«Στυγεί δεδορκώς, ουδέν ηδικημένος»

Του Φοίβου Ιωσήφ

Ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει την μεγίστη σοφία των Ελλήνων; Μόνον άφρονες και μικρόνοες θα το τολμούσαν. Δεν χρειάζεται μόνον τόλμη για μια τέτοια αμφισβήτηση αλλά είναι αναγκαίο το θράσος και η αναίδεια. Όμως το φως του Ελληνικού πνεύματος διαπερνά τα όποια σύννεφα μικρόνοιας και κακότητας και διασχίζει αποστάσεις αιώνων, χιλιετηρίδων και γαλαξιών, διότι το βεληνεκές του ξεπερνά τις κακόθυμες προθέσεις των σπιθαμιαίων αμφισβητιών.

Η πλήρης έκφραση της φράσης στη Μήδεια του Ευριπίδη έχει ως εξής: Δίκη γαρ ουκ ένεστ’ εν οφθαλμοίς βροτών, όστις πριν ανδρός σπλάχνον εκμαθείν σαφώς στυγεί δεδορκώς, ουδέν ηδικημένος.
– Δεν υπάρχει δικαιοσύνη στα μάτια των ανθρώπων, γιατί κάποιος πριν καλά μάθει την καρδιά του ανθρώπου τον μισεί κοφτερά χωρίς να έχει αδικηθεί από κείνον. Ο μεγάλος αυτός διανοητής τραγωδός αναφέρθηκε σε μια ανθρώπινη αλήθεια. Όλοι μας, πόσες φορές δεν έτυχε να αντιπαθήσουμε κάποιον με την πρώτη ματιά, χωρίς να τον ξέρουμε και να μας έχει αδικήσει στο ελάχιστο. Ομολογήστε το, είναι ένα συναίσθημα που μας φόρτωσε η φύση. Δεν είναι πάντα συναινετική και δίκαιη η δημιουργός φύση. Ο Ευριπίδης και το τεράστιο του πνεύματος και της διεισδυτικότητας του διέγνωσε το ημιτελές του ανθρώπινου γένους. Το γνώρισμα αυτό έχουν και αρκετά σκυλιά. Είναι δυνατόν όταν κάποιος κακός στις προθέσεις περάσει μπροστά σε ένα σκυλί, εκείνο να αρχίσει να γαβγίζει χωρίς να έχει δεχθεί απειλή ή έστω μικρή ενόχληση. Το σκυλί διαβλέπει τον χαρακτήρα κάποιου άγνωστου. Ο άνθρωπος έχει από τη φύση του την αντιπαλότητα και την αντιπάθεια για τους συνανθρώπους του. Μπορεί όμως και το κρύβει, διότι κουβαλάει μαζί του και μία άλλη δεινότητα, την υποκρισία. Βράζει από μίσος στο στήθος και χαμογελάει με επίπονη τεχνική. Καταπληκτικός συνδυασμός φωτιάς και πυρόσβεσης. Στο τέλος υπερέχει ο πυροσβέστης χωρίς όμως να σβήνει τα αποκαΐδια της εκ της φύσεως φωτιάς. Εκείνα σιγοκαίνε εις το διηνεκές. Πολύ σωστά ο Σοφοκλής στην Αντιγόνη μιλάει για τα «πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει».
– Δεν υπάρχει κάτι περισσότερο κακό από τον άνθρωπο. Το βεβαιώνει ο Ευριπίδης με το «στυγεί δεδορκώς» – μισεί κοφτερά.

Για να ξεφύγει από αυτά τα μικροπρεπή συναισθήματα ο άνθρωπος με τα οποία γεννήθηκε χρειάζεται να διανύσει έναν μακρύ, επίπονο αλλά και γλυκό συνάμα δρόμο. Χρειάζεται να δώσει μορφή στον χαρακτήρα του, να μορφωθεί, η εγγραματοσύνη δεν αρκεί. Ναι, μα πώς; Προσεγγίζοντας τα μεγέθη των Ελλήνων διανοητών, διαβάζοντας τις απόψεις τους ή παρακολουθώντας στο θέατρο τα δραματουργήματά τους. Όσο θα παρακολουθεί τα κόρνερ της Τσέλσι και τις σαπουνόπερες της τηλεόρασης, τόσο θα απομακρύνεται από τον στόχο της μορφοποίησης του χαρακτήρα του και τόσο θα επαληθεύεται η εκ βαθέων ρήση «στυγεί δεδορκώς, ουδέν ηδικημένος».