταλτικό φάρμακο, ώστε να είναι ανώδυνη. Ταυτόχρονα ο ασθενής φοράει ειδικό παντελόνι μίας χρήσης και έτσι δεν αισθάνεται εκτεθειμένος.
Χρησιμοποιώντας απορροφήσιμα αέρια (που δε δημιουργούν τυμπανισμό), διατείνεται το τοίχωμα του εντέρου ώστε να είναι εφικτή η εξέταση του βλεννογόνου, η λήψη βιοψιών (μικρά κομμάτια ιστού), και η πολυποδεκτομή (αφαίρεση πολυπόδων).

Αφού δεν έχω συμπτώματα γιατί να κάνω κολονοσκόπηση και μάλιστα τόσο νέος;
Η εξέταση συνιστάται πλέον σε πιο νεαρή ηλικία, όπως για παράδειγμα γίνεται με τη μαστογραφία, το τεστ ΠΑΠ, και τις εξετάσεις αίματος, για λόγους πρόληψης. Παλιά η εξέταση πραγματοποιούνταν προληπτικά στα 60 έτη, και τότε δυστυχώς υπήρχαν ασθενείς που είχαν ήδη προχωρημένο καρκίνο χωρίς να έχουν απαραιτήτως κάποιο πρότερο σύμπτωμα. Αν οι ασθενείς αυτοί είχαν κάνει την εξέταση 15 χρόνια νωρίτερα, ο ιατρός θα έβρισκε, αντί για καρκίνο, έναν μικρό πολύποδα λίγων χιλιοστών που θα μπορούσε με ακίνδυνο τρόπο να αφαιρεθεί πριν προλάβει να εξελιχθεί σε κακοήθεια.3

Τι είναι οι πολύποδες
Οι πολύποδες είναι βλάβες/μάζες κυττάρων που αναπτύσσονται στην εσωτερική επιφάνεια του εντέρου και, ενώ για πολλά χρόνια παραμένουν καλοήθεις, με την πάροδο του χρόνου κάποιοι εξελίσσονται σε καρκίνο του παχέος εντέρου. Τα ακριβή αίτια για τη δημιουργία των πολυπόδων είναι άγνωστα, αλλά ορισμένοι παράγοντες έχουν συσχετιστεί με την εμφάνισή τους, όπως η κληρονομικότητα, η διατροφή πλούσια σε κόκκινο κρέας και χαμηλή σε φυτικές ίνες, η παχυσαρκία, και ο τρόπος ζωής που περιλαμβάνει το κάπνισμα και την κατανάλωση αλκοόλ.
Ειδικά ένα είδος πολύποδα που ονομάζεται αδένωμα, το οποίο εξελίσσεται σε καρκίνο, συναντάται σε έναν στους τέσσερις ανθρώπους που διανύουν την τρίτη δεκαετία της ζωής τους, έναν στους τρεις στην πέμπτη δεκαετία και έναν στους δύο στην έβδομη δεκαετία της ζωής τους.4 Οι περισσότεροι πολύποδες είναι ασυμπτωματικοί και προϋπάρχουν στο έντερο πολλά χρόνια πριν πιθανά εμφανίσουν συμπτώματα όπως αιμορραγία ή διαταραχές κένωσης.
Η μέθοδος αφαίρεσής τους ονομάζεται πολυποδεκτομή και η επιλογή της κατάλληλης τεχνικής εξαρτάται από το είδος, το μέγεθος, και το σημείο στο οποίο βρίσκεται ο πολύποδας. Στα αρχικά τους στάδια η αφαίρεση πολυπόδων από το παχύ έντερο γίνεται με τη βοήθεια πολύ μικρών εργαλείων που υπάρχουν μαζί με το κολονοσκόπιο και είναι επίσης ανώδυνη διαδικασία.

Έχω δει αίμα όταν πάω τουαλέτα, αλλά έχω και αιμορροΐδες. Πρέπει να κάνω εξέταση;
Η παρουσία αίματος στα κόπρανα είναι σημαντικός λόγος να γίνει η εξέταση ακόμη και αν υπάρχει επιβεβαιωμένη παρουσία αιμορροΐδων. Ενώ οι αιμορροΐδες μπορούν να αιμορραγήσουν, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την παρουσία, πιο κεντρικά, πολύποδα, ή καρκίνου ο οποίος επίσης αιμορραγεί. Η κολονοσκόπηση μπορεί επιπλέον να διαγνώσει άλλα αιτία αιμορραγίας όπως για παράδειγμα εκκολπώματα, διατεταγμένα αγγεία (αγγειοδυσπλασία), ή φλεγμονή για τα οποία δεν υπάρχει άλλος τρόπος διάγνωσης.

Συμπέρασμα
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2020 διαγνώστηκαν περίπου 340.000 νέοι καρκίνοι του παχέος εντέρου,5 διπλάσιος δηλαδή αριθμός από τον πληθυσμό του δήμου Βόλου. Ευτυχώς με τη σωστή ενημέρωση και πρόληψη στη σωστή ηλικία δε χρειάζεται να συνεχίσει να είναι έτσι.
1. Doubeni CA et al. Effectiveness of screening colonoscopy in reducing the risk of death from right and left colon cancer: A large community-based study.
2. Knudsen AB et al. Estimation of benefits, burden, and harms of colorectal cancer screening strategies: Modeling study for the US preventive services Task Force.
3. Zauber AG et al. Colonoscopic Polypectomy and Long-Term Prevention of Colorectal-Cancer Deaths.
4. Phillips BT et al. Adults : an Epidemiologic Necropsy Study.
5. European Cancer Information System. Colorectal cancer burden in EU-27. 2021;1-2.