Του Αρτέμη Χαλάτση
[email protected]
Συμβαίνει σχεδόν πάντα όταν ξεκινάει κάποιος να περιγράψει τη Σύρο να την αποκαλεί «Αρχόντισσα των Κυκλάδων». Εγώ, όμως, θα πάω ένα βήμα παραπέρα και θα την αποκαλέσω Αρχόντισσα του Αιγαίου ή… καλύτερα Αρχόντισσα όλης της Ελλάδας. Γιατί η Σύρος είναι πράγματι ένα νησί που το ερωτεύεσαι, χαϊδεύεις τα παλιά νεοκλασικά, γλιστράς στα πέτρινα δρομάκια, ιδρώνεις στα ανηφορικά μαρμάρινα σκαλοπάτια που σε οδηγούν στις πιο ψηλές γειτονιές, αγναντεύεις και ξεκουράζεσαι στη θέα του απέραντου γαλάζιου. Δεν σας κρύβω πως το αγάπησα αυτό νησί. Το επισκέφτηκα για πρώτη φορά μόλις δυο χρόνια πριν και έκτοτε δεν βγήκε από το μυαλό μου. Η πρώτη επίσκεψη στο νησί ήταν τυχαία καθώς ο μεγάλος μου γιος πέρασε στη σχολή που επιθυμούσε του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων Πανεπιστημίου Αιγαίου με έδρα την Ερμούπολη. Υπάρχει επίσης και Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού.
Είχα ακούσει πολλά για τη Σύρο. Τοπικιστής γαρ έλεγα: Πού θα βρεις καλύτερα από τις Σποράδες; Πού υπάρχει καλύτερα από το Πήλιο; Κι όμως η Σύρος είναι το απόλυτο νησί. Έχει προσωπικότητα που δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Είναι γεμάτη πέτρινα νεοκλασικά, αρχοντικά που στέκουν όρθια σε πείσμα των καιρών. Υπάρχουν παντού. Δεν είναι η εξαίρεση, είναι ο κανόνας. Σπίτια θηρία, πέτρινα, με μαρμάρινα μπαλκόνια με φουρούσια, κάποια από αυτά ανακαινισμένα και άλλα που περιμένουν να ζωντανέψουν ξανά. Υπάρχουν όμως κι εκείνα που έχουν αφεθεί στον χρόνο και στη λήθη κι αργοσβήνουν χωρίς στέγη, χωρίς πατώματα, μόνο εξωτερική τοιχοποιία, ώστε να θυμίζουν απλά πως κάποτε το κατώφλι τους περνούσαν παιδικές φιγούρες και κυρίες με καπελίνα.
Ιστορικά στοιχεία
Η Σύρος εκτοξεύτηκε πληθυσμιακά μετά το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821 και τις διώξεις που υπέστησαν από τους Τούρκους πολλοί κάτοικοι των νησιών. Η καταστροφή της Χίου το 1822, οι διώξεις των Ελλήνων στη Σμύρνη, το Αϊβαλί, τη Ρόδο, τα Ψαρά και την Κάσο προκάλεσαν ένα μαζικό προσφυγικό κύμα στη Σύρο.
Το 1828 οι κάτοικοι της Ερμούπολης ανέρχονταν σε 14.000 περίπου συνθέτοντας το μεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας, ενώ πολύ γρήγορα η Ερμούπολη έγινε το μεγαλύτερο βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο της ελεύθερης Ελλάδας, φτάνοντας το 1850 τους 20.000 κατοίκους. Μάλιστα ήταν υποψήφια και για πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας, αλλά έχασε από το Ναύπλιο. Το λιμάνι της Σύρου χρησιμοποιούνταν από ιστιοφόρα για ανεφοδιασμό και ήταν το κεντρικό λιμάνι του Αιγαίου, ενώ η πτώση ξεκίνησε με τη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου το 1893, η οποία τροποποίησε τους θαλάσσιους δρόμους βορρά-νότου και συνετέλεσε στη μείωση της σημασίας του λιμανιού.
