Του Διονύση Λεϊμονή
Με αφόρμηση τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση, θαρρώ είναι ανάγκη να οριοθετήσουμε τη λειτουργία όλων των εκδηλώσεων μνήμης προς επίρρωση μιας προσπάθειας δημιουργικής αξιοποίησης του χθες. Βιώνοντας την απαξίωση των ιστορικών γεγονότων από τους νεαρούς μαθητές-και συχνά για να λέμε τις αλήθειες καθόλου τυχαία ή αδικαιολόγητα- στα σχολεία, την αντιμετώπιση της Παγκόσμιας, Εθνικής και Τοπικής Ιστορίας ως ένα μάθημα προς βαθμολόγηση ανάλογα με την απομνημονευτική ικανότητά τους στοιβάζοντας στον νου μια ατέλειωτη σειρά γεγονότων, ημερομηνιών, προσώπων, μαχών, είναι νομίζω η ώρα να επιχειρήσουμε τη συνομιλία του χθες με το σήμερα.
Τα παιδιά μας πρέπει να προσφύγουν στο παρελθόν όχι με ιερή κατάνυξη αποστηθίζοντας μόνο και παπαγαλίζοντας όσα συχνά δυναστικά τους υποχρεώνουμε να μάθουν, αλλά με πραγματικό ενδιαφέρον επιχειρώντας συνειδητά να επικοινωνήσουν με τους ήρωες-πρόσωπα, να αντιμετωπίσουν τα γεγονότα με τη δική τους κρίση πάντα σε σχέση και επαφή με τους μεγαλύτερους, γονείς ή δασκάλους, συνειδητοποιώντας την κοινότητα των βιωμάτων, των εμπειριών και των συναισθημάτων μέσα στον χρόνο. Ο διάλογος με έναν ανδριάντα, το κουβεντολόι με έναν πρόγονο θα αποδώσει αν εκείνοι οι «παλιοί» έχουν ακόμα κάτι να πουν στους νέους, ανοίγοντας έτσι έναν δίαυλο επικοινωνίας με ανθρώπους που δεν ήταν ήρωες σε όλα, είχαν και αδυναμίες, έκαναν και πίσω, ένιωθαν και ανασφάλεια και φόβο, συχνά έκαναν λάθος κινήσεις, ήταν «γήινοι», χωμάτινοι, απτοί.
Η ηρωοποίηση δεν μπορεί να απαλείψει και τα τρωτά δεν είναι δυνατόν να δίνει την εσφαλμένη αντίληψη του αλαβάστρινου προτύπου που δεν παρουσιάζει καμία ρωγμή, κανένα κενό, καμία χαραμάδα κατάκρισης. Οι ηρωίδες και οι ήρωες του ’21 έχουν πολλά να ψιθυρίσουν στο αυτί των σύγχρονων ανθρώπων, κυρίως των παιδιών, προσωπικοτήτων εν εξελίξει, αρκεί να μην τους ατενίσουμε από τα βάθρα τους, να σταθούμε λίγο παράμερα κοντά τους, να συνομιλήσουμε μαζί τους όταν θα σταματήσουν οι παράτες και η απόδοση τιμών. Έχουν να αφηγηθούν πάμπολλες ιστορίες καθημερινότητας που λιγότερο ή περισσότερο μπορεί να απέχουν από τις σημερινές, μα οπωσδήποτε διαδραματίστηκαν σε τούτο τον πλανήτη, ώστε να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των ακροατών τους.
Συχνά μάλιστα πιο «υποδειγματικές» είναι οι ιστορίες που αφορούν σε λάθη, αβλεψίες και «ατυχήματα», γιατί μέσα από αυτά μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τους σκοπέλους, να υποψιαζόμαστε του κινδύνους, να ψυλλιαζόμαστε ότι ακόμα και στον πιο στρωτό δρόμο της ζωής υφέρπει ο κίνδυνος, καραδοκεί το κακό. Έτσι θα κατεβούν οι ήρωες από τα βάθρα τους όχι ως προσπάθεια αμαύρωσης, μουτζουρώματος του χθες, αλλά ως μία προσπάθεια ουσιαστικής επικοινωνίας με το παρελθόν, μιας βόλτας στο σήμερα με συνοδοιπόρους άλλους ανθρώπους, άλλης εποχής με τα παρόμοια και ισάριθμα προτερήματα και μειονεκτήματα, λάθη και πάθη, δεξιότητες κι αστοχίες.
Η Ιστορία είναι η πορεία στα ίδια μονοπάτια ανθρώπων που έζησαν πριν από εμάς, δεν είναι σπαρμένη πάντα με ρόδα, έχει αγκάθια και κακοτοπιές, συχνά στα ίδια σημεία που υπάρχουν και σήμερα, για αυτό το να συνηθίσουμε τα παιδιά μας να ακούν και να μιλάνε, να συνδιαλέγονται να παίρνουν και να δίνουν συμβουλές με τους αλλοτινούς θα δημιουργήσει ένα κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης, συνύπαρξης και συνεννόησης των διαφορετικών γενεών.
Φυσικά αυτή η συμπόρευση δεν μπορεί να επιτευχθεί ούτε σε έναν χρόνο επετειακά ούτε σε δύο ούτε σε περισσότερα. Είναι μια διηνεκής επικοινωνία που πρέπει να χτισθεί σε καλές βάσεις, να εδραιωθεί και να γίνει αποδεκτή από όλους ως μια εύπεπτη «κοινωνία» αρχών, αξιών, πεποιθήσεων και ιδεών με στόχο να γινόμαστε καλύτεροι, να προχωράμε μπροστά, παρά να οπισθοχωρούμε, να ελπίζουμε και να διεκδικούμε ακόμα κι αν γνωρίζουμε στο διάβα μας διαψεύσεις και απογοητεύσεις. Αυτή είναι η ζωή, αυτή είναι η Ιστορία, αυτό είναι ο άνθρωπος όλων των εποχών σε όλους τους τόπους νυν και αεί…