Πρόσωπα που είχαν σχέση με Σύρο και Βόλο
Η Σύρος ιστορικά συνδέεται άμεσα με τον Βόλο εξαιτίας κάποιων ανθρώπων. Ο εθνομάρτυρας Δον Ιωάννης Δαλέζιος που σφαγιάσθηκε στην πόλη μας από τους Τούρκους το 1898 γεννήθηκε στη Σύρο το 1856. Το 1884 στάλθηκε από τη Σύρο στον Βόλο για να υπηρετήσει ως καθολικός ιερέας στην πόλη μας. Σήμερα υπάρχει η προτομή του στην Άνω Σύρο έξω από τον Αη Γιώργη (Σαν Τζώρτζη) των καθολικών.
Ο δικός μας Μηλιώτης κληρικός, συγγραφέας χαρτογράφος και μέγας δάσκαλος Άνθιμος Γαζής απεβίωσε στη Σύρο το 1828, ενώ λίγα χρόνια πριν είχε διορισθεί στο νησί ως σχολάρχης.
Ευτέρπη Κασσαβέτη: Σε πρόσφατη έρευνα που έκανα διαπίστωσα πως στους μεγάλους ευεργέτες του περικαλλούς μητροπολιτικού ναού του Αγίου Νικολάου Ερμούπολης αναγράφεται και το όνομα της Ευτέρπης Κασσαβέτη η οποία καταγόταν από τη Ζαγορά. Ήταν σύζυγος Αλέξανδρου Κασσαβέτη (γεν. 1779) κι αναγράφεται στα ονόματα των ευεργετών επί μαρμάρινης πλάκας με χρυσά γράμματα εντός του ναού. Η ίδια ως χήρα στα 1864 δώρισε στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας Κισσού θαυμάσια Αγία Τράπεζα. Πιθανώς απεβίωσε στη Σύρο περί το 1880.
Το κόστος των ακτοπλοϊκών
Για μια οικογένεια Βολιωτών το να φτάσουν στη Σύρο απαιτεί να φτάσουν πρώτα στον Πειραιά ή το Λαύριο. Αυτό έχει ένα κόστος σε βενζίνη και διόδια. Τα ακτοπλοϊκά για Σύρο από Πειραιά για μια μονή διαδρομή κυμαίνονται από 45€-62€ το άτομο ανάλογα με αν το πλοίο που θα πάρεις είναι συμβατικό ή ταχύπλοο. Αντίστοιχα η διαδρομή διαρκεί από 2,5 έως 4 ώρες. Το αυτοκίνητο κοστίζει 72€. Οι τιμές από Λαύριο είναι σαφώς χαμηλότερες, αλλά ούτε συχνά δρομολόγια υπάρχουν αλλά και ο χρόνος του ταξιδιού ξεπερνά τις 5.30 ώρες. Έτσι όλοι προτιμούν τον Πειραιά, καθώς τώρα το καλοκαίρι έχει 4 δρομολόγια την ημέρα. Το πρώτο δρομολόγιο ξεκινά στις 7.30 οπότε για να το προλάβεις πρέπει να φύγεις από τον Βόλο κατά τις 3 τα ξημερώματα. Με το απογευματινό δρομολόγιο πας χαλαρά Πειραιά, αλλά φτάνεις βραδάκι Σύρο και χάνεις ουσιαστικά μια ημέρα στο νησί.
Διαμονή και φαγητό
Φτάνοντας στο λιμάνι της Σύρου η αποβίβαση είναι εύκολη και γίνεται ακριβώς στο κέντρο του λιμανιού. Ο τουρίστας έχει να επιλέξει από ένα πλήθος καταλυμάτων είτε μέσα στην πρωτεύουσα Ερμούπολη είτε σε άλλες παραθαλάσσιες περιοχές του νησιού όπως Γαλησσάς, Αγκαθωπές, Κίνι, Ποσειδωνία. Επίσης, υπάρχουν και αρκετά airbnb. Η αλήθεια πάντως είναι πως όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα και μπορούν ας μείνουν στην αρχοντική συνοικία Βαπόρια. Εκεί υπάρχουν νεοκλασικά ανακαινισμένα που προσφέρουν απεριόριστη θέα στο Αιγαίο και ανέσεις πεντάστερου ξενοδοχείου. Γενικότερα οι τιμές στο νησί για ένα δίκλινο δωμάτιο ξεκινούν από 60€ στις αρχές Ιουλίου, αλλά όσο κορυφώνεται η κίνηση οι τιμές ανεβαίνουν. Πολλά και καλά ταβερνάκια σε όλο το νησί, Συριανά λουκούμια και χαλβαδόπιτα, συριανές γεύσεις, πολλά street food πολλά καφέ γεμίζουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Αξιοθέατα με Ιστορία
Η Ερμούπολη από μόνη της είναι μια πόλη μέσα σε χρονοκάψουλα. Σε πολλά από τα αρχοντικά διακρίνεις πάνω από τις ξύλινες χοντρές δίφυλλες πόρτες το έτος κατασκευής του σπιτιού χαραγμένο πάνω σε μαρμάρινες πλάκες. Τα περισσότερα είναι χτισμένα μεταξύ 1850 και 1890.
Δημαρχείο: Ο επισκέπτης δεν έχει παρά να νιώσει δέος ατενίζοντας το υπέροχο δημαρχείο της Ερμούπολης κτήριο που μοιάζει περισσότερο με ανάκτορο και σχεδίασε ο Ερνέστος Τσίλλερ και κατασκευάστηκε μεταξύ 1875 και 1891. Εκτός από την τεράστια μαρμάρινη σκάλα που σε οδηγεί στην κεντρική είσοδο με τις μεγάλες ξύλινες πόρτες της εισόδου ο επισκέπτης δρασκελίζοντας το κατώφλι θα δει τη μαρμάρινη εσωτερική κλίμακα που οδηγεί στον άνω όροφο και η οποία ουσιαστικά δεν στηρίζεται πουθενά. Από μόνη της αποτελεί κατασκευαστικό θαύμα. Εσωτερικά του δημαρχείου υπάρχουν εσωτερικές αυλές, ενώ η οροφή είναι περίτεχνα διακοσμημένη και ζωγραφισμένη.
Πλατεία Μιαούλη: Η πλατεία εμπρός του δημαρχείου είναι τεράστια με φοίνικες και καφετέριες και ονομάζεται πλατεία Μιαούλη, ενώ στο κέντρο της δεσπόζει το άγαλμα του μπουρλοτιέρη με δύο αυθεντικά σιδερένια κανόνια και δύο ελληνικές σημαίες να κυματίζουν. Συχνά γίνονται διάφορα events στην πλατεία με πιο πρόσφατο το μπάσκετ 3Χ3. Αξιοσημείωτη επίσης είναι και η μαρμάρινη στρόγγυλη εξέδρα που κάθονταν οι μουσικοί για να παίζουν σε γιορτές και χοροεσπερίδες με έτος εγκαινίασης στα 1907 και η οποία λειτουργεί από μόνη της σαν ηχείο χάρις στα κιούγκια που είναι τοποθετημένα κάτω από αυτήν.
Θέατρο Απόλλων: Ανηφορίζοντας με τα πόδια και περίπου 5 λεπτά μετά το δημαρχείο ο επισκέπτης θα πέσει επάνω στο περίφημο θέατρο Απόλλων της Σύρου. Το θέατρο είναι πραγματικό κόσμημα και με μόλις 2€ αντίτιμο μπορείτε να περιηγηθείτε σε όλους τους χώρους του, τόσο στην πλατεία, όσο και στα θεωρεία 4 ορόφων. Χτίστηκε τη διετία 1862-1864. Μοιάζει με μικρογραφία της Σκάλας του Μιλάνου, όμως στην πραγματικότητα έχει στοιχεία από τέσσερα τουλάχιστον μεγάλα ιταλικά θέατρα του 17ου και 18ου αιώνα. Τόσο το θέατρο, όσο και η διακόσμηση στην οροφή σε μαγεύει. Στον τελευταίο όροφο λειτουργεί μικρό μουσείο, με πολλές φωτογραφίες, αφίσες, κοστούμια και έγγραφα εποχής. Η λειτουργία του άρχισε στις 20 Απριλίου 1864, με τον Ριγκολέττο του Βέρντι. Μεγάλα ονόματα του ελληνικού θεάτρου, καθώς και όπερες φιλοξενήθηκαν στη σκηνή του. Η μεγάλη Μαρίκα Κοτοπούλη, έδωσε στις 24 Μαρτίου 1953 εδώ την τελευταία παράσταση της ζωής της. Σήμερα, φιλοξενεί διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και φεστιβάλ. Αν είστε τυχεροί σίγουρα θα μπορέσετε να δείτε κάποια παράσταση ή καλλιτεχνικό δρώμενο.
Το Γυμνάσιο της Σύρου αποτελεί ιστορικό πρότυπο, καθώς ήταν και το πρώτο γυμνάσιο του Ελληνικού Έθνους (1833). Από τα θρανία του πρότυπου αυτού γυμνασίου πέρασαν μεγάλα ονόματα των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Ανδρέας Συγγρός, ο Μάνος Ελευθερίου, ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Βολανάκης κ.ά. Σήμερα λειτουργεί σε διαφορετικό χώρο.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου ιδρύθηκε το 1834 και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα μουσεία του ελλαδικού χώρου. Στεγάζεται σε 4 αίθουσες του Δημαρχείου της Ερμούπολης είναι μικρό, αλλά έχει αρκετά εκθέματα. Αξίζει να κάνετε μια επίσκεψη.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης και το Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης. Αυτό που ελάχιστοι ίσως γνωρίζουν είναι ότι ο πρόγονος του σημερινού ηλεκτρικού αυτοκινήτου Tesla κατασκευάστηκε στη Σύρο τη δεκαετία του ’70 κι άκουγε στο όνομα Enfield 8000. Κατασκευαζόταν στις εγκαταστάσεις του ναυπηγείου Νεώριον υπό την οικονομική υποστήριξη του εφοπλιστή Γιάννη Γουλανδρή. Ελάχιστα αυτοκίνητα σώζονται σήμερα σε όλον τον κόσμο, όμως, υπάρχει ένα που μπορεί να θαυμάσει κανείς μέσα στο μουσείο.
Τέλος, η Σύρος είναι γνωστή σε όλους και από τον μεγάλο ρεμπέτη Μάρκο Βαμβακάρη και το διάσημο τραγούδι Φραγκοσυριανή. Υπάρχει μουσείο του καλλιτέχνη στην Άνω Σύρο που αξίζει να επισκεφτεί κανείς.
Εκκλησίες
Το νησί έχει πολλές εκκλησίες και ξωκλήσια, αλλά θα επικεντρωθώ σε τέσσερις.
Σαν Τζιόρτζιο: Από εδώ ξεκίνησαν όλα. Στην Άνω Σύρο και στον λόφο του Αγίου Γεωργίου San Georgio δεσπόζει o ομώνυμος καθεδρικός ναός, περισσότερο γνωστός ως Σαν Τζώρτζης. Αποτελεί έδρα της Καθολικής Επισκοπής Σύρου. Χτίστηκε το 1200 μ.Χ. στο ψηλότερο σημείο του λόφου της Άνω Σύρου. Πρόκειται για ένα μεγάλο συγκρότημα που περιλαμβάνει τον ναό, το καμπαναριό, το επισκοπικό παλάτι κ.λπ.
Ανάσταση του Σωτήρος: Η Ανάσταση του Σωτήρος είναι ένας μεγαλοπρεπής ναός αφιερωμένος στην «Ανάσταση του Έθνους» που δεσπόζει στον λόφο της Ερμούπολης. Κατασκευάστηκε το 1874. Πρόκειται για έναν τρίκλιτο ναό βυζαντινού ρυθμού με αρκετά νεοκλασικά στοιχεία, με τρούλο, εντυπωσιακά καμπαναριά και πολύ ιδιαίτερες εικόνες μεταξύ των οποίων κι εκείνη του συνονόματου μου μεγαλομάρτυρα Αρτεμίου.
Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι ορθόδοξος ναός που βρίσκεται στην Ερμούπολη της Σύρου. Χτίστηκε το 1828. Το εσωτερικό της κοσμούν στοιχεία από ξύλο και μάρμαρο, ενώ οι θόλοι δημιουργούν έναν ξύλινο σκελετό που μοιάζει σαν αναποδογυρισμένο πλοίο. Μέσα στον ναό θα βρείτε από το πρωί μέχρι το βράδυ τον εφημέριο παπα-Κώστα που ακούραστος και αεικίνητος ξεναγεί όλους τους επισκέπτες και μόνο που θα μιλήσεις μαζί του καταλαβαίνεις εύκολα ότι πρόκειται για πεφωτισμένο ιερέα που κοσμεί την ελληνική ορθόδοξη εκκλησία. Εντός του ναού βρίσκεται η αυθεντική εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου του 1562 που έχει φιλοτεχνήσει ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco) με την υπογραφή του ως «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ο δείξας» Μάλιστα, επί 150 χρόνια και ενώ ήταν εκτεθειμένη για προσκύνημα, κανείς δεν γνώριζε τον δημιουργό της. Μέχρι που το 1983 βρέθηκε στο νησί ο αρχαιολόγος Γεώργιος Μαστορόπουλος, ο οποίος μετά από έρευνα διαπίστωσε ότι πάνω στην εικόνα υπήρχε η υπογραφή του μεγάλου ζωγράφου.
Τέλος ας μου επιτραπεί να κλείσω με τον αγαπημένο μου ναό στη Σύρο «τον ναό των ναών» με τον υπέροχο μπλε τρούλο του που δεσπόζει στο νησί και με εσωτερικό διάκοσμο τέμπλο κ.λπ. που παρόμοιο του δεν υπάρχει πουθενά στην Ελλάδα. Ο πλούτος και η καθαριότητά του ξεχειλίζει και βρίσκεται υπό τη συνεχή επίβλεψη του αξιολογότατου αρχιμανδρίτη Βενέδικτου και του εφημέριου πατέρα Λουκά. Στον ναό αυτό συνηθίζει να ψέλνει και ο γιος μου Νικήτας κάθε Κυριακή οπότε υπάρχει και το προσωπικό στοιχείο που με συνδέει περισσότερο με τον συγκεκριμένο ναό. Ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου είναι πολιούχος της πρωτεύουσας Ερμούπολης όπως αντίστοιχα συμβαίνει και με τον Βόλο. Βρίσκεται στη συνοικία Βαπόρια. Το 2006 ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ενθρόνισε πανηγυρικά ιερό από τμήμα από τα λείψανα του Αγίου.
Νησί που αγάπησα…
Το αγάπησα αυτό το νησί και δεν σας κρύβω πως θα ήθελα να περάσω τα τελευταία χρόνια της επαγγελματικής μου ζωής εκεί, σ’ ένα παλιό αρχοντικό στα Βαπόρι, ατενίζοντας το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας, κάνοντας μπάνιο στην παραλία Αστέρια, πίνοντας καφέ στην πλατεία Μιαούλη, εκκλησιαζόμενος στον Αη-Νικόλα, και παρακολουθώντας όλες τις παραστάσεις του θεάτρου Απόλλων.
Στη Σύρο περπατάς και γύρω σου όλα σου μιλούν. Τα σπίτια, οι λιθόστρωτοι δρόμοι, οι ανηφορικές μαρμάρινες σκάλες, η αύρα, η θάλασσα, τα λιγοστά δένδρα. Όλα γύρω σου είναι ζωντανά. Αρκεί να έχεις τ’ αυτιά σου ανοιχτά και να θέλεις ν’ ακούσεις. Για εσάς λοιπόν που το σκέπτεστε ακόμη κάντε την υπέρβαση και βάλτε πλώρη για Σύρο. Σας υπόσχομαι ότι θα γυρίσετε γεμάτοι όμορφες εμπειρίες και εικόνες και με μια γλυκιά γεύση Συριανού λουκουμιού αναμεμιγμένη με την αλμύρα του Αιγαίου